طی سالهای اخیر چنین روستاهایی با کاهش جمعیت روبرو بوده اند و بخشی از جمعیت روستا بدلیل نبود کار و درامد کافی در محل زندگی راهی شهرها شده اند تا بتوانند به موقعیت های جدید زندگی و درامد بیشتر دست پیدا کنند. ازانجا که درفرهنگ روستاییان کشور ما مهاجرت دختران و زنان تقریبا هیچ جایگاهی ندارد و هرا نچه تحت عنوان مهاجرت رخ میدهد فقط منحصر به پسران یا درنهایت خانواده است و باقی ماندن پیرمردان وپیرزنانی که همچنان با شغل کشاورزی و دامداری امرار معاش میکنندو البته دختران انها امری کاملا عادی وملموس است .

مردان وزنان یک خانواده که به مشاغل روستایی انس گرفته و حاضر نیستند به شهرها مهاجرت کنند والبته دختران انها تقریبا اکنون تنها ساکنان روستاهایی هستند که همچنان به مشاغل سنتی وابسته اند و دراین میان مساله ای که قرار است دراین گزارش به ان پرداخت شود تغییر جنسیت ساکنان روستاها وسرنوشت دخترانی است که نمیتوانند برای ازدواج شوهر مناسبی درمحل اسکان خود پیدا کنند و دلیل اصلی انهم مهاجرت پسران روستایی به شهرهاست.

***رونق اقتصاد روستاها مانع از مهاجرت می‌شود

شایداولین نکته ای که به نظر برسد این است که برای حل مشکل ازدواج دختران روستایی و جلوگیری از تغییر جمیعتی ساکنان روستاها ؛ تلاش کنیم تا محیط روستا به حدی جذاب شود که مهاجرت شکل نگیرد ویا حتی درمرحله ایده ال با مهاجرت معکوس به روستاها زمینه های افزایش جمعیت روستاها فراهم شود.

دراین خصوص رئیس مجلس شورای اسلامی با تأکید بر لزوم توجه اشتغال زایی برای روستاییان گفت: چرخه اقتصادی روستاها باید به صورتی طراحی شود که اقتصاد آنها بچرخد.

دکترلاریجانی گفت:روستاها یک منبع کشاوزی هستند و نیازهای شهر را رفع می کنند؛بنابراین باید به تقویت امورزیربنایی روستاها مانند گاز، برق، آب و جاده توجه شود.

رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: چرخه اقتصادی روستاها باید به صورتی طراحی شود که اقتصاد آنها بچرخد و دیگر انگیزه ای برای مهاجرت به شهرها وجود نداشته باشد به دلیل اینکه به طور طبیعی فرزندان روستایی دوست دارند در کنار پدر و مادر خود در روستا زندگی کنند.

دکتر لاریجانی افزود: زمانی که شرایط اقتصادی فراهم نباشد زمینه مهاجرت روستاییان به شهرها فراهم می شود؛بنابراین باید با ایجاد صنایع جدید در روستا که البته نیاز به سرمایه گذاری های خاص دارد زمینه اشتغال زایی در روستا فراهم شود.

وی با تأکید بر لزوم توجه به صنایع بومی افزود: به طورمثال گسترش صنعت فرش در روستاها باید بیشتر مورد توجه قرارگیرد و با توجه به اینکه امکان تجارت در زمینه فرش فراهم می شود؛توصیه می کنم قالیبافان با روحیه بیشتری کار کنند، انشاءالله در آینده صادرات فرش بهتر خواهد شد.

رئیس مجلس افزود: باید با توسعه صنایع جدید زمینه اقامت جوانان در روستا فراهم شود.

***سونامی مهاجرت روستاییان به کلانشهرها

البته اظهارات رییس دستگاه قانونگذاری کشور شاید بر پایه ایده الها بنا شده باشد که انتظارمیرود رخ دهد ؛ اما واقعیتهای امروز کشورمان با توجه به بخیل شدن اسمان وخشکسالی هایی که هر سال چهره خشن تری از خود به نمایش میگذارد باعث شده تا وضعیت مهاجرت هر روز بیشتر از قبل نمود پیدا کندو نه تنها درروستا که درحاشیه شهرها نیز اسیبهای نوپدیدی را سبب شود.

دراین راستا یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس از مهاجرت بی رویه روستاییان به کلانشهرها انتقاد کرد و گفت: متاسفانه به خاطر مهاجرت اکثر روستاها خالی از سکنه شده اند در حالیکه در اوایل انقلاب حدود 65 درصد از جمعیت کشور را روستاییان و 35 درصد را شهرنشینان تشکیل می دادند.

محمداسماعیل سعیدی ، با بیان اینکه روستاها می توانند در تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی نقش مهمی ایفا کنند، تصریح کرد: می توان با شناسایی و استفاده از ظرفیت‌های مغفول مانده در روستا به سرمایه‌ای عظیم در زمینه‌های مختلف اقتصادی دست یافت.

نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی،  با تاکید بر ضرورت توجه بیشتر به توسعه روستاها در کشور، گفت: اگر روستاییان درآمد مکفی داشته باشند زادگاه و کاشانه خود را رها نمی کنند که به حاشیه نشینی روی بیاورند.

سعیدی با بیان اینکه مهاجرت روستاییان به تولید آسیب می زند، گفت: عدم حمایت از تولیدات روستایی منجر به توسعه نیافتگی روستاها و در نتیجه مهاجرت شده است.

نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شوای اسلامی، با انتقاد ازعدم توجه به جلوگیری از مهاجرت و تثبیت جمعیت روستایی در برنامه پنجم توسعه، ادامه داد: امیدواریم  در برنامه ششم توسعه به صورت جدی‌تر به این مشکلات پرداخته شود.

این نماینده مردم در مجلس نهم، بر لزوم توجه جدی به اقتصاد روستایی برای جلوگیری از مهاجرت و حاشیه‌نشینی تاکید کرد وگفت: متاسفانه به خاطر بی‌توجهی به صنایعی مانند کشاورزی، دامداری، بافندگی و ... اقتصاد روستاییان از رونق افتاده و از فرط ناچاری به زندگی و سکونت در حاشیه شهرها روی آورده اند.

عضو کمیسیون اجتماعی در مجلس نهم، با انتقاد از بی توجهی نسبت به تثبیت جمعیت روستایی، تصریح کرد: با توجه به اینکه در کشور برنامه‌ای برای تثبیت و آمایش جمعیت روستایی نداریم مهاجرت روستاییان به کلانشهرها افزیش یافته است.

وی با تاکید بر ضرورت برنامه ریزی برای تثبیت جمعیت روستایی ادامه داد: اتخاذ برنامه هایی در راستای توسعه اقتصاد روستایی برای تثبیت جمعیت قشر روستانشین بسیار ضروری و حائز اهمیت است.

سعیدی بر ضرورت ارائه امکانات به روستاها برای جلوگیری از مهاجرت تاکید کرد و گفت:  وجود جاذبه‌های اجتماعی و فرهنگی در کلانشهرها روستاییان را به مهاجرت تشویق و ترغیب می کند لذا برای کاهش مهاجرت و حاشیه نشینی لازم است دولت به قشر روستایی و شهرهای محروم توجه بیشتری داشته و امکانات لازم و مناسب را در اختیار آنها قرار دهد.

نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس نهم، با انتقاد از رواج مشاغل کاذب در کشور، تصریح کرد: افراد به خاطر وجود شغل های کاذب در کلانشهرها، مهاجرت و به خاطر مشکلات اقتصادی به حاشیه نشینی روی آورده و به تبع شغل های کاذب و حاشیه نشینی  به انواع آسیب های اجتماعی دچار می شوند.

این نماینده مردم در مجلس نهم،  با تاکید بر ایجاد زیرساخت های مناسب اقتصادی در روستاها، گفت: لازم است با ارائه امکانات بیشتر به روستاها و ایجاد زیرساخت های مناسب از مهاجرت ناخواسته روستاییان به کلانشهرها جلوگیری کنیم.

وی بر ضرورت جایگزینی دامداری و کشاورزی سنتی به مدرن و پیشرفته برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان تاکید کرد و گفت: متاسفانه به خاطر عدم برنامه ریزی و غفلت از کشاورزان و دامداران هنوز نتوانسته ایم کشاورزی و دامداری مدرن را در کشور ترویج دهیم لذا لازم است برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان با برنامه ریزی منسجم و مناسب  دامداری وکشاورزی صنعتی و مدرن  جایگزین سنتی شود.

سعیدی با انتقاد از بهم خوردن تعادل جنسیتی در روستاها در پی مهاجرت، تصریح کرد: در حال حاضر جوانان روستایی به خاطر ادامه تحصیل به اجبار مهاجرت وبعد از ادامه تحصیل به خاطر جاذبه شهری ماندن در شهر را به روستا ترجیح می دهند که  این کار باعث بهم خوردن تعادل جنسیتی در روستا می شود.

***بهم خوردن تعادل جنسیتی در روستاها با مهاجرت مردان

دراین حال یک جامعه‌شناس روستایی گفت: با مهاجرت مردان روستایی به شهر نسبت جنسی در مناطق روستایی تغییر کرده و تعداد زنان نسبت به مردان بیشتر شده است.

محسن ابراهیم‌پور درباره تبعات مهاجرت مردان روستایی به شهرها به دلیل بیکاری، با بیان اینکه جامعه ما وارد دومین مرحله گذار اجتماعی و فرهنگی شده است، گفت: جامعه ما گذار اول را طی کرده است که به معنای افزایش تحصیلات، افزایش شهرنشینی، افزایش خانوارهای هسته‌ای، کاهش باروری و افزایش اشتغال در بخش‌های صنعتی است.

وی ادامه داد: اما مرحله دوم گذار اجتماعی در ایران به معنای آن است که جمعیت ایران به سمت میانسالی رفته، همچنین شاهد افزایش پدیده‌هایی همچون افزایش طلاق و برهم خوردن تعادل میان شهر و روستا به ضرر روستائیان هستیم.

ابراهیم‌پور در توضیح این مطلب افزود: یکی از شاخصه‌های این تعادل، تعادل میان نسبت‌های جنسی است، معمولا مردان روستایی به شهرها مهاجرت می‌کنند و زنان و سالخوردگان در روستاها باقی می‌مانند.

این جامعه‌شناس روستایی با تاکید براینکه نسبت جنسی در مناطق روستایی تغییر کرده و تعداد زنان نسبت به مردان بیشتر شده است، عنوان کرد: در شهر تهران در برابر هر 100 زن یا دختر، 120 مرد یا پسر وجود دارد، اما در روستاها در مقابل هر 100 دختر یا زن، 90 پسر یا مرد وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: از عمده‌ترین تبعات این موضوع در مناطق روستایی بالارفتن سن ازدواج دختران روستایی و از دست رفتن فرصت ازدواج برای آنان است، یعنی وقتی مردان این مناطق به مناطق شهری مهاجرت می‌کنند، زنان فرصتی برای ازدواج نخواهند داشت.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در حال حاضر 12 میلیون نفر در کشور در سن ازدواج قرار دارند که حدود یک سوم آن مربوط به مناطق روستایی و شبه روستایی است، تصریح کرد: این وضعیت آسیب‌پذیری دختران را به شدت افزایش داده است، به عنوان مثال در مناطق شهری دخترانی که موفق به ازدواج نمی‌شوند، از طریق اشتغال و فعالیت‌های اجتماعی خود را مشغول می‌کنند، اما در مناطق روستایی این فرصت‌‌ها وجود ندارد. بنابراین میزان آسیب‌پذیری دختران روستایی نسبت به این مساله بیشتر است.

ابراهیم‌پور با اشاره به منطقه گیلاوند از توابع شهرستان دماوند و ویلاسازی در آن و در نتیجه افزایش تعداد افراد غریبه در این منطقه گفت: این موضوعات  از مشکلات عمده‌ای است که این زنان را تهدید می‌کند و در نتیجه زنان این منطقه مدتی است که نمی‌توانند همچون گذشته بیرون آمده و فعالیت کشاورزی داشته باشند، فضای امنیتی و معیشتی آنان به شدت محدود شده است، البته چنین تهدیدی را در مناطق کوهستانی نیز داریم.

این جامعه‌شناس‌ روستایی با تاکید براینکه فقر و کاهش نیروی انسانی مولد در روستا دوروی یک سکه‌اند، خاطرنشان کرد: مهاجرت نیروی کار روستایی در عمیق‌شدن فقر در جوامع روستایی تاثیر اساسی دارد و من فکر می‌کنم، ادامه این روند تاثیرات مخربی بر جامعه روستایی و بر بخش کشاورزی و امنیت غذایی جامعه خواهد داشت.

وی با بیان اینکه در آینده امنیت غذایی ما با تهدید مواجه خواهد شد به مباحث مربوط به محیط زیست اشاره و اظهار کرد: با مهاجرت روستائیان به شهرها امروزه نهادهای سنتی را از دست می‌دهیم. در گذشته جمعیت روستایی برای مشکلات زیست‌محیطی منطقه خود راهکارهایی می‌یافتند، به عنوان مثال زاینده‌رود در زمان صفویه و قاجار نیز چندین بار خشک شد، اما توسط روستائیان و کشاورزان تدابیری اعمال می‌شد که براساس آن با این پدیده سازگاری پیدا می‌کردند،اما در حال حاضر راه‌حلی که بتواند با مشکلات زیست‌محیطی مقابله کند، وجود ندارد.

ابراهی‌پور در پایان خاطرنشان کرد: اگر به جامعه روستایی توجه نشود و توسعه روستایی همگام با توسعه شهری رخ ندهد، شرایط زیست محیطی بدتر شده و کشاورزی سیری قهقرایی را طی خواهد کرد.

***افزایش سن ازدواج دختران روستایی به بالای 30 سال

دراین حال استاندار سمنان خالی از سکنه شدن روستاهای استان را یک تهدید جدی دانست و گفت: 200 روستای استان امروز خالی از سکنه شده است و جمعیت آنها به سمت شهرها روان شده‌اند.

محمد وکیلی ، افزود: در بازدید میدانی از روستاهای استان سمنان با جمعیت کم روستاها مواجه شدیم و جمعیت بعضی از روستاهای استان در رده سنی بالای 60 سال و زیر 15 سال بود که این بزرگترین تهدید برای توسعه و آبادانی روستاها است.

وی ادامه داد: امروزه سن ازدواج دختران روستایی نیز به بالای 30 سال رسیده است و این هم یک تهدید جدی به حساب می‌آید.

استاندار سمنان اضافه کرد: توجه به اقتصاد خانواده‌های روستایی و توانمندی روستاها در برنامه ششم توسعه بسیار مورد توجه قرار گرفته است، اعضای شوراهای اسلامی روستا نیز باید اقدامات جدی در خصوص آسیب‌شناسی مهاجرت معکوس از روستاها به سمت شهرها انجام دهند.

وکیلی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این‌که توسعه نامتوازن یکی از مشکلات بزرگ و اصلی شهرها و شهرستان‌های استان سمنان است، گفت: به عنوان مثال در مرکز استان و شهرستان سمنان، اگر می‌خواهیم تمامی شهرها و روستاهای ما از امکانات و توانمندی‌های لازم و مطلوب برخوردار باشند باید به توسعه متوازن و تعادل بخشی امکانات در شهرها و روستاها توجه ویژه داشته باشیم.

همچنین فرماندار شهرستان اسدآباد از خطر سالمندی و افزایش آمار دختران مجرد بالای 25 سال در روستاهای این شهرستان خبر داد.

«مسعود بکایی» با بیان اینکه هم‌اکنون 50 درصد جمعیت شهرستان اسدآباد در روستاها ساکن هستند، اظهار کرد: 80 درصد نیروی کار روستاها در بخش کشاورزی را افراد بالای سن 40 سال تشکیل داده است.

وی هم‌چنین با اشاره به اینکه میزان آمار دختران مجرد بالای 25 سال در سطح روستاهای اسدآباد بعلت مهاجرت پسران به شهرها برای امر تحصیل و کار و عدم بازگشت افزایش داشته است و گفت: بیشتر این پسران در شهرها اقدام به ازدواج کرده و به روستاهای خود باز نمی‌گردند.

فرماندار شهرستان اسدآباد ادامه داد: این موضوع موجب افزایش تعداد دختران نسبت به پسران در روستاها شده و قطع به یقین در آینده خطر کهنسالی و نیز افزایش دختران مجرد دو عامل تهدیدکننده عدم پایداری جمعیت و کاهش جمعیت در روستاهاست.

بکایی با تأکید بر پایداری جمعیت در روستاها با ترغیب و تشویق جوانان روستایی به بازگشت به موطن خود و نیز افزایش میزان باروری جمعیت ساکن در روستاها با ترغیب و تشویق و فرهنگسازی، تصریح کرد: تقویت بخش کشاورزی و توسعه‌ی روستایی، توجه به زیرساخت‌های روستایی و رفاه عمومی روستائیان، برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری، تقویت عمران و آبادی و توجه به محیط زیست روستایی از عواملی هستند که در پایداری جمعیت روستایی، تأثیر بسزایی دارند.

***ایجاد شغل برای حل مشکل ازدواج دختران روستایی

درهمین حال ‌مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری مرکزی گفت: برخی دختران روستایی بازمانده از تحصیل هستند و متأسفانه گاه به دلیل مهاجرت پسران به شهرها بازمانده از ازدواج نیز قلمداد می‌شوند و این امر چالش‌های جدی در حوزه زنان ایجاد کرده است.

زهرا فرجی با تأکید بر اینکه وضعیت زنان روستایی به مراتب نامناسب‌تر از زنان شهری است، اظهار کرد: طبق بررسی‌های صورت گرفته در روستاها به این نتیجه رسیدیم که متأسفانه وضعیت زنان روستایی نابسامان است و هیچ‌گونه امکاناتی در اختیار ندارند.

وی با اشاره به اینکه در روستاهای استان هیچ‌گونه امکانات رفاهی و تفریحی مناسب در اختیار زنان و دختران وجود ندارد، گفت:‌ علاوه بر مشکلات موجود، بحث اشتغال زنان و دختران روستایی به صورت مشخص، تعریف شده و پایدار نیست و علیرغم اینکه این افراد مشغول فعالیت هستند، اما در هیچ برنامه‌ای اشتغال آنان دیده نشده و کاملاً سازمان نیافته است.

همچنین معاون امور فرهنگی کمیته امداد امام خمینی (ره ) کشور گفت: یکی از علت های افزایش دختران بازمانده از ازدواج در روستاها را مهاجرت بی رویه است.

اکبر میرشکار با بیان اینکه در مجموعه چهار میلیونی کمیته امداد امام خمینی (ره) حدود ۶۰۰ هزار نفر دختر در سن ازدواج قرار دارند، گفت: آمار قابل توجهی از این دختران از سن ازدواجشان گذشته است.

درعین حال بنا برگزارش یک خبرگزاری تعدادي از دختران روستايي با نشان دادن‌اشتياق خود براي كار كردن و ايجاد فرصت‌هاي شغلي در خود روستا، كار را حلال بسياري از مشكلات دانستند.

آنان با ‌اشاره به اينكه، تا آخرعمر نمي‌توان از منابع خانواده استفاده كرد مي‌‌گويند: بي‌توجهي به ايجاد فرصت‌هاي كاري برابر با دختران شهري نه جلوي تضييع حقوق آنان را مي‌گيرد بلكه تبعات اجتماعي مخرب بيكاري را مي‌كاهد.

سميه يكي از دختران روستايي خمين مي‌گويد: اينجا هم مثل شهر شده، سن ازدواج بالا رفته و من در 28 سالگي هنوز ازدواج نكرده ام، از خانواده ام خجالت مي‌كشم و در اولين فرصتي كه پيش آيد ازدواج مي‌كنم تا از اين شرمندگي خلاصي يابم. او مي‌گويد: الان خواستگاري دارم كه 46 سال و دو فرزند دارد و من براي اينكه احساس مي‌كنم سربار خانواده‌ام هستم تلاش مي‌كنم خود را به اين ازدواج ر اضي كنم.

 سميه در حالي كه چشمانش شرمسار از سخنانش بود، مي‌گويد: هنرهاي زيادي دارم اما همه آنها قاب ديوار و زينت خانه مي‌شوند و من و ديگر دختران روستا نمي‌دانيم چگونه آنها را تبديل به پول كنيم تا درآمد داشته باشيم و مجبور نشويم تن به ازدواج‌هاي اجباري و ناخواسته بدهيم. ايجاد‌اشتغال براي دختران روستايي چنان مهم است كه يكي از مصوبات دور دوم سفر دولت به استان مركزي را به خود اختصاص داد و فارغ از ميزان پيشرفت اين مصوبه خود به تنهايي نشان از اهميت موضوع دارد.

بر اساس آمارهاي موجود اكنون بيش از 15 هزار دختر بزرگسال تنها در روستاهاي استان مركزي زندگي مي‌كنند. تن دادن به ازدواج‌هاي ناخواسته، افزايش سن ازدواج، مهاجرت به مناطق حاشيه‌اي شهرهاي بزرگ، بروز مشكلات روحي، رواني و عاطفي از جمله اين مشكلات است.

در ميان دستگاه‌هاي مدعي توجه به زنان و ايجاد‌اشتغال در جامعه، كميته امداد امام استان مركزي اولين ارگاني بود كه بحث كثرت دختران بزرگسال و بيكار را مطرح كرد و به فكر چاره افتاد. محمد جلالي معاون‌اشتغال و خودكفايي اين نهاد با بيان اينكه، كميته امداد براي اولين بار در سطح استان با شناسايي آسيب‌هاي مختلف اجتماعي اجراي طرح ايجاد‌اشتغال دختران روستايي را مطرح نمود كه مورد تصويب هيات دولت قرار گرفت.

او با‌اشاره به اينكه دستگاه و ارگاني در استان براي اجراي اين طرح كمكي به كميته امداد نكرد، مي‌گويد: توجه به دختران بزرگسال به عنوان پاره‌اي از جامعه و توجه به توانمندي آنان در توسعه‌اشتغال گرچه در وهله اول امري اقتصادي است اما جست‌وجو در آن اثبات مي‌كند، ايجاد‌اشتغال مي‌تواند از بروز بسياري از تبعات اجتماعي منفي و ناخواسته جلوگيري كند.