«از اینکه صفحه‌ای از کتاب بر اثر افتادن از روی تخت‌خوابم پاره شده معذرت می‌خواهم.»
«جکسون» همچنین در نامه خود آورده بود، هنگام مطالعه خوابش برده وبه همین دلیل کتاب افتاده است .او در این نامه قول داده این اتفاق دیگر تکرار نخواهد شد. او صفحه پاره شده را با چسب ترمیم کرده بود، حال آنکه خیلی وقت‌ها می‌شود، کتاب‌را دور از چشم مسؤولان کتابخانه با صفحات پاره شده برگرداند!
تاخوردن صفحات کتاب، خط کشیده شدن در زیر جملات، جا ماندن فیش‌برداری‌ها وحتی مفقود شدن برخی از کتابها برای کتابخانه‌های عمومی امری غیرمعمول نیست. در برخی مواقع مراجعه کنندگان با امانت گرفتن کتابها از کتابخانه‌های عمومی علاوه بر مخدوش کردن ویا کثیف کردن کتابها، تعدادی از صفحه‌های آن را نیز جدا کرده ویا اصلاً کتاب را به کتابخانه باز نمی‌گردانند!
اهمیت استاندارد سازی در کتابخانه‌ها
یک مدرس دانشگاه‌های الزهرا(س) در باره اهمیت استانداردسازی در کتابخانه ها می‌گوید: ما قوانین مشخص و مدّونی برای استفاده از منابع کتابخانه‌ها نداریم. هر یک از کتابخانه‌های عمومی وخصوصی وحتی کتابخانه هایی که به صورت هیأت امنایی اداره می‌شوند، قوانین خاص خود را دارند برخی از این کتابخانه‌ها به طور مشخص طبق آیین نامه داخلی خود و دستورعملی که تدوین شده است، ممکن است تا دو هفته کتابی را براساس قوانینی که خود وضع کرده اند به اعضا امانت دهند،اما برخی کتابخانه‌ها نظیر کتابخانه مجلس هر گونه امانت وخارج کردن منابع از کتابخانه را ممنوع کرده اند . علی ططری می‌افزاید: در اغلب کتابخانه‌ها دستورعملهایی تدوین شده که بر اساس آن مخدوش کردن کتابها پیگرد قانونی دارد، اما اینکه دستورعملی کلی واستاندارد وجود داشته باشد که تمام کتابخانه‌ها به طور یکسان آن را اجراکنند وجود ندارد واغلب کتابخانه‌ها بر اساس دستورعملهای خود، استاندارد سازی می‌کنند که شایسته است این مهم یکسان سازی شود.
مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ادامه می‌دهد: بسیاری از ما دیده و یا شنیده ایم که کتابهایی از کتابخانه امانت گرفته شده وبازگردانده نشده ویا مخدوش وآسیب دیده باز گردانده شده است وبا توجه به اینکه فرهنگ سازی مناسبی برای نگهداری از کتاب بویژه کتابهای امانت گرفته شده انجام نشده برخلاف افزایش سطح آگاهی جامعه هنوز در مواردی شاهد این پدیده هستیم.
ططری می‌گوید: فرهنگ سازی برای این مهم باید از دوران کودکی ودوره دبستان انجام شود وتنها وظیفه خانواده یا مدرسه نیست، بلکه تمام اقشار جامعه ونهادها باید افراد را به این سمت هدایت کنند و لازم است بررسی شود که فرد از اوان کودکی خود با چه رسانه هایی در ارتباط است و این موضوع در مقاطع مختلف سنی بررسی وبرنامه ریزی شود؛ یعنی ما نمی‌توانیم بگوییم یک نهاد متولی ارزش نهادن به کتاب وکتابخوانی است .به عنوان نمونه در برخی از کشورهای توسعه یافته شهرداری‌ها بخشی از این فرهنگ سازی را انجام می‌دهند که البته تنها مختص کتاب نیست، بلکه شامل رفتارهای اجتماعی، نحوه حضور در جامعه و...می شود و به همین منظور برای آموزش و پرورش و رسانه‌ها خوراک تبلیغاتی آماده می‌کند و سپس برای اینکه کدام یک از حوزه‌ها در چه مرحله ای این فرهنگ سازی‌ها را انجام دهند، برنامه ریزی می‌کند.
به گفته این مدرس دانشگاه امیر کبیر لازم است، ابتدا متولی‌های مختلف مشخص شوند وبرنامه ریزی‌های لازم برای حوزه‌های گوناگون انجام شود تا با فرهنگ سازی مناسب، دیگر شاهد مخدوش کردن کتابها ویا جداکردن صفحه‌های کتاب ونشریاتی که به صورت امانت می‌دهیم، نباشیم.
ضرورت تدوین قوانین برای کتابخانه‌ها
مسؤول کتابخانه ایران شناسی مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به اینکه مجموع فرآیند مربوط به مراقبت از منابع کتابخانه را نگهداری می‌گویند، اظهار می‌دارد: اقدامات اولیه ای نظیر مرمت کتاب وجود دارد تا به وسیله آنها از تخریب ونابودی کتابها پیشگیری شود. حالا عواملی که برای کتابها تهدید کننده است شامل رطوبت، نور زیاد، آلودگی‌های جوی نظیر باکتری‌ها، قارچها، حشرات، سوانح وبلایای طبیعی مانند سیل، زلزله وآتش سوزی برای منابع کتابخانه بویژه کتابها وجود دارد، به همین دلیل لازم است قوانینی به صورت مدّون برای نگهداری از مخازن، تجهیزات ومنابع کتابخانه‌ها تدوین وبرنامه ریزی شود.
به گفته سکینه مرادی، ایجاد فضای استاندارد ومحیط مناسب برای کتابها، آمادگی برای مواجهه شدن با سوانح وبلایای طبیعی وهمچنین به حداقل رساندن فرسایش وکهنه شدن بناها، تجهیزات ومنابع از دیگر اقدامهای پیشگیرانه از تخریب ونابودی کتابها می‌باشد؛ بنابراین شایسته است فرایندی با عنوان فرایند امنیت و ایمنی در همه کتابخانه‌ها وجود داشته باشد. وی می‌افزاید: باید فرهنگ نگهداری از کتابهایی که مراجعه کنندگان از کتابخانه‌ها امانت می‌گیرند، بیشتر نهادینه شود تا کتابها سالم به کتابخانه بازگردانده شود واستفاده مجدد برای سایر اعضا نیز فراهم باشد؛ ضمن آنکه اگر قرار است کتابهای قدیمی ونفیس در اختیار مراجعه کنندگان حتی برای استفاده در سالن قرار گیرد، باید اسکن شود تا به طور مستقیم در اختیار مراجعه کننده قرار نگیرد وبا این شیوه از تخریب وفرسایش آن پیشگیری شود، چرا که ما کتابهایی داریم که تنها یک نسخه از آنها وجود دارد؛ البته بسیاری از افرادی که به این کتابخانه مراجعه می‌کنند، کتاب شناس وکتاب دوست هستند، به طوری که حتی در مواردی مشکلاتی که در خصوص کتابها ملاحظه کرده و دور از چشم کتابداران مانده را نیز یاد آور شده اند.
عوامل بازدارنده
معاون اداره اطلاع رسانی کتابخانه ملی هم در این خصوص می‌گوید: مخدوش و یا مفقود شدن کتاب در تمام کتابخانه‌ها امری طبیعی است وکتابخانه ای نیست که چنین اتفاقاتی را شاهد نباشد.
مهشیده برجیان می‌افزاید: در کتابخانه ملی کتابی برای خروج از سالن مطالعه به امانت داده نمی‌شود، اما در بخش عمومی کتابخانه مواردی بوده که فردی کتاب را به امانت گرفته و سه سال بعد به کتابخانه آورده است. یا یکی از اعضا کتابی را برای دوستش امانت گرفته و او کتاب را فروخته است که در این قبیل موارد طبق مقررات باید فرد نمونه‌ای از کتاب و یا هزینه تهیه آن را به کتابخانه پرداخت کند تا از حالت معلق بودن خارج شود وامکان استفاده مجدد از کتابها به او داده شود.
وی جریمه نقدی را مهمترین عامل بازدارنده از تخریب ومخدوش کردن کتابها عنوان می‌کند ومی گوید: این قانون تقریباً در تمام کتابخانه‌ها اجرا می‌شود و در پیشگیری از تخریب یا مخدوش شدن کتابها نیز بسیار تأثیرگذار است، اما در مواردی هم بوده که
فردی کتابی را به امانت گرفته وباز نگردانده است که این قبیل موارد نیازمند فرهنگ سازی است تا مردم بیاموزند اموال عمومی جامعه متعلق به همه است و کسی اجازه ندارد، آنها را به مالکیت شخصی درآورد ویا تخریب کند.
برجیان با اشاره به پایین بودن سرانه مطالعه کشور می‌گوید: ما باید بکوشیم مردم را به کتابخوانی علاقه‌مند کنیم؛ از طرفی دیگر حفظ و نگهداری کتاب واستفاده بهینه از اموال عمومی کتابخانه‌ها نیز نیازمند فرهنگ سازی است تا در آینده شاهد تخریب، مخدوش و یا مفقود شدن کتابها نباشیم و ارزش واقعی کتاب را دریابیم تا افراد بیشتری از آن بهره مند شوند .
نظر شما