یعنی با وجود گران بودن برنج تولید داخل در بازار در مقایسه با برنجهای خارجی، بخش عمده‌‌ای از مردم به این نتیجه رسیده اند که برنج کم اما خوب و با کیفیت نوش جان کنند. اما این اتفاق چگونه افتاد و تأثیرهای آن چیست؟ و رویکرد دولت یازدهم در حمایت از توسعه تولید برنج با حفظ و حتی کاهش سطح زیر کشت این محصول چگونه است؟ اینها و مسایلی از این دست محورهای گفت‌وگوی نیم ساعته «قدس» با مهندس جمیل علیزاده شایق دبیر انجمن حمایت از برنج ایرانی است.
آقای علیزاده! نخست با اشاره به میزان تولید برنج در کشور، بفرمایید چه ارزیابی از عملکرد وزارت جهاد کشاورزی در حمایت از برنجکاران و توسعه برنج ایرانی دارید؟
- در سال حدود دو میلیون تن برنج در کشور تولید می‌شود که پاسخگوی نیاز ما نیست. البته کشاورزان برنجکار و توسعه برنج ایرانی حمایت کافی نمی‌شود.
در واقع وزارت جهاد کشاورزی از سال 1362 با تشکیل ستاد برنج در این وزارتخانه به صورت جدی به فکر افزایش تولید برنج با توسعه کشت ارقام پر محصول در ایران افتاد و برای دستیابی به این هدف هم مقرر شد از همه عوامل کمک بگیرد و به روشهای گوناگون از کشاورزانی که اقدام به کشت ارقام پر محصول برنج می‌کنند، حمایت کنند.
یکی از این راه‌ها معرفی ارقام با کیفیت از سوی محققان بوده است. یعنی به جای ارقام بی کیفیتی مانند آمل یک، دو و سه که کم و بیش قابل خوردن نبودند، ارقامی مانند شیرودی، خزر و ندا معرفی شوند که از نظر کیفیت در سطح خوبی قرار دارند.
راهکار دیگر طرح خرید تضمینی برنج بود. یعنی برای اینکه به کشاورز اطمینان بدهیم با انتخاب و کشت این ارقام راه درستی در پیش گرفته است، اجرای این طرح در دستور کار قرار گرفت تا اگر کشاورز نتوانست برنج پر محصولش را در بازار بفروشد دولت بر اساس قیمت تمام شده محصول و یک سود عادلانه از او خریداری کند.
بدین ترتیب طی حدود دو دهه، 140هزار هکتار از اراضی استانهای گیلان و مازندران زیر کشت ارقام برنج پر محصول رفت و در نتیجه میزان تولید برنج کشور افزایش قابل توجهی یافت.
اما متأسفانه از سال 86 طرح خرید تضمینی برنج از ریل خود خارج شد. یعنی هم قیمت خرید تضمینی ارقام برنج پایین آمد و هم زمان اعلام قیمت خرید تضمینی برنج که در گذشته در بهمن ماه انجام می‌گرفت تا موجب تشویق کشاورز به کشت این ارقام شود ناگهان به شهریورماه افتاد.
این تغییرات با چه هدفی انجام شد و چه پیامدهایی به دنبال داشت؟
- نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد و این تغییرات با چه هدف مشخصی انجام گرفت، اما با این اقدامها به صورت غیرمستقیم به واردات بیشتر برنج به کشور کمک شد.
البته ما همان موقع مخالفت و اعلام کردیم این اقدامها به توسعه کشت ارقام پرمحصول و افزایش تولید برنج کمک نمی‌کند، اما وزارت جهاد کشاورزی در پاسخ به اعترض انجام شده گفت بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی زمان قیمت تضمینی را شهریورماه اعلام می‌کند.
از وقتی هم که دولت یازدهم روی کار آمد و آقای حجتی وزیر جهاد کشاورزی شد، ما فکر می‌کردیم چون ایشان سابقه وزارت در جهاد کشاورزی دارد و هم مکانیزم صحیح خرید برنج پرمحصول را می‌داند دوباره همان مکانیزم را اجرا می‌کند ولی با کمال تعجب وی هم در شهریورماه قیمت تضمینی را اعلام می‌کند.
از این رو از همان جا افزون بر وارد شدن خسارت به کشاورزان، کاهش سطح زیر کشت ارقام پر محصول برنج شروع شد، به طوری که در سال 93 سطح زیر کشت این ارقام به چهار هزار هکتار رسیده است و قیمت تضمینی برنج «شیرودی» که سال گذشته 3200 تومان بود، امسال هم همین قیمت است.
درحالی که در بازار، این رقم برنج کمتر از پنج هزار تومان به فروش نمی‌رسد و از کشاورز هم 4500 تومان می‌خرند. در نتیجه کشاورز کم کم بدبین می‌شود و با خود می‌گوید نکند دولت نمی‌خواهد حمایت بکند.
یعنی می‌خواهید بگویید این وزارتخانه امسال هم طرح خرید تضمینی را اجرا نمی‌کند؟
در پاسخ به به این پرسش باید عرض کنم با مکانیزم کنونی خرید تضمینی برنج، ما هم مایل به این کار نیستیم و همان بهتر که دولت، برنج را به صورت تضمینی خریداری نکند.
پس تکلیف کشاورزانی که نتوانند برنج تولیدی شان را در بازار و به صورت آزاد به فروش برسانند چه می‌شود؟ آیا دولت می‌خواهد امسال هم مانند سال گذشته به جای خرید تضمینی طرح خرید توافقی را اجرایی کند؟
- اگر برنج بیش از نیاز وارد کشور شود و تولید کشاورز روی دستش بماند، دولت طرح خرید توافقی برای همه ارقام - نه فقط پر محصول – برنج را برای سال جاری اجرایی می‌کند. البته امسال هنوز دولت برای اجرای این طرح که موجب تحریک بازار خرید محصول برنجکاران می‌شود، تصمیم نگرفته است، زیرا سازمانهای جهاد کشاورزی استانهای شمالی هنوز به وزارت جهاد کشاورزی اعلام نکرده اند که برنجها روی دست کشاورزان مانده است.
ارزیابی شما به عنوان دبیر انجمن حمایت از برنج ایران در این زمینه چیست؟ تصور نمی‌کنید که دولت باید وارد خرید توافقی برنج شود؟
- به نظرما هم برای اجرای این طرح نیازی نیست؛ زیرا اکنون قیمت برنج در بازار خوب است. خریدار هم خوب می‌خرد. کشاورز هم از قیمتها ناراضی نیست.
دلیل رضایتمندی کشاورزان از قیمت برنج تولیدی‌شان در بازار چیست؟
- دلایل گوناگونی دارد، اما مهمترینش این است که در دو سه سال اخیر مصرف‌کننده ایرانی تمایلی به خرید برنجهای وارداتی ندارد. یعنی به این نتیجه رسیده که کمتر، اما برنج با کیفیت بخورد. در واقع اقبال مصرف کننده ایرانی به مصرف برنجهای وارداتی کمتر شده است.
با وجود این، دولت باید از کشاورز حمایت کند تا قیمت تمام شده برنج ایرانی کاهش یابد. اکنون قیمت برنج ایرانی در مقایسه با قیمت جهانی گران است. از این رو بایداز سوی دولت حمایتهایی شود تا این قیمت پایین بیاید، زیرا این کار به اصلاح زیرساخت نیاز دارد و کار کشاورز نیست.
آیا این اقبال عمومی به کاهش واردات برنج منتهی می‌شود؟
- ما به هر حال در سال، 800 هزار تا یک میلیون تن کسری برنج داریم و برای جبران آن چاره‌‌ای جز واردات نداریم.
می‌توان امیدوار بود این کسری برنج جبران شود و ما از واردات آن بی‌نیاز شویم؟
- نه. در واقع با توجه به اینکه کشور هر سال بیشتر به سوی خشکسالی پیش می‌رود و برنج هم از محصولاتی است که آب زیادی مصرف می‌کند و هر سال سطح زیرکشت برنج کاهش می‌یابد در نتیجه با برنامه‌‌ای که اکنون وجود دارد فقط می‌توانیم به آن حد نزدیک شویم. البته نیازی هم برای خودکفایی در برنج نداریم. ما می‌توانیم محصولاتی مانند گل و زعفران را تولید کنیم که بازارش در دنیا وجود دارد، ضمن اینکه از 9 ماه پیش، به طور مرتب قیمت جهانی برنج صادراتی پایین می‌آید، اما متأسفانه قیمت برنج در ایران همچنان بالاست. بنابراین وقتی قیمت برنج در دنیا پایین می‌آید ما می‌توانیم برنج با کیفیت را وارد کنیم و نرویم به دنبال واردات برنج زیر طبقه متوسط. یعنی قیمت برنجهایی که اکنون وارد کشور می‌شود در دنیا خیلی پایین است، اما در ایران برای اینکه رقابت ایجاد شود مجبورند با قیمت بالایی به مردم عرضه کنند و به همین خاطر سود زیادی نصیب واردکنندگان برنج می‌شود.
براساس گزارشها، وزارت جهاد کشاورزی می‌خواهد خرید تضمینی و خرید توافقی را به سازمان بورس و کالاهای کشاورزی بدهد، ارزیابی شما در این زمینه چیست؟
ببینید! اساسنامه سازمان تعاون روستایی کامل و دقیق است، اگراین سازمان به دلیل مدیریت غلط نتوانسته وظیفه خود را بدرستی انجام دهد نباید اساسنامه و کل سازمان را زیر سؤال برد.
به نظرم به جای اینکه خرید تضمینی و توافقی را از سازمان تعاون روستایی بگیرند و به سازمان بورس و کالای کشاورزی بدهند، بهتر است به سازمان روستایی توجه شود که بدرستی به وظایف خود عمل کند.
نظر شما