نشستها و جلساتی با همین موضوع در جهان برگزار میشود. گرچه نمیتوان منکر گونههای مختلف اعمال خشونت علیه زنان شد، اما گاه شاهدیم زنان خود نیز در فضاهای حقیقی و مجازی به بروز این رفتارها دامن میزنند.
حقوق بشر ریشه در کرامت انسانی دارد
دکتر سیدعلی کاظمی، حقوقدان و قاضی دادگستری که فعالیتها و پژوهشهای مستمری در حوزه حقوق بانوان و خشونت علیه زنان داشته است، با تأیید این امر میگوید: وقتی صحبت از حقوق بشر و حقوق زن میشود منظور مجموعه حقوقی است که بر کرامت ذاتی و انسانی استوار است. کرامت ذاتی نیز همان امانت الهی است که در وجود بشر به امانت گذاشته شده و به انسان حرمت و اعتبار میبخشد و فرصت خلیفه اللهی برای بشر است.
مدیرکل امور اسناد و مترجمان قوه قضاییه در حاشیه دومین همایش «زنان، امنیت و توسعه پایدار» در مشهد و در گفتوگو با خبرنگار ما میافزاید: حقوق بشر چون درختی است که ریشه در کرامت انسانی دارد و او را ارزشمند میکند. از این رو افراد برای صیانت از این کرامت ذاتی، باید قدر و قیمت خود و دیگران را بدانند و مرتکب خشونت علیه دیگران نشده و حتی نسبت به خود خشونت روا نکنند، زیرا خشونت رفتار معارض با حق است و سلب حق به شمار میآید.
سلب حقوق خود احترام نمیآورد
دکتر کاظمی با اشاره به اینکه انسان نمیتواند حقوقی را از خود سلب کند، ادامه میدهد: گاهی در رسانهها اخبار و رویدادهای شگفت آوری را میبینیم که آشکارا سلب حق و خشونت علیه خود محسوب میشود، چنانکه چندی پیش تصویری از زنی در شبکههای مجازی منتشر شده بود که در هیبت حیوانی ظاهر شده بود که قلادهای به گردن داشت!
بدین ترتیب زمانی که فردی پذیرای شرایط بردگی شود و در وضعیتی قرار گیرد که حرمت و حیثیتش از بین برود و شخصیت معنوی وی مخدوش شود، رفتاری ناپسند است. اما گاه شاهدیم در فضاهای حقیقی و مجازی زنان به گونهای ظاهر میشوند که به واقع خود زمینه ارتکاب هرگونه خشونت علیه خود را فراهم میکنند. ظاهر شدن با شمایل و آرایشهای نامناسب و انتشار تصاویر خود با همین وضعیت ازموارد قابل تأمل دراین زمینه است. درحالی که همین زنان انتظار دارند با این شرایط با آنها به احترام رفتار شود حال آنکه به واقع چنین نخواهد شد. زیرا این افراد از خود سلب کرامت و احترام کرده و خود را به موجودی تبدیل کردهاند که از طریق غریزه با دیگران در ارتباط است. ناگفته نماند اغلب این زنان ناآگاهانه و از سر غفلت چنین میکنند.
دبیر کمیته تدوین لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت، با بیان اینکه گاه تأکید بر کرامت ذاتی زنان و حفظ حقوق آنها از سوی برخی افراد تضییع حقوق بشر دانسته میشود، اضافه میکند: حقوق بشر باید موجب ارتقا و تعالی انسان شود نه آنکه به غرق شدن و فرو رفتن در ورطههای غیراخلاقی منجر شده و افراد را به سوی تأکید بر جنبههای غریزی سوق دهد. پس زنان باید در رفتار خود مانع بروز زمینههای متعدد خشونت شوند. همانند خشونت به شخصیت معنوی که به شکل توهین و افترا صورت میگیرد.
نگاه ابزاری و خشونت علیه زنان
بروز رفتارهایی از سوی زنان که بسترهای خشونت علیه این جنس را فراهم میکند در درازمدت چه تأثیری بر جایگاه اجتماعی زنان داشته و اثربخشی تلاشهای همجنسان آنها را برای بهبود وضعیت و نقش آفرینی در توسعه کشور، تا چه حد کمرنگ و بی اثر میسازد؟
کاظمی در پاسخ میگوید: این رویه زن را از مقام شامخ تربیت انسان خارج کرده و به موجودی که تنها کاربرد آن اطفای شهوت مردان است، بدل میکند. این امر سبب میشود زنان به طور کلی به چشم یک ابزار غریزی نگریسته شوند. چنانکه اولین اصل در رعایت حقوق انسان این است که به چشم ابزار نگریسته نشود. اگر یک زن فقط به عنوان ابزار غریزی شناخته شود، چگونه میتوان انتظار داشت در وظایف ارزشمند بشری خود به عنوان یک مادر، یک همسر و حتی یک شهروند مؤثر و کارآمد ظاهر شود و فضا برای این نقش آفرینیها فراهم گردد؟
این در حالی است که اسلام به ما آموخته بانوان جایگاه مقدسی دارند و مانعی برای فعالیت اجتماعی آنها نیست. این آموزهها به دنبال آن نیست که زنان را در کنج پستوها پنهان کند، بلکه تأکید دارد در کنار حفظ عفت و کرامت انسانی خود فعالانه حضور اجتماعی داشته و رهبری جریانهای فرهنگی را به دست بگیرند. زمانی این امر محقق میشود که در فضاهای اجتماعی مانند عرصه اشتغال، به زنان به عنوان انسان صاحب کرامت و دارای ایده و شایستگی نگاه کنیم، ولی اگر نوع نگاه متفاوت شده و انسانها از حالت غایت خارج شوند، به ابزاری برای دیگران تبدیل میشوند و این خلاف حقوق بشر است.
حفظ کرامت بانوان در خانواده و جامعه
به گفته این حقوقدان، کانت نیز در اصول سه گانه بنیادی خود برای حقوق بشر، به این امر چنین اشاره میکند: «ای انسان به انسانها چنان بنگر که گویی غایتی در خویشتن هستند و به آنها به چشم ابزار خود ننگر». این مقوله پیشتر در اسلام مورد تأکید قرار گرفته است. بنابراین اگر نگاه ما به انسانها از نگاه غایت محور به ابزار محور تبدیل شود، خواه ناخواه گروهی از انسانها ابزار دیگران شده و از انسانیت آنها چیزی به جا نمیماند. چنانکه در برخی جوامع آشکارا با نگاه ابزاری به زنان روبهرو هستیم. برای نمونه طی سفری به یکی از کشورها و مشاهده محلهایی برای بروز این نگرشها به همراهم که ملیت این کشور داشت، گفتم: آیا نمایش زنان به این شیوه و پشت ویترینها تأمین حقوق انسانی و کرامت ذاتی آنهاست؟ وی پاسخ داد: نه این حقوق بشر نیست! به هر روی چنین رویهای مخالف قداست و حیثیت زنان است. اسلام تأکید دارد جایگاه انسانی بانوان باید در خانواده و جامعه حفظ شود.
نظر شما