با توجه به پایبندی ایران به مفاد برجام، انتظار می رود یوکیا آمانو، دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، گزارش نهایی خود را با ادبیاتی تنظیم کند که هم راه برای اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت باز شود و هم پروند PMD در شورای حکام آژانس بسته شود.

گزارش آینده آمانو و نقش آژانس در تکمیل برجام
 

 

در 20 ژوئیه 2015، شورای امنیت سازمان ملل متحد در یک قطعنامه تصویبی قید کرد که به محض دریافت گزارش دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر پایبندی ایران به بندهای 15.1 تا 15.11 از پیوست پنجم برجام، همه قطعنامه های تحریم و محدودیت ها علیه ایران که بر اثر برنامه های هسته ای کشورمان وضع شده بودند، لغو خواهند شد (1).
یوکیا آمانو، دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، این هفته، گزارش خود را تقدیم اعضای شورای حکام می کند تا اعضای شورا در نشست 24 آذرماه درباره بستن پرونده اتمی ایران تصمیم بگیرند.
اما سخنانی که آمانو چند روز پیش درباره گزارش آینده اش گفت، بسیاری را به فکر واداشت. دبیرکل آژانس، پنجشنبه گذشته گفت گزارش جدید وی «سیاه و سفید نخواهد بود». وی تلویحا گفت که گزارش او به همه پرسش ها پاسخ نخواهد داد و به تعبیر خودش، «پازلی» خواهد بود که آژانس «تکه هایی» از آن را در دست دارد.
این سخنان، بلافاصله با واکنش هایی رو به رو شد.جمهوری اسلامی ایران از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواسته است که در گزارش نهایی خود، به روشنی پایان پرونده «ابعاد نظامی احتمالی» (PMD) را اعلام کند و این موضعِ جدیدِ ایران نیست. گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس (2) نشان می دهد مذاکره کنندگان ایرانی در جریان گفت و گوهای وین نیز هشدار داده بودند که اجرای توافق هسته ای، منوط به پایان PMD خواهد بود.
در روزهای اخیر، رضا نجفی سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی ،علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه و عباس عراقچی معاون وزیر خارجه تصریح کرده اند که باید پرونده PMD در گزارش نهایی آژانس بسته شود.
«رضا نجفی» سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی با بیان اینکه گزارش «یوکیا آمانو» درباره «پی.ام.دی» بعدازظهر امروز یا فردا صبح منتشر می شود، گفت: پس از ارائه گزارشی فنی آژانس، در نشست ویژه شورای حکام در24 آذر، قطعنامه 1+5 در این زمینه بررسی می شود.
نجفی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در وین افزود: گزارش مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره موضوع پی.ام. دی (ابعاد احتمالی نظامی) بعد از ظهر امروز یا فردا صبح منتشر می شود.
وی تصریح کرد: پس ازمنتشر شدن گزارش مدیرکل آژانس، قطعنامه ای به منظور انجام اقدامات لازم برای بسته شدن پرونده پی.ام.دی توسط گروه 1+5 آماده می شود و در نشست ویژه شورای حکام آژانس که روز 24 آذرماه برگزار می شود، این قطعنامه بررسی و تصویب خواهد شد.
سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس پیش از این نیز در گفت و گو با ایرنا، درباره اظهارات جدید آمانو مبنی بر اینکه گزارش پی.ام.دی (PMD) نه سیاه است و نه سفید، گفت: آژانس به خاطر اینکه یک سازمان فنی است می تواند فنی نظر بدهد. خیلی از موضوعات مطرح شده در موضوع پی.ام.دی بیشتر جنبه سیاسی دارد و به همین دلیل تنها صحبتی که آژانس می تواند انجام دهد مربوط به ابعاد فنی موضوع است.
نجفی تصریح کرد اینکه گفته شده است که موضوع پی. ام. دی سیاه و سفید نیست، در واقع در اختیار خود آژانس است که آقای آمانو باید در این زمینه توضیح دهد و پاسخگو باشد.
حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی 29 مهرماه امسال در نامه ای به رئیس جمهوری و رئیس شورای عالی امنیت ملی، با اشاره به بررسی های دقیق و مسئولانه برجام در مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی و عبور این موافقتنامه از مجاری قانونی، دستورات مهمی را در خصوص رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح عالیه کشور صادر و با برشمردن تأکیدات و الزامات ۹ گانه در اجرای برجام، مصوبه جلسه ۶۳۴ مورخ ۹۴/۵/۱۹ شورای عالی امنیت ملی را با رعایت موارد و الزامات تأیید کردند.
بر اساس این نامه، اقدام در مورد نوسازی راکتور اراک با حفظ هویت آب سنگین آن و معامله اورانیوم غنی شده موجود در برابر کیک زرد با دولت خارجی تنها زمانی آغاز خواهد شد که آژانس پایان پرونده موضوعات حال و گذشته (پی.ام.دی) را اعلام کند و علاوه بر آن اجرای هر یک از این دو موضوع نیازمند قراردادهای قطعی و مطمئن همراه با تضمین کافی است.(3)
در این مقاله، به ابهام های احتمالی در گزارش آینده آمانو پرداخته می شود و سپس بندهای 15.1 تا 15.11 از پیوست پنجم برجام بررسی خواهد شد. اما پیش از آن، نگاهی گذرا به ساختار و نقش شورای حکام آژانس خواهیم کرد.

** شورای حکام
شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، شامل 35 کشور عضو است که بررسی و ارایه پیشنهاد به نشست عمومی آژانس، تنظیم بودجه سازمان و بررسی درخواست های عضویت را برعهده دارد. همچنین تایید توافق های پادمان و انتشار استانداردهای پادمان (پادمان: مجموعه مقررات نظارتی و امنیتی) برعهده شورای حکام است. دبیرکل آژانس را نیز همین شورا انتخاب می کند.
شورای حکام معمولا سالی پنج بار در ماه های مارس، ژوئن، پیش و پس از نشست عمومی در سپتامبر و بالاخره در ماه دسامبر جلسه دارد.
لارسیو آنتونیو وینیاس، سفیر برزیل در آژانس، ریاست شورای حکام در دوره 2016-2015 را برعهده دارد.
در این دوره، استرالیا، بلاروس، برزیل، کانادا، شیلی، چین، مصر، فنلاند، فرانسه، آلمان، غنا، هند، ایرلند، ژاپن، کره جنوبی، لتونی، مالزی، مکزیک، نامیبیا، زلاندنو، نیجریه، پاکستان، پاراگونه، فیلیپین، روسیه، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، اسپانیا، سوئیس، مقدونیه، ترکیه، انگلیس، آمریکا و اروگوئه، عضو شورای حکام هستند.
معمولا کشورهایی که از آنها با عنوان «پیشرفته ترین کشورها در صنایع هسته ای» یاد می شود، در شورای حکام، جای ثابتی دارند و بقیه در نشست عمومی آژانس، برای دوره های دوساله، برگزیده می شوند.
اما در قطعنامه 2231 شورای امنیت (20 ژوئیه 2015) آمده است «(شورای امنیت) تصمیم می گیرد، مطابق بند 41 از منشور سازمان ملل، به محض دریافت گزارش IAEA که در بند پنج شرح داده شد...» قطعنامه های پیشین لغو شود.
در بند پنجم نیز آمده است که دبیرکل آژانس باید گزارشی در تایید پایبندی ایران به بند 1-15 تا 11-15 از پیوست پنجم برجام را «به شورای حکام و به طور موازی به شورای امنیت» تقدیم کند.
آنچه آمانو اکنون به اعضای شورای حکام می دهد، نه ارزیابی نهایی، که گزارشی است که اعضا باید بخوانند و در نشست 24 آذر درباره اش به جمع بندی برسند. در واقع، گزارشی که پس از نشست 24 آذر منتشر می شود، به شورای امنیت نیز تقدیم خواهد شد.

** PMD از کجا آمده است؟
در گزارش های قدیمی آژانس انرژی اتمی (IAEA) آمده است که این آژانس از سال 2002 نگرانی هایی مبنی بر احتمال وجود ابعاد نظامی در برنامه های هسته ای ایران داشته است. هرچند، این نگرانی ها همواره در حد ادعاهای بدون سند و شنیده های فاقد اعتبار حقوقی مطرح می شد.
پیوستِ گزارش دبیرکل آژانس در نوامبر 2011، برای نخستین بار، فهرستی تحلیلی از اطلاعات آژانس درباره PMD ارایه کرد.
در جریان مذاکرات هسته ای در وین، ایران از آژانس خواست تا همه ابهام های باقی مانده درباره PMD یک بار برای همیشه حل و فصل شود. همکاری با آژانس برای ارایه اطلاعات و حتی صدور مجوز بازدید از پارچین برای یوکیا آمانو، دبیرکل آژانس، از جمله اقداماتی بود که ایران برای حل و فصل PMD متقبل شد.
شاید این پرسش مطرح شود که چرا اجرای توافق هسته ای بدون حل مسئله PMD امکان پذیر نیست؟ پاسخ این است که نه تنها دوراندیشی، حکم می کند که جلوی اما و اگرها علیه ایران در آینده گرفته شود، بلکه برجام بدون پایانِ PMD از نظر حقوقی هم جای اشکال دارد. شورای امنیت در قطعنامه 1929 (مصوب 2010 میلادی) ایران و آژانس را ملزم به حل «مسائل باقی مانده، به ویژه پی ام دی» کرد. اجرای برجام به معنای لغو قطعنامه های پیشین، از جمله قطعنامه 1929 خواهد بود. اگر این قطعنامه بدون اجرا شدن لغو شود، می تواند بدعتی برای وضع و لغو قطعنامه های بی بنیاد در آینده باشد.

** نظر آژانس درباره PMD
بند پانزدهم از پیوست پنجم برجام، به موارد زیر می پردازد: نیروگاه اراک، تولید آب سنگین، ظرفیت غنی سازی، سانتریفیوژهای تحقیق و توسعه، غنی سازی سوخت فوردو، سایر جنبه های غنی سازی، دخایر اورانیوم و سوخت، تولید سانتریفیوژ، پروتوکل الحاقی و کد اصلاحی 3.1 و شفافیت در تولید اجزای سانتریفیوژها.
اکنون با مطالعه آخرین گزارش رسمی آژانس که 18 نوامبر (28 آبان) منتشر شد، می توان نظر IAEA درباره پایبندی ایران به بند پانزدهم از پیوست پنجم برجام را دانست (4). به طور خلاصه، آژانس در این گزارش تایید کرده است که ایران به تعهدات خود در چارچوب برجام پایبند بوده است و فعالیت های مقرر در «نقشه راه» برای حل مسئله PMD در دوره منتهی به 15 اکتبر (23 مهر) طبق برنامه پیش رفته و تکمیل شده است. ایران همچنین پذیرفته است که در روز اجرای برجام (روز لغو تحریم ها)، پروتکل الحاقی و کد اصلاحی 3.1 را به صورت داوطلبانه اجرا کند.
تاکید آخرین گزارش آژانس بر «پیشرفت و تکمیل» مسئله PMD در دوره منتهی به 15 اکتبر، طبعا سندی است که اگر دستخوش تغییرات سیاسی نشود، باید به پایان پرونده PMD کمک کند.

** انتطار از گزارش آژانس
بنابر آنچه گفته شد، آمانو در گزارش خود باید ادبیاتی را به کار گیرد که پرونده PMD پایان یابد و در اجرای قطعنامه 2231 شورای امنیت نیز اختلالی ایجاد نشود. خبرگزاری آسوشیتدپرس، روز پنجشنبه به نقل از «دو دیپلمات» که خواستند نامشان فاش نشود، نوشت: آمریکا و پنج کشور دیگر که گفت و گوهای هسته ای با ایران را به سرانجام رسانده اند، تمایل ندارند با خرده گیری و معاندت، سرنوشت توافق را به خطر اندازند.
در دنیای سیاست، گاه متغیرهای فراقانونی، بر روندهای دیپلماتیک اثر می گذارند. در چنین شرایطی، هوشیاریِ نخبگان سیاسیِ کشورهای جهان در عرصه های بین المللی می تواند مانع از انحراف در مسیر دیپلماسی شود.
گزارش و ارزیابی نهایی دبیرکل آژانس، روز 24 آذرماه منتشر خواهد شد.
اروپام**9163**1599
----------------------------------------------------
ارجاع ها:
(1): شامل قطعنامه های 1969 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008)، 1929 (2010) و 2224 (2015 که تمدید برخی تمهیدات در قطعنامه های پیشین است).
متن کامل قطعنامه 2231 شورای امنیت
http://www.un.org/en/sc/inc/pages/pdf/pow/RES2231E.pdf

(2) متن کامل برجام
https://assets.documentcloud.org/documents/2165388/iran-deal-text.pdf
ترجمه متن برجام روی تارنمای وزارت خارجه ایران نیز موجود است
(3) الزامات اجرای برجام
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=31180
(4) متن قطعنامه های آژانس از جمله قطعنامه 18 نوامبر
https://www.iaea.org/newscenter/focus/iran/iaea-and-iran-iaea-reports

 

پخش زنده

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.