قرار است شهر آفتاب در جنوب تهران خانه دائمی نمایشگاه کتاب شود، آن هم با شرایطی که ارشاد آن را ایده‌آل توصیف می‌کند. یکی از این شرایط ایده‌آل برپایی نمایشگاه کتاب تهران در 10سال آینده به صورت رایگان در این مکان است.
شهر آفتاب، پروژه‌ای است که در ضلع جنوب‌غربی حرم مطهر امام‌خمینی(ره) و مجاورت دانشگاه شاهد کلید خورده است، مهمترین عناصر ارتباطی آن را بزرگراه خلیج فارس و فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) و خط آهن تهران ـ جنوب و خط یک مترو میسر می‌سازد. با وجود همه زیرساخت‌های مناسب نمایشگاهی که هم ناشران و هم مسؤولان ارشاد در نخستین بازدیدهای خود از شهر آفتاب به آن اذعان داشته و دارند، اما شهر آفتاب دارای نواقصی است که نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است، از آن جمله موقعیت جغرافیایی این مکان است که برخلاف مصلی دسترسی سهل مخاطبان از هر نقطه شهر را محدود می‌کند. وجود تنها یک خط مترو، نبود سیستم حمل و نقل عمومی همچون اتوبوس، تاکسی و... از جمله نواقصی است که ناشران را از ریزش مخاطبان نمایشگاه می‌ترساند و بیم آن می‌رود که ریزش این مخاطبان تنور رو به سردی این روزهای بازار نشر را به کلی خاموش کند.
معضلی به نام پس‌انداز
شهرداری تهران اعلام کرده است، شهر آفتاب را برای 10سال اول به صورت رایگان در اختیار ارشاد قرار می‌دهد، این یعنی هزینه 3 تا 4میلیاردی اجاره بهای مصلی که ارشاد باید سالانه پرداخت می‌کرد، در جیب باقی می‌ماند، علاوه بر آن نیمی از فضای نمایشگاهی نمایشگاه بیست و نهم نیز به دلیل آماده نشدن فاز دوم شهر آفتاب قرار است مانند سال‌های گذشته در سازه‌های موقت برپا شود،. شهرداری اینجا هم مانند یک ناجی به میدان آمده و قرار است سازه‌های موقت را نیز با هزینه‌های خود برپا کند، بنابراین رقم قابل توجهی نیز دوباره پس‌انداز خواهد شد. اگر به این رقم هزینه‌های راه‌اندازی زیرساخت‌های آب، برق، کابل‌کشی تلفن و... مصلی را نیز بیفزاییم، جیب ارشاد از این پس‌انداز حسابی پر پول خواهد شد، حال ارشاد قرار است با این جیب پرپول خود چه کند؟ طبق گفته صالحی، معاون فرهنگی ارشاد این صرفه‌جویی قرار است صرف حمایت از نشر و ناشران شود.
خاطرات تلخ یارانه‌ای
این وعده، وعده‌ای بسیار خوشایند است که عملی‌شدن آن می‌تواند نشر به رکود رفته ما را رونقی دوباره بخشد، اما یادآور سال‌های تلخ گذشته نیز است، سال‌هایی که یارانه کاغذ از نشر برداشته و قرار شد به مصرف‌کننده اختصاص یابد، یارانه‌ای میلیاردی که به عنوان کاغذ در اختیار ناشران قرار می‌گرفت، باید به مخاطب و مصرف‌کننده داده می‌شد تا صرف خرید کتاب از ناشران شود، اما در مسیر عملی شدن نه تنها هیچ‌گاه دوباره به نشر بازنگشت بلکه رفته رفته رقم آن آب رفت و اکنون نزدیک به صفر شده است.
بنابراین وعده خوش رنگ و لعاب این روزهای ارشاد برای ناشران زنگ خطری از گذشته نه چندان دور را نیز طنین‌انداز می‌کند، زنگ خطری که مدام تکرار می‌کند، نکند یارانه‌ای که قرار است این بار صرف جان گرفتن نشر شود، باز هم به سرنوشت گذشته دچار شود.
گره کور اقتصاد نشر
شاید در وهله نخست، چنین به نظر بیایید که برای حمایت از ناشران با بودجه‌ای میلیاردی می‌توان سهم بن خرید کتاب دانشجویان، طلاب و ... را افزایش داد، یا می‌توان صنعت نشر را به روز کرده و اقدام به جایگزینی دستگاه‌های چاپ جدید در ناوگان فرسوده صنعت چاپ کرد یا حتی یارانه حمایتی ارشاد از نمایشگاه‌های استانی کتاب را افزایش داد. حتی ممکن است پیشنهاد شود، ارشاد با این رقم میلیاردی سهم خرید کتاب از ناشران را افزایش دهد، اما همه این اقدامات کوتاه‌مدت نه تنها گره کور اقتصاد نشر را باز نخواهد کرد، بلکه در درازمدت یارانه یادشده را از بین برده و عملاً مشکلاتی به همراه خواهد داشت، برای نمونه هیأت انتخاب و خرید کتاب ارشاد در وضعیت فعلی یعنی بدون دریافت این یارانه نیز با انتقادات فراوانی روبروست و عملاً ناشران بزرگ بهره‌ای از آن نمی‌برند، یارانه حمایتی ارشاد برای دانشجویان و طلاب نیز در سال‌های گذشته عمدتاً صرف خرید کتاب‌های آموزشی و دانشگاهی که در بازار نشر وضعیت مناسب‌تری نسبت به سایر حوزه‌ها دارند، شده و ناشران بخش‌های عمومی کمتر از آن بهره‌مند شده‌اند. تجهیز ناوگان صنعت چاپ نیز در روزهای بی‌پول بازار نشر توجیه منطقی ندارد پس چه باید کرد؟
به نظر می‌رسد، بهترین پیشنهاد ممکن برای بهره‌وری صنعت نشر از این هزینه میلیاردی این باشد که این بودجه به صورت تسهیلات بلندمدت با بهره بسیار اندک در اختیار ناشران قرار گیرد، از این طریق نه تنها این هزینه با یک یا چند اقدام محدود به پایان نمی‌رسد، بلکه هم چرخه نشر را به حرکت می‌اندازد و هم باز به صورت سرمایه به جیب وزارت ارشاد باز می‌گردد.
علاوه بر آن، وزارت ارشاد می‌تواند بخشی از این هزینه را صرف پایین‌آوردن قیمت کتاب کند، شاخصه‌ای که در سال‌های گذشته به عنوان یکی از دلایل افزایش نیافتن سرانه مطالعه و کاهش رغبت مخاطب به کتاب و کتابخوانی شده است.
با در اختیار قرار دادن مواد اولیه با قیمت ارزان‌تر می‌توان انتظار داشت ناشر کتاب را با هزینه تمام شده کمتری نسبت به امروز منتشر کرده و در اختیار مخاطب قرار دهد.
نظر شما