برای بررسی جایگاه دعا در زندگی عبادی مؤمنان، با حجت الاسلام والمسلمین حسینی قمی استاد حوزه و کارشناس دینی  گفت و گو کرده ایم که در ادامه می خوانید.

  جناب آقای حسینی قمی! بارها شنیده ایم که دعا کردن به درگاه خدای متعال آداب خاص خود را دارد و همه ما برای رسیدن به مقصود به حفظ این آداب توصیه شده ایم،  جنابعالی چه نکاتی را در این زمینه قابل طرح می دانید؟
 آداب دعا، بحث بسیار مفصلی است و درباب دعا کردن، کتب متعددی داریم که قطعا رعایت این نکات تاثیر دعا را بیشتر می کند.  در کتاب مراقبات مرحوم آیت الله میرزا جواد آقای ملکی تبریزی به اهمیت حفظ آداب دعا تاکید شده و تفاوتش با مفاتیح این است که این کتاب خاص هر ماه است اول هر ماهی نوشته چه دعاهایی خوب است که در هر ماه بخوانیم. بنابراین می توانیم از این کتاب برای دعا و نیایش استفاده کنیم. اما می گویند دعا کردن آداب دارد؟ بله همه چیز در این جهان هستی آداب خاص خود را دارد و دعا هم از این جمله است که باید آداب آن را رعایت کنیم.
اول از همه، رعایت ادب در برابر خدای متعال است. اینکه بدانیم بنده ایم وهرآنچه داریم در اختیار خداست. هر چه از ذات حق می خواهیم، در راستای صلاح و مشیت الهی باشد. دوم این که همواره اهل طهارت باشیم و کسانی که مقید به طهارت جسم و جان هستند، دعاهایشان رو به آسمان دارد.
نکته سوم این که خدای متعال دعاهای همه ما را به هدف اجابت می رساند مگر این که دعای ما در راستای آزار دیگری باشد که خداوند منشاء اثری در آن قرار نخواهد داد.

  پس عدم اجابت برخی دعاها به این نکته بستگی دارد، درست است؟
 بله همین طور است؛ نباید خواسته ای را خارج از خواست و اراده الهی بخواهیم، زیرا خدای متعال صلاح و مصلحت همه ما را بیش از خودمان می داند. چه بسیار دعاهایی که اجابت آنها ضرر بسیاری را متوجه انسان می کند و فقط خدای متعال از آن ضررها آگاه است. بنابراین اگر دعا
می کنیم، از خدا بخواهیم در راستای صلاح خود دعاهای ما را مستجاب کند.

  دعا به طور خاص، چه معنایی دارد و چرا همیشه باید دعا و نیایش در زندگی ما جریان داشته باشد؟
 دعا به معنی گفت و گو با خداست، اما در ذات خود مبین نیاز و احتیاج بشر به پروردگار بی نیاز مطلق است، در واقع دعا به منزله پناه جستن از درگاه ذات یگانه است. خداوند متعال می فرماید: «ادعونی استجب لکم، بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را». دعا گاهی راز و نیاز با خداوند به جهت احساس نوعی دلتنگی و زمانی هم برای خلاصی از یک گرفتاری است که در هر دو صورت ارزشمند است.
اما برای دعا کردن هم آدابی است. در این زمینه به روایتی اشاره می کنم: از حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) سوال شد که دعا چند درصد زندگی ما را تشکیل
می دهد؟ حضرت فرمودند: به مقداری که نمک در غذای ما لازم است. همانطور که نمک برای غذا مهم است، دعا کردن هم نیاز وجود ماست. در حقیقت دعا، پلکانی به سمت آسمان و سلاح مقابله با شیطان است، مؤمن را از نگرانی های زندگی رها می کند، به سبب ارتباط با خدا بینی شیطان را به خاک می مالد. دعا، به انسان آرامش می دهد؛ جالب است بدانید که هر چقدر ارتباط عمیق تری با خدای متعال داشته باشیم، در دعا کردن توفیق بیشتری خواهیم داست.

  اشاره کردید به سخن رسول خدا(صلی الله علیه و آله) که دعا باید به اندازه نمک غذای ما باشد، به این معنی است که نباید زیاد دعا کنیم؟
 خیر، حضرت می‌فرماید ما باید در کنار دعا کردن، عمل صالح داشته باشیم. برای این که در روایت فوق ابهامی ایجاد نشود، مثالی می زنم؛ گاهی زیاد می‌بینیم پدرها و مادرهایی را که وقتی بنده را می بینند
می گویند برای فرزند ما دعا کنید که نااهل است. نکته مهم این است که اعمال پدر و مادر در تربیت فرزند آنها اثر دارد، پیش از به راه بد کشیده شدن فرزند باید برای تربیت او تلاش کنیم. یعنی اول زمینه ها را آماده کنیم، آن وقت دعا کنیم که در مسیر صحیح بماند. برخی متاسفانه به راحتی زمینه گناه را  در  منزل فراهم می کنند، انتظار دارند فرزندان صالحی داشته باشند، فرزند که منحرف شد،  دعا برای اصلاح آنان تأثیر ندارد، چون خانه از پای بست ویران است... شیخ طوسی در تهذیب نوشته است امام صادق(علیه السلام)  هر شب برای سعادت فرزندانشان دو رکعت نماز می‌خواندند؛ مثل نماز صبح است، هیچ فرقی هم ندارد، فقط تفاوتش این است که رکعت اول یک مرتبه سوره  قدر رکعت دوم یک مرتبه سوره کوثر حالا اگر بلد بودند و اگر بلد نبودند همان توحید را بخوانند کافی است. بنابراین نباید از نکات تربیتی غفلت کرد، آنگاه برای اصلاح فرزندان صرفا به دعا متوسل شد.

  توجه به چه نکاتی برای اجابت دعا  ضروری است؟
 گناه نکنیم! گناه اثر دعا را از بین می برد، دعایی که توسط فردی گناهکار عرضه شده که توبه و استغفار نمی کند، هرگز اجابت نمی شود. اولین شرط اجابت دعا ترک گناه است. نکته دیگر دستگیری از خلق خدا، یعنی تا جایی که می توانیم در کمک به یکدیگر سبقت بگیریم. مساله بعدی انجام عمل صالح است، خدا دعای افراد نیکوکاری که به حلال و حرام توجه دارند را زودتر به هدف اجابت می رساند. نکته دیگر همیشه وضو داشته باشید؛ زیرا اثری شگفت انگیز در اجابت دعاها
دارد.