در کشورهای در حال توسعه، خطر مرگ ناشی از عوارض مربوط به بارداری و زایمان در طول حیات یک زن، یک به ۷۶ است که این نسبت در کشورهای صنعتی یک به هشت هزار است. از این رو هر ساله از سوی کنفدراسیون بین‌المللی مامایی، شعاری برای این روز در نظر گرفته می‌شود، چنانکه شعار روز جهانی ماما در سال ۲۰۱۵ «جهان امروز بیش از هر زمانی به ماماها نیاز دارد» بوده است.
شعار امسال روز جهانی ماما
نسرین خداکرمی، رئیس انجمن علمی مامایی ایران در گفت‌وگو با «قدس» با اشاره به اینکه کنفدراسیون بین المللی مامایی شعار روز ماما در سال ۲۰۱۶ را «زنان و نوزادان؛ قلب مامایی» اعلام کرده، می‌گوید: این نشان از اهمیت این حوزه است، زیرا تأکید دارد که خدمت رسانی به مادران و کودکان هدف نهایی و قلبی این بخش از فعالان حوزه سلامت است. البته این حرفه از جهت آکادمیک، قدمتی ۱۰۰ ساله دارد و جزو دیرپا‌ترین رشته‌های پروانه‌دار حوزه پزشکی به شمار می‌آید. چنانکه در قوانین صدور پروانه مربوط به سال ۱۳۲۴ به این حرفه اشاره شده است. به این ترتیب، این حرفه همیشه مورد توجه و دارای اهمیت بوده است.
ضرورت تخصص گرایی در مامایی
طی روزهای اخیر یکی از متولیان حوزه سلامت اعلام کرد که سه چهارم ماماهای کشور بیکارند و به تعبیر روشن‌تر، بستر فعالیت برای ۶۰ درصد دانش آموختگان این حوزه فراهم نیست.
خداکرمی، دبیر کارگروه بهداشت، سلامت و محیط زیست معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری درباره جایگاه امروزی ماماها می‌گوید: در حال حاضر تمامی تخصص‌های حوزه پزشکی خُرد شده و متخصصان مختلفی در حوزه‌های گوناگون فعالیت می‌کنند، به طوری که امروزه برای دندان‌پزشکی چندین تخصص به فعالیت می‌پردازند. حوزه زنان و مامایی نیز چنین وضعیتی دارد، چنانکه در جهان پزشکی امروز شاهدیم ماما عامل مراقبت بارداری و فعال یک روند است و شاخه‌های گوناگون پزشکی این عرصه همانند انکولوژی زنان نیز وظیفه خاص خود را انجام می‌دهند، زیرا طب، رویکرد تخصص گرایی را در پیش گرفته است.
بی‌نصیب ماندن ماماها از تعرفه زایمان
وی تأکید می‌کند: در سال‌های اخیر در کشور ما نیز که طرح تحول سلامت کلید خورد، به نظر می‌رسید به حرفه مامایی توجه ویژه‌ای خواهد شد، زیرا در بند ششم این طرح در بخش درمان بر زایمان طبیعی تأکید شده بود و به دنبال آن نیز یکسان سازی تعرفه‌های زایمان انجام شد که به واقع قدم بزرگی در کاهش سزارین‌های غیرضروری به شمار می‌آید. اما مسأله‌ای که در اینجا رخ داد، این بود که ماماهای بخش دولتی از تعرفه‌های زایمان - که پیش بینی شده بود 30 درصد تعرفه به آن‌ها تعلق گیرد - بی‌نصیب ماندند. به این ترتیب با وجود افزایش مسؤولیت‌ها و فعالیت‌های ماماها به دلیل افزایش زایمان‌های طبیعی، این افراد بهره چندانی از افزایش تعرفه‌ها نمی‌برند وهمانند کارکنان دیگر به آن‌ها نگاه می‌شود که این امر باعث بی‌انگیزگی در مراکز زایشگاهی می‌شود. از این رو از مطالبات ماماها این است که دست کم 30 درصد از تعرفه‌های زایمان طبیعی به آن‌ها پرداخت شود، زیرا در سال گذشته حدود۵۰۰ هزار زایمان طبیعی به طور مستقل توسط ماماها در کشور انجام شده که بیشتر آن‌ها در بیمارستان‌های دولتی و سازمان تأمین اجتماعی بوده است.
کمبود نیرو در بخش مامایی
رئیس انجمن علمی مامایی ایران ادامه می‌دهد: نکته قابل تأمل دیگر اینکه در کشور ما به وضوح کمبود ماما متناسب با استانداردهای جهانی مشهود است، درحالی که به لحاظ اهمیت خدمات این گروه باید در ازای یک مادر، یک ماما به کار گرفته شود. البته شنیده می‌شود در سال جاری طرح‌هایی برای استانداردسازی خدمات مامایی در دست برنامه ریزی است.
وی همچنین اضافه می‌کند: از دیگر چالش‌های خدمات مامایی، نبود جایگاه مطلوب این گروه در عرصه درمان است، چنانکه با وجود اقبال مادران باردار به استفاده از خدمات مامایی، سازمان‌های بیمه‌گر نسخه‌های این افراد را تأیید نکرده و نمی پذیرند. البته درپی تصویب شورای عالی بیمه، از سال گذشته مقرر شد که خدمات مامایی تنها در زمینه خدمات دوران بارداری تحت پوشش قرار بگیرد که همین برنامه در سه استان اصفهان، گلستان و اردبیل به طور آزمایشی در حال اجراست.
طرح‌های مغایر با سیاست‌های جهانی
نسرین خداکرمی تأکید می‌کند: مهم‌ترین مشکل جامعه مامایی، طرح تحول بهداشت است که طی آن سلامت مادر و نوزاد فراموش شده و این رویه مغایر شعار امسال روز جهانی ماماست که قلب ماما را مادران و نوزادان می‌داند. به این ترتیب امروزه در بخش بهداشت، قلب مامایی کشور درد می‌کند. این در حالی است که جامعه مامایی همواره از طرح تحول بهداشت و طرح تحول سلامت حمایت کرده و ضرورت اجرای آن‌ها را تأیید می‌کند، اما در اجرای آن‌ها چالش‌هایی وجود دارد که بر زندگی حرفه‌ای ماماها سایه افکنده است.
رویکردهای غلطی که در نسخه سه این برنامه دیده می‌شود، موجب کمرنگ شدن خدمات بارداری و زنان و تهدید هویت حرفه‌ای ماماها با تغییر نام ماما به «مراقب سلامت» می‌شود، به طوری که اصرار معاونت بهداشتی برای به کارگیری این عنوان سؤال برانگیز است، زیرا اگر ماماها چند پیشه باشند و در زمینه‌های گوناگون فعالیت کنند، باز هم علاقه‌مند هستند با نام حرفه‌ای خود شناخته شوند. از این رو اگر تمایلی به حفظ هویت حرفه‌ای ماماها ندارند، بهتر است خدمات این گروه را به سطح دو سلامت تنزل دهند، اما جایگاه حرفه‌ای آن‌ها را حفظ کنند.
مشکلی به نام «مراقبان سلامت»
خداکرمی می‌گوید: تغییر هویت ماماها باعث سرگردانی مادران باردار می‌شود، زیرا این گروه وقتی به قصد دریافت خدمات مامایی مراجعه می‌کنند و عنوان «مراقب سلامت» را می‌بینند، دچار سرگردانی و حتی ناخشنودی می‌شوند، زیرا تصور می‌کنند چون از اقشار فرودست و کم‌برخوردار جامعه هستند، نظام سلامت به آن‌ها بها نمی‌دهد که از خدمات تخصصی مامایی برخوردار باشند و اکنون کار‌شناسان و فعالان دیگر حوزه‌ها به آن‌ها رسیدگی می‌کنند. این درحالی است که نیت اصلی اجرای طرح تحول نظام سلامت و نظام بهداشت، گسترش خدمات به اقشار کم برخوردار است. مسأله جدی دیگر اینکه در حوزه مراقبان سلامت، در بخشی از مراکز سایر افراد و گروه‌ها به جز ماماها خدمات بارداری ارایه می‌کنند؛ در حالی که مادران باردار از گروه‌های حائز اهمیت در جامعه به شمار می‌آیند، زیرا در بررسی وضعیت توسعه یافتگی یک کشور نمی‌گویند، سالانه چند دستگاه خودرو تولید می‌شود، اما میزان مرگ و میر مادران باردار به هنگام زایمان از شاخصه‌های توسعه یافتگی به شمار می‌آید.
پاسخ مسؤولان، قانع کننده نیست
دبیر کارگروه بهداشت، سلامت و محیط زیست معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری معتقد است، وزارت بهداشت باید حفظ حقوق زنان و نحوه خدمات رسانی به آن‌ها را جدی بگیرد، چنانکه دکتر سیاری در مقدمه طرح تحول بهداشت، هدف اصلی این طرح را رضایت دریافت کنندگان خدمت برشمرده، در حالی که بنابر بررسی‌های انجام شده، با این رویه، نه مادران و نه ماماها رضایت کافی از این برنامه ندارند. پاسخ مسؤولان به این بی‌توجهی این است که نمی‌خواهیم تمام خدمات مادر باردار در پایگاه بهداشت ارایه شود، درحالی که وضعیت زنان باردار مشخص نیست و ممکن است مشکلات گوناگونی همانند مسمومیت بارداری داشته باشند، بنابراین برای مشخص شدن جایگاه حرفه‌ای ماماها، یا باید آن‌ها را در سطح دو سلامت مستقر کنند و یا شرایطشان در سطح یک اصلاح شود، زیرا اختلاط خدمات بارداری با خدمات عمومی در شأن نظام سلامت و منزلت زنان نیست، چراکه درحال حاضر همانند سی سال گذشته با کمبود نیروی انسانی در حوزه‌های گوناگون مواجه نیستیم و هم ماما وهم کار‌شناس بهداشت به اندازه کافی داریم که می‌توانند به کار گرفته شوند.
نظر شما