زبان خارجی و مراقبت‌های فرهنگی
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اخیر معلمان، با تأکید بر لزوم ترویج فکر و فرهنگ و زبان بومی خاطرنشان کردند: «این موضوع به‌معنای مخالفت با یادگیری زبان خارجی نیست، بلکه بحث اصلی، ترویج فرهنگ بیگانه در کشور و در میان کودکان، نوجوانان و جوانان است». ایشان همچنین به بیان شاخص‌ها و ویژگی‌های مورد نیاز برای تربیت نسل آینده کشور پرداختند و یاد‌آور شدند: مهم‌ترین شاخصه‌ای که باید در تربیت دانش‌آموزان مد نظر قرار گیرد، شکل‌گیری «هویت مستقل، عزتمند و دینی» در نسل آینده است.
به دنبال این بیانات، حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز که سال‌ها در وزارت آموزش و پرورش مسؤولیت برنامه‌ریزی آموزشی و درسی را بر عهده داشته است، گفت: توصیه رهبری کاملاً قابل اجراست و یکی از راه‌های آن این است که در هر منطقه برای داوطلبان زبان‌های غیرانگلیسی ولو آنکه دو درصد دانش‌آموزان باشند، کلاس ویژه‌ای در ساعات مناسب تشکیل شود تا آن‌ها بتوانند زبان مورد علاقۀ خود را بیاموزند.
آموزش و پرورش توصیه‌های رهبر انقلاب را دنبال می‌کند
در این میان اما رئیس جمهور در اظهار نظری عجیب، ساز مخالف کوک کرد و گفت: «وقتی در یک مدرسه‌ای 98 درصد دانش‌آموزان، یک زبان را انتخاب کردند و دو درصد دیگر زبان دیگری را برگزیدند، ما که نمی‌توانیم برای آن دو درصد معلم دیگری را به کار بگیریم». این البته درست همان نکته‌ای است که رهبر معظم انقلاب از آن انتقاد داشته و تأکید می‌کنند که ما نباید شرایطی را به وجود آوریم که دانش‌آموزان تنها به زبان انگلیسی فکر کنند و تصور کنند که همه چیز در فرهنگ انگلیسی و آمریکایی خلاصه می‌شود.
از سوی دیگر وزیر آموزش و پرورش با اشاره به ضرورت تنوع آموزش زبان‌های خارجی گفته است، توصیه‌های رهبر معظم انقلاب را در آموزش و پرورش دنبال می‌کنیم و تنوع را در آموزش زبان خارجی مد نظر قرار خواهیم داد.
نکته جالبی هم از زبان محمدحسین صفار هرندی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بشنویم. صفار هرندی در گفت‌وگو با فارس از تسلط رهبر انقلاب به زبان عربی و انگلیسی سخن گفته است. وی می‌گوید: می‌دانم رهبری همین الان مجلات خارجی را به زبان انگلیسی، مستقیم و بدون اینکه ترجمه را بگیرند، مطالعه می‌کنند.
قانون قدیمی برای آموزش 5 زبان خارجی
در این رابطه نوید ادهم، دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش با بیان اینکه کارگروهی برای آموزش زبان‌های خارجی تشکیل شده، می‌گوید: با سیاست‌های تشویقی می‌توانیم دانش آموزان را جذب آموزش زبانی غیر از زبان انگلیسی کنیم. وی می‌افزاید: در سال‌های ۷۲ و ۸۱ شورای عالی آموزش و پرورش مصوبه ای داشت که غیر از زبان انگلیسی، پنج زبان دیگر آموزش داده شود و با این مصوبه، سازمان پژوهش را موظف کردیم تا برنامه درسی را در کتاب تدوین کند و به بخشی از نیروی انسانی نیز آموزش داده شود.
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش تأکید می‌کند: این سیاست‌ها را اتخاذ کردیم تا اگر تقاضایی وجود داشته باشد، پاسخ دهیم، اما هنگامی که این سیاست‌ها ابلاغ شد، نظام واکنش نشان داد. نوید ادهم یادآوری می‌کند: ما کتاب آموزش آلمانی و فرانسه نیز داریم، اما مشکل ما استقبال دانش آموزان است، استقبالی که به مجموعه‌های پیدا و پنهان گوناگونی گره خورده و تنها آموزش و پرورش در این موضوع مقصر نیست.
استمداد از مؤسسه‌های معتبر زبان
در همین رابطه معاون امور کمیسیون‌های شورای عالی آموزش و پرورش در گفت‌وگو با «قدس» می‌گوید: آخرین مصوبه زبان‌های خارجی مربوط به سال 1381 است که آموزش پنج زبان خارجی در آموزش و پرورش مصوب شده و در این مصوبه تأکید شده، آموزش و پرورش به منظور توسعه زبان‌های خارجی از نظر کمی و کیفی می‌تواند این پنج زبان را در مدارس خود برای دانش آموزان تدریس کند.
عابدینی تأکید می‌کند: برای اینکه این طرح بتواند با موفقیت شروع به کار کند، راهکارهایی نیز ارایه شده است. به عنوان مثال اگر امکانات، فضا و موقعیت تدریس این زبان‌ها وجود نداشت، آموزش و پرورش می‌تواند از مؤسسه‌های معتبر موجود کمک بگیرد. البته توجه به کیفیت از هر نظر باید مورد توجه قرار بگیرد.
مدیران مدارس کوتاهی نکنند
معاون شورای عالی آموزش و پرورش همچنین اظهار می‌دارد: البته برای اجرای طرح تدریس این پنج زبان، پیش نیازهایی وجود دارد و اول باید تقاضایی از سوی دانش‌آموزان وجود داشته باشد و قسمت دوم که از اهمیت ویژه ای برخوردار است، آینده شغلی آن زبانی است که فرد می‌خواهد آن را یاد بگیرد. افراد باید احساس کنند یادگیری این زبان خارجی منجر به کمک به آن‌ها می‌شود.
احمد عابدینی معتقد است، آموزش و پرورش هم باید در این زمینه نیروهای خود را تربیت کند و حداقل هایی از این دانش آموخته‌ها و متقاضیان در هر منطقه وجود داشته باشند. وی استاندارد تشکیل کلاس برای همه درس‌ها در سطوح ابتدایی تا دبیرستان را بین 15تا 30 نفر اعلام می‌کند و می‌گوید: باید توجه داشت که هر ساله مصوبات شورای عالی به تعداد مدارس تهیه و به همه مدارس در سراسر کشور ارسال می‌شود و اگر در مدارس و برای دانش آموزان یا والدین آن‌ها اطلاع رسانی صورت نگرفته، مدیران استان‌ها باید پاسخگو باشند. وی تأکید می‌کند: ضعف در اطلاع رسانی باید اصلاح شود و تولید محتوا نیز از دیگر مسایلی است که آموزش و پرورش باید مد نظر قرار دهد.
فعلاً فقط زبان عربی و انگلیسی!
قربانعلی افشانی، مدیر کل دفتر آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش نیز در گفت‌وگو با قدس می‌گوید: در حال حاضر فقط زبان عربی و انگلیسی به عنوان زبان خارجی در مدارس تدریس می‌شود والبته شاید کمتر از نیم درصد هم سایر زبان‌ها در برخی مدارس تدریس می‌شود.
افشانی تأکید می‌کند: متقاضی برای زبان‌های دیگر وجود ندارد، البته چون مصوبه شورای عالی در اختیار مدیران مدارس است، این مدیران هستند که باید اطلاع رسانی کنند و دانش آموزان هم باید مطالبه کنند. در صورتی که این تقاضا به حد نصاب برسد، از مراکز استان‌ها و کلانشهر‌ها تدریس زبان‌های دیگر را شروع می‌کنیم و این امر به شهرهای دیگر تسری داده خواهد شد.
زبان‌آموزی ماخروجی خوبی ندارد
سراغ خانم دکتر فریده حمیدی می‌رویم. وی که در دانشگاه‌های معتبر کشور به عنوان استاد انجام وظیفه می‌کند و در صحنه بین المللی نیز چهره فعالی است، به گزارشگر ما می‌گوید: در تدریس زبان‌های خارجی در مدارس باید به دو نکته مهم توجه داشت و در این باره باید به تبادلات فرهنگی و اقتصادی و تبادل استاد و دانشجو با دانشگاه‌های معتبر دنیا اندیشید.
حمیدی معتقد است: در روند تدریس زبان‌های خارجی، باید به زیرساخت‌ها و امکانات نیز توجه داشت و می‌توان از ظرفیت بخش خصوصی که زیر نظر آموزش و پرورش فعالیت می‌کند، کمک گرفت. نکته دوم توانمندسازی دانش آموزان در آموختن این زبان‌ها و حتی زبان انگلیسی یا عربی است که متأسفانه خروجی خوبی را در حال حاضر در آموزش و پرورش شاهد نیستیم و این تغییر ساختار باید در آموزش و پرورش سریع‌تر همراه با کار کارشناسی انجام شود و از سویی در دانشگاه‌ها نیز توجه به این نیاز دیده شود.
آموزش‌ها، گفت‌وگو محور نیست
صادق محمدی، دبیر زبان انگلیسی نیز در این باره می‌گوید: در حال حاضر آموزش و پرورش برنامه نظام مند و درستی برای تدریس زبان انگلیسی و عربی در مدارس ندارد و ما با کمبود لابراتوار و کتاب‌های به‌روز و دیگر زیرساخت‌ها روبه‌رو هستیم. کتاب‌های زبان ما، گفت‌وگو محور نیست و بیشتر بر دستور زبان تأکید دارد که فرار است و به کار زبان‌آموزان نیز نمی‌آید. حتی یک دانش آموخته این رشته در حد فوق لیسانس هم بخوبی توانایی صحبت با یک انگلیسی زبان را ندارد. از سویی من که دانش آموخته آموزش زبان انگلیسی هستم و در آزمون ورودی به آموزش و پرورش نیز با همین عنوان مورد سنجش قرار گرفتم، اکنون در روستا به عنوان آموزگار در مدارس ابتدایی تدریس می‌کنم! با این گونه برنامه‌ریزی‌ها امیدی به بهبود زبان‌آموزی در کشور نیست.
نظر شما