در دو نوبت پیشین به تاریخچهای از کودتاهای ترکیه اشاره کردیم. اینک قسمت پایانی تقدیم میشود.
از ژنرالهای دیگر ترکیه که کودتا کردند، جودت سونای بود که مدتی رئیس جمهور ترکیه شد و جای خود را به سیاستمداران غیرنظامی سپرد. ژنرالهای ترکیه پیشینه فساد مالی ندارند. کودتا زمانی انجام میشد که وضعیت کشور در خط قرمز قرار داشت. آقای اردوغان که سالها مورد تردید و شک ارتش قرار داشت، اکنون در حال انتقامجویی از سازمانی است که مانع جاه طلبیهای اوست. تروریسم و انفجار بمب و جنگ بینتیجه با کردها، اقتصاد کشور را به لرزه درآورده است. صنعت توریسم در حال ورشکستگی است.
درگیری با روسیه، بیهوده و پرزیان بود و 2200 کامیون گوشت و شیر و لبنیات و میوه و آذوقه کشور پشت مرز روسیه ماند. در طول دو هفته گذشته 8000 تن از ژنرالها و افسران ارشد و افسران جزء ارتش ترکیه، 2700 تن از قضات، 60 تن از کارکنان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه، 21 هزار تن از استادان دانشگاه که 1500 تن از آنان رؤسای دانشگاهها و دانشکدههای ترکیه هستند، 1500 تن از کارشناسان ارتباطات و شبکههای اینترنتی، 257 تن از کارشناسان وزارتخانهها و 30 تن از فرماندهان و افسران پلیس پاکسازی و اخراج شدهاند. این رقم بالای تصفیه شدگان جمع ناراضیان از حکومت سلطانیسم را انبوهتر خواهد ساخت. اکین ازتورک، فرمانده سابق نیروی هوایی ترکیه که با اونیفورم آبی رنگ، تصویر قبلیاش در کنار تصویر او با گوش زخمبندی شده و چهره مضروب در فضای مجازی منعکس شده، خشم ارتشیان را برانگیخته است. رفتار اردوغان، سازمان امنیت و پلیس او بر خلاف شیوههای حاکمیتی و کشورداری است، کندن درجهها، لخت و برهنه کردن ارتشیان، مضروب کردن با ضربات چماق و قنداق تفنگ، ژنرالها را با چهره خون آلود جلوی دوربین نگاه داشتن و آزاد گذاردن اراذل و اوباش در شکنجههای بدنی آنان و قلمداد کردن اوباشان به عنوان ملت، اردوغان را در آینده از پشتیبانی نیروهای مسلح محروم خواهد کرد. ترکیه به ارتش نیاز مبرم دارد. تنها مرز آرام، مرزهای ایران است. سلطانیسم اردوغان بزودی کار دست او خواهد داد. نظامیان عثمانی و در رأس آنها سپاهیان ینی چری در قرون 17 و 18 و 19 بارها سلاطین عثمانی را از تخت سلطنت به زیر کشیده و به هلاکت رسانیدهاند.
انتقامجویی در ترکیه سابقه دیرینه دارد. کینه توزیهای عشیرهای و ایلیاتی طی سالهای گذشته منشأ بروز جنگها و خونریزیهای پرتلفاتی در قصبات و مناطق روستایی ترکیه میشد. عبدالله ویران، مرد قوی جثه ریشویی که در جریان پیامدهای کودتا سر یک سرباز وظیفه ارتش ترکیه را که لشکر استانبول او را به خیابانها اعزام داشته بود، سرپل بسفور با کارد برید و جلوی دوربین عکاسان و فیلمبرداران عکس گرفت، سه چهار روز بعد جلوی در خانهاش به ضرب یازده گلوله که مهاجمان ناشناس به نقاط گوناگون بدنش شلیک کردند، جان سپرد.
کارهای عجیب و بچگانه هواداران اردوغان موجب ابراز شگفتی و تمسخر اروپاییها و خود مردم ترکیه شده است. هواداران اردوغان در حزب عدالت و توسعه او که از بودجههای سرشار دولتی ارتزاق میکنند، سربازان بازداشتی ارتش را وادار میکنند، ساعات طولانی به تصویر اردوغان زل بزنند، روشهایی که در دوران هیتلر و استالین و در عصر انقلاب فرهنگی شکست خورده مائو مرسوم بوده است.
ژنرالهای ترکیه خود را کمتر از اردوغان، وطن دوست نمیدانند. پسر اردوغان و عده زیادی از اعضای حزب او چند سال پیش در مظان اتهامهای مالی بودند و چند تن از وزیران او بازداشت شدند. اردوغان دل پری از ارتش و دادگستری دارد و به تصفیه همه منتقدان خود پرداخته است.
در میان بازداشت شدگان، فرماندهان مناطق حساس ترکیه دیده میشوند. یک سرلشکر خلبان فرمانده پایگاه حیاتی اینجرلیک با دستهای بسته از ستاد خود به بیرون برده شد. رفتار خشونت بار اردوغان با ژنرالهایش، واکنشهای هیتلر در بیستم ژوییه 1946 در مقابله با کودتای ژنرالهای ارتش و دستگیری و اعدام ژنرالهای مراکشی در سال 1971 را پس از کودتای نافرجام علیه سلطان عبدالله، پادشاه وقت آن کشور را تداعی میکند.
تعلیق 2700 قاضی و بازداشت 6000 نظامی از انزوای اردوغان حکایت میکند. در خبری آمده بود 2745 تن از قضات ترکیه بازداشت شدهاند.
در میان افسران بازداشت شده نام ژنرال اسحاق دایوغلو، فرمانده پایگاه هوایی بالیکسیر در غرب ترکیه دیده میشود، چون بخش اعظم نظامیان ترکیه مشکوک به حمایت از کودتاگرانند، به جای اداره اطلاعات و ضد اطلاعات ارتش و دژبانی (پلیس نظامی) افسران و مأموران پلیس عادی ژنرالها و افسران ارشد را جلب میکنند و به کلانتریها میبرند.
رفتار اهانت آمیز با فرماندهان ارتش و دریاسالاران و خلبانان، بیگمان تأثیر بدی در اذهان مردم ترکیه بخصوص افراد میان سال به جا خواهد گذاشت. از هم اکنون سیل انتقادها شروع شده است و بعضی از محافل ترک میگویند، او میخواهد رئیس جمهوری دایم العمر شود، شاید هم دلبسته تجدید ماجرای سلطان سلیمان خان شده است.
آمار کشته شدگان مرتب در حال تغییر است. نخست وزیر ترکیه از 208 تن کشته و 1491 تن زخمی یاد میکند. 7453 تن بازداشت شدهاند که 6038 تن از آنان نظامی هستند. یک فیلم برداشته شده به وسیله فیلمبرداران آماتور از ساعت اول کودتا در استانبول نشان میدهد که هنگام عبور تانکها عدهای کف میزنند و با فریادهای شادی از کودتاگران استقبال میکنند.
تعداد بازداشت شدگان از افسران ارتش ترکیه شامل 103 افسر ارشد و 26 ژنرال میشود. ژنرالهایی از درجههای ارتشبدی و دریاسالاری تا سرگردی و سروانی و ستوان یکی و ستوان دومی و بر تن ژنرالها و افسران ارشد لباس غیرنظامی و اغلب پیراهن پوشانده و آنان را به حالت خوار و تحقیرآمیزی جلوی دوربین عکاسان و فیلمبرداران نگه داشتهاند.
اردوغان مرتب از اعدام دستگیرشدگان دم میزند و آن را خواست ملت قلمداد میکند، اما با آغاز زمستان و ریزش برف انبوه در کوهستانهای شرقی و آغاز حملات پ.ک.ک، طرفداران خیابانی او نیستند که باید راهی کردستان عراق شوند، بلکه او باید دست التماس به سوی نیروی هوایی و هوانیروز، نیروی زمینی و ژاندارما (ژاندارمری) دراز کند و خواهش کند نیروهای خود را به مقابله کردها بفرستند. او چه خواهد کرد؟ هر نظامی را که اعدام کند، بذر نفرت خواهد کاشت. بعید نیست روزی چون «عدنان مندرس» سرنوشت شومی داشته باشد.
نظر شما