وحید احمدی تأکید کرده که در طرح جدید، واگذاری اختیار در نوع ارایه واحدهای آموزشی دیده شده است به این معنی که در برخی مراکز، واحدهای پژوهشی بیشتری به دانشجویان دوره دکتری ارایه شود مثلاً برای دانشجویان دوره دکتری پژوهشگاه‌ها، واحدهای پژوهشی بیشتری ارایه خواهد شد. او از احتمال حذف دوره‌های پژوهش‌محور هم خبر داده است.

 ساده ترین راه را انتخاب کردند

دکتر محمد مهدی‌نژاد، معاون پژوهشی وزیر علوم دولت پیشین که دوره‌های پژوهش‌محوری دکتری، در زمان مدیریت وی تصویب شد، در دفاع از این دوره‌ها به خبرنگار می‌گوید: دکترای پژوهش‌محور یعنی دانشجویی از نهادی دولتی یا خصوصی، پروژه‌ای را در دست بگیرد که دارای قابلیت‌های لازم برای حل مسایل کشور باشد، او طی مراحل انجام این پروژه، مقطع دکتری را می‌گذارند. در این دوره تمرکز بر روی محفوظات نیست بلکه روی پروژه پژوهشی است.

به باور مهدی‌نژاد، وقتی طرحی آغاز می‌شود ممکن است مشکلاتی داشته باشد اما چشم‌انداز آن باید به سمتی برود که هدف اصلی محقق شود یعنی عمر دانشجو در دانشگاه برای محفوظات صرف نشود بلکه مهارتهایی را کسب کند که ضمن حل یک نیاز دانشی، کسب و کار دانشی را نیز در جامعه رونق بخشد. او معتقد است: مسؤولان فعلی وزارت علوم نتوانستند این هدف را به درستی تعقیب کنند بنابراین راهکار را در این دیدند که طبق روال معمول، دوره‌های آموزشی و پژوهشی داشته باشند. طبیعی است که در این دوره‌ها، دانشجو چندان انگیزه‌ای برای حل مسأله ندارد و فقط واحدهای آموزشی را می‌گذراند، چنین مسیری به پژوهش‌محور شدن دانشگاه‌ها لطمه می‌زند.او مهمترین وجه تمایز دوره دکترای پژوهش‌محور را این گونه توصیف می‌کند که دوره شروع نمی‌شود مگر اینکه موضوع یا مسأله مشخص شود ضمن اینکه آن مسأله دارای حامی‌ باشد و مشکلی از جامعه را حل کند، این مسیر هم باعث اشتغال‌زایی می‌شود، ضمن اینکه از گذراندن دروس کم حاصل هم جلوگیری می‌کند.

نباید دانشجو را سردرگم کرد

به باور معاون پیشین پژوهشی وزارت علوم، وقتی می‌گوییم کسب و کار دانش‌بنیان یعنی کاری که بتواند مسایل را پیدا و به شیوه‌های علمی ‌آن را حل کند. این اهداف با دوره دکترای آموزشی، پژوهشی حل نمی‌شود اگر اینطور بود که نمی‌گفتند دانشگاه پژوهش‌محور.

او با اشاره به پذیرش سالانه بالغ بر 15 هزار نفر دانشجوی دکتری در دانشگاه‌های مختلف، خاطرنشان می‌کند: نباید اجازه بدهیم که دانشجویان سردرگم بشوند، پنجاه جا برای مصاحبه بروند و بعد ندانند که کجا قبول می‌شوند. دانشگاه‌ها نباید به صورت سلیقه‌ای اقدام به پذیرش دانشجوی دکتری کنند.

مهدی‌نژاد درباره تصمیمی ‌که برای راه‌اندازی دوره دکتری پژوهش‌محور در زمان مسؤولیتش گرفته شد، توضیح می‌دهد: وقتی قرار است گزینه جدیدی را جایگزین وضع قبلی کنید به یکباره نمی‌توان نظام پذیرش پیشین را جمع کرد باید به تدریج پیش رفت و آن را جایگزین کرد. قرار براین بود که شیوه پذیرش دکترای پژوهش‌محور فراگیر شود چون انگیزه دانشگاه پژوهش‌محور این است که به درد جامعه بخورد، نیروهای آماده به کار تربیت شود و دانشگاه کارآفرین محقق شود.

او یکپارچه‌سازی درست نظام دوره دکتری را در این می‌داند که همه نظام‌های پذیریشی موجود در ارتباط با هم دیده شوند و می‌گوید: بهتر بود که عمده پذیرش‌ها به سمت پژوهش‌محور می‌رفت و بخش کمی‌برای رفع نیازها به سمت آموزش محور.

به گفته مهدی نژاد، ثبات نسبی در آموزش عالی لازم است اما نظام آموزش عالی باید انعطاف کافی را داشته باشد تا پاسخگوی مقتضیات زمان باشد، در حالیکه دوره دکتری در این سالها دچار بی ثباتی شده است.

 هدف دکتری یعنی پژوهش‌محوری

دکتر رضا منصوری معاون پژوهشی وزیر علوم اسبق هم به خبرنگار ما می‌گوید: دکتری به جز پژوهش‌محور بودن چه معنای می‌تواند داشته باشد؟ هدف دکتری یعنی پژوهش‌محوری.

او درباره تصمیمات مسؤولان وزارت علوم برای دوره دکتری توضیح می‌دهد: یکپارچه‌سازی کلمه قشنگی است که تداعی خوبی دارد اما مشکلات دوره دکتری آنقدر زیاد است که با این کلمات شیک نمی‌توان درستش کرد. اینکه بگوییم قبلاً یکپارچه نبوده و الان قراراست یکپارچه شود، این مسایل مهم نیست، همه حرف است اینکه بدانیم دانشجوی دکتری با چه هدفی پذیرش و تربیت می‌شود، اهمیت دارد. متأسفانه این دوره را با مدرک دادن در یک سطح بالا اشتباه گرفته‌ایم در حالیکه این دوره باید به حل مسایل بپردازد. منصوری، پذیرش متمرکز دانشجوی دکتری را روالی کاملاً اشتباه دانسته، می‌افزاید: این روال غلط در یک دهه گذشته جا افتاد و امروز نحوه پذیرش باید به شکل سالم خودش برگردد. گام‌هایی که در دولت برداشته شده در راستای سالم‌سازی دوره دکتری بوده است اما به دلیل مخالفت‌های گروه‌های مختلف در مجلس، این اصلاحات به صورت وصله پینه انجام شد.

به باور او هر نوع تغییر کوتاه‌مدت در مقایسه با تغییرات طولانی‌مدت، باعث اعتراض می‌شود اما اگردانشجوی دکتری احساس بکند که این دوره چه هدفی دارد می‌داند که یک متقاضی دوره دکتری نباید دنبال کتاب تست برای قبولی در آزمون باشد چون هدف این دوره، چیز دیگری است اما بخاطر تصمیمات اشتباهات در دولت گذشته، دوره دکتری با مشکلات اساسی روبرو شد. این استاد دانشگاه می‌گوید: الان برای گرفتن مدرک به دوره دکتری نگاه می‌شود یعنی جامعه می‌خواهد که امتیازی به دانشجوی دکتری بدهد و او باید خودش را با امتیازدهندگان تطبیق دهد، این نگاه ناسالمی ‌به دوره دکتری است. منصوری در پایان هشدار می‌دهد: آموزش عالی ما به ویژه در دوره دکتری مثل حبابی است که به زودی خواهد ترکید چون مسیر درستی را طی نمی‌کند.