به گزارش قدس آنلاین،یکی از توجیهاتی که متاسفانه حتی در بین دختران مذهبی شنیده می شود، استناد به ازدواج نکردن حضرت معصومه(س) است.
برای بررسی این موضوع و یافتن پاسخ متقتن آن خبرنگار قدس آنلاین سراغ حجت الاسلام و المسلمین مصطفی صادقی عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مدیر گروه تشیع پژوهشکده سیره اهل بیت(ع) رفته تا دلایل تجرد دختران موسی بن جعفر(ع) را بشنویم.
****
*برای ورود به چرایی مجرد ماندن حضرت معصومه(س)، گذری به تاریخ حیات امام موسی کاظم(ع) بزنید و اینکه شرایط زندگی امام هفتم ما چه ویژگی هایی در عرصه سیاسی و فرهنگی داشت؟
- متاسفانه اطلاعات ما درباره حضرت معصومه(س) بسیار کم است. شاید سن کم و همچنین «زن بودن» ایشان باعث شده تا مانند سایر امامزادگان اطلاعات زیادی از دوره حیات ایشان در دسترس نباشد. البته برخی مطالبی هم که در مورد ایشان نقل شده است، منبع متقن و دقیقی ندارد، هرچند هیچ کس منکر مقام و منزلت حضرت و ماجرای هجرت ایشان به ایران و یا بیماری و رحلت آن حضرت، نیست و حتی دلایل متقن برای وجود آن حضرت بسیار بیشتر از سایر امامزادگان است اما اینکه روایتهای تاریخی از زندگی ایشان به طور مشخص در دست باشد، کمتر وجود دارد. در منابع قدیمی مثل انساب طالبیان و الارشاد شیخ مفید که اسامی سادات و فرزندان ائمه(ع) ذکر شده است، نام فاطمه معصومه(س) نیزآمده است. و حتی از فرزندان مشهور امام موسی کاظم (ع) معرفی شده اند.
اما درمورد شرایط سیاسی و اجتماعی دوره حیات آن حضرت، باید گفت که به عقیده برخی آن شرایط خفقانی که موسی بن جعفر(ع) در آن می زیسته اند، می تواند در وضعیت به وجود آمده برای حضرت معصومه و مجرد ماندن ایشان تاثیر گذاشته باشد. یعنی خفقان سیاسی برای حضرت امام کاظم(ع) به گونه ای بود که کسی جرات نمی کرد به خواستگاری دختران آن حضرت بیاید.
*حتی شیعیان امام؟
- به نکته خوبی اشاره کردید. این ادعا نمی تواند مبنای علمی داشته باشد. چون بالاخره شیعه در هر شرایطی باشد، همنشینی و خویشی با معصوم را افتخار خود می داند، ضمن اینکه حتما در بین سادات و بستگان حضرت موسی بن جعفر هم کسانی بودند که خواهان ازدواج با دختران امام کاظم(ع) باشند. ضمن اینکه شرایط سیاسی هر اندازه هم که تاریک باشد، روابط خانوادگی را تحت الشعاع قرار نمی دهد بنابراین این ادعا را نمی توان پایه یک نظریه علمی دانست.
اما گمان دیگری نیز درباره علت ازدواج نکردن فاطمه معصومه وجود دارد و آن هم این است که سن آن حضرت کم بوده است. به عبارت دیگر سن حضرت معصومه از زمان ازدواج نگذشته بود.
*اما سن 27 یا 28 سال را برای هنگام رحلت آن حضرت ذکر کرده اند و این برای ازدواج دختران آن زمان سن کمی نبوده است.
- بنده معتقدم سن ایشان خیلی کمتر از آن چیزی است که معروف ومشهور است. یکی از ابهامات دیگر درباره حضرت معصومه، همین مساله سن ایشان است.
*به اصل بحث برگردیم. توجیه و دلیل شما برای تجرد دختران موسی بن جعفر(ع) چیست؟
-یعقوبی که از مورخان معتبر و شیعی مذهب است، اولین کسی است که در تاریخ خود می نویسد که دختران موسی بن جعفر ازدواج نکردند. همچنین در کتاب تاریخ قم هم به این مساله اشاره شده است. اما هیچ کدام از منابعی که راوی این مساله هستند به دلایل خود اشاره ای نمی کنند.
*گفته شده که دختران موسی بن جعفر(ع) هم کفو برای ازدواج نداشتند؟
-این سوال را به شیوه همان سوال قبل می توان پاسخ داد. یعنی در بین همه شیعیان و سادات هیچ کفوی برای ازدواج آنان وجود نداشت؟ ضمن اینکه در سیره ائمه(ع) برای ازدواج فرزندان سخت گیری وجود ندارد به گونه ای که در بین عروسها و دامادهایشان انسانهای معمولی وجود دارد. بنابراین نبودن هم کفو برای دختران امام کاظم را هم نمی توان سخنی دارای مبنای علمی دانست.
*آیا می شود مدعی شد، چون حضرت معصومه از جایگاه والاتری نسبت به سایردختران موسی بن جعفر(ع) برخوردار بودند، شخصی هم کفو ایشان برای ازدواج پیدا نشد؟
- گفته شده که بقیه دختران امام هم مجرد بودند. بنابراین نمی توان به این مساله ای که شما گفتید اعتماد کرد. یک نکته دیگر هم که در منابع تاریخی آمده است، دامادها و نوه های دختری را برای امام کاظم(ع) برشمرده اند.
*آیا امام کاظم(ع) منعی برای ازدواج دختران خود داشته اند؟
- خیر به هیچ وجه. نکته مهم تاریخی درباره دختران امام همین است که هرگز منعی برای ازدواج آنان از سوی امام عنوان نشده است و مجرد بودن دختران حضرت را اگر صحیح بدانیم، اتفاقی است که افتاده، مثل ازدواج حضرت خدیجه با پیامبر در سن 40 سالگی.
*اینکه برخی از دختران شیعه به زندگی حضرت معصومه و تجرد ایشان استناد می کنند و آن را بهانه ای برای مجرد بودن می دانند، چه جوابی دارد؟
- این سخن همانگونه که شما هم گفتید «بهانه» است. زیرا اولا هیچ امامی کسی را از دواج منع نکرده است. ثانیا از موسی بن جعفر (ع) وصیت نامه مکتوبی به جای مانده است که در آن به ازدواج دختران خود اشاره مستقیم کرده و امر ازدواج آن بزرگواران به امام رضا(ع) محول کرده اند. این وصیت نامه در عیون اخبار الرضا(ع) که از منابع متقن شیعی است و توسط شیخ صدوق نگارش شده، آمده است. برخی علت تاکید امام کاظم(ع) به اینکه امام رضا(ع) متولی امر ازدواج خواهران خود باشد را دلیل بر همان مساله امامت و اهمیت شخصیت امام هشتم، می دانندزیرا امام کاظم از بین بیش از سی فرزند خود در این مساله مهم به امام رضا(ع) اشاره می کنند که نشان برتری ثامن الائمه(ع) بر سایرفرزندان امام موسی بن جعفر است. این وصیت «نص تلویحی» به امامت و بزرگتری علی بن موسی الرضا(ع) است.
همچنین این وصیت یک نکته اخلاقی و تربیتی برای خانواده های شیعه دارد که همواره یک شخص به عنوان رکن و پایه باید عهده دار نظم زندگی باشد. کما اینکه امام رضا خود می فرمایند برادر بزرگتر به منزله پدر است و در این وصیت نامه نیز امام کاظم(ع)، حضرت رضا(ع) را عهده دار امر خطیر ازدواج خواهران می کنند، لذا تازمانی که بزرگتر خانواده اعم پدر، مادر و یا برادر از مسیر الهی خارج نشد، می تواند رکنی برای حفظ اساس خانواده باشد. همچنین در برنامه های تربیتی ائمه احترام به فرزندان بزرگتر خانواده نیز اشاراتی داشته اند.
در همین مورد هم این سوال به وجود می آید که آیا امام رضا(ع) موافق ازدواج خواهران خود نبودند، یا سن آنها کم بود و به ازدواج نرسیده بود و یا فرصتی برای این ازدواج به وجود نیامده بود؟
دختران مسلمان و شیعه با استناد به مجرد بودن حضرت معصومه(س)، توجیهی برای فرار کردن از ازدواج ندارند. زیرا تجرد فاطمه معصومه و خواهران ایشان یک استثناء تاریخی بوده و نمی توان آن را مستمسک و یا سنتی برای مجرد ماندن دختران قرار داد بلکه توصیه شریعت ما به ازدواج زودهنگام دختران مسلمان است.
*درمورد هجرت حضرت معصومه این نکته به ذهن می رسد که این سفر یکی از هدف گذاری های ائمه(ع) برای آینده شیعه است. آیا می توان تجرد فاطمه ثانی(س) را دلیلی براین موضوع دانست؟
- بله شاید بتوان ازدواج نکردن حضرت معصومه را دلیلی بر ترویج و تبلیغ شیعه دانست که باید درباره این احتمال تحقیقات بیشتری کرد.