زلزله از آن بلاهایی است که در یک چشم به هم زدن همه چیز را نابود میکند.
با مروری بر تاریخچه لرزه خیزی، ایران جزو 11 کشور زلزله خیز جهان محسوب میشود و فلات ایران از دیدگاه زمین ساختی روی کمربند لرزه خیز آلپ و هیمالیا قرار دارد که از پتانسیل لرزه خیزی بالایی برخوردار میباشد.
استان یزد از مکانهایی است که روی چند گسل مهم قرار دارد و زلزله هر از گاهی اولین شهر خشتی خام دنیا را میلرزاند. این شهر کویری که بافت تاریخیاش چندان که باید مقاوم نیست یارای مقابله با زلزله را ندارد؛ البته در بخشهای مدرن و امروزی تا حدودی نکات ایمنی رعایت شده است اما تجربه نشان داده زلزله قابل پیشبینی نیست.
ایران درفهرست 6 کشور با80 درصد تلفات
علی زارعپور، رئیس شبکه لرزه نگاری استان یزد میگوید: هر ساله حدود 3 میلیون زمین لرزه که 8 هزار بار آن در روز و در هر ثانیه یک زلزله در جهان اتفاق میافتد.
بر این اساس در سالهای 1900 تا 2005 میلادی، هزار و 200 زلزله مرگبار در 75 کشور جهان رخ داده است، که در 6 کشور 80 درصد مرگ و میر حاصل از این زلزلهها رخ داده است.
زارعپور با بیان اینکه ایران با 170 هزار تلفات انسانی، در فهرست این 6 کشور قرار دارد، میگوید: بیش از 70 درصد ساختمانهای کشور در برابر زلزله مقاوم نیستند و طی 100 سال گذشته 44 زلزله مرگبار این ساخت و سازهای غیرمقاوم و غیراصولی را لرزانده است.
مطالعات دقیق مناطق لرزهخیز
رئیس شبکه لرزهنگاری یزد، راهکار مقابله با زلزله را مطالعه دقیق لرزهخیزی و پراکندگی گسلها در تمامی مناطق ایران دانست و گفت: شناخت لرزه خیزی یک منطقه در برآورد خطر لرزهخیزی و انجام محاسبات سازه در شریانهای حیاتی، صنعتی و عمرانی اهمیت داشته و این امکان را به وجود میآورد که در پروژههای عمرانی بزرگ ضرایب محاسباتی مناسبتری در محاسبات سازهای به کار گرفته شود.
زارعپور از مناطق لرزه خیزی مانند بهاباد، بافق، خرانق طبس... و همچنین وجود گسلهای مهمی مانند گسل انار در شرق یزد، گسل دهشیر- بافت در غرب یزد با طول بیش از 350 کیلومتر که پتانسیل لرزهزایی بالایی دارد، نام میبرد.
وی ثبت 15 هزار و 282 زلزله در شعاع 300 کیلومتری از شهر یزد را در فاصله زمانی 5/14 سال بین سالهای 77 تا را91 نشانگر لرزهخیز بودن منطقه میداند.
زارعپور میگوید: در بررسی زلزلههای محدوده استان و مناطق همجوار بیشترین فعالیت زلزله مربوط به منطقه بافق و بهاباد بوده که نتیجه فعالیت گسلهای بهاباد، کلمرد و کوهبنان است.
تدابیر ویژه برای حفظ بافت تاریخی
وی تدابیر ویژه برای مردم مناطق بافق و بهاباد را فعال کردن ایستگاه لرزه نگاری در منطقه بافق و بهاباد و آگاهی دادن به مردم از طریق رسانههای محلی دانست.
رئیس شبکه لرزه نگاری استان با بیان اینکه 4 ایستگاه لرزه نگاری به 8 ایستگاه ارتقا خواهد یافت، میگوید: احداث ایستگاه لرزه نگاری شهرستان ابرکوه در دست بررسی میباشد.
وی در مورد بافت تاریخی یزد و مقاوم بودن در برابر زلزله میافزاید: وقوع زلزله ویرانگر بم زنگ خطررا برای مناطق دارای بافت تاریخی مانند استان یزد به صدا درآورده است.
ضمن آنکه شباهت زیادی بین وضعیت ساختمانهای شهر یزد با وضعیت بم قبل از وقوع زلزله ، جدی بودن این زنگ خطر را گوشزد میکند. از طرفی مسجد جامع فهرج قدیمیترین بنای تاریخی یزد، با قدمت 1400 سال لزوم مطالعات دقیقتر و نیز توجه جدیتر به مسأله مقاوم سازی ساختمانها در برابر زلزله را به امری مشهود تبدیل کرده است.
خطرات بالقوه در کمین یزد
غلامرضا برزگری، مدیرکل مدیریت بحران استان یزد نیز با بیان اینکه این استان 5 گسل مهم دارد و تنها گسل کوهبنان در محدوده بافق و بهاباد فعال است، میگوید: گسلهای غیرفعال نیز میتوانند با تجمیع انرژی خطرآفرین باشند و در این میان مناطق بافق بهاباد که در کانونهای زلزله قرار دارند، دارای خطرپذیری بیشتری هستند.
برزگری در پاسخ به این سؤال که حفاریهای صنعتی و معدنی در منطقه ساغند و استخراج اورانیوم باعث فعال شدن گسلها میشود یا نه؟ میگوید: تاکنون از لحاظ علمی این ادعا ثابت نشده است.
وی شدیدترین زلزله استان را زلزله 4/6 ریشتری بهاباد در سال 1312 و زلزله 6/7 ریشتری طبس در سال 1357 عنوان کرد و اظهار داشت: در سال گذشته 752 مورد زلزله در استان رخ داده که اکثر این زلزلهها بین 1 تا 5/5 ریشتر گزارش شده که هیچ کدام از این زلزلهها تلفاتی را در برنداشته است. مدیرکل مدیریت بحران استان یزد، با بیان اینکه در صورت وقوع زلزله بافت تاریخی استان در معرض آسیب بیشتر قرار دارد، میافزاید: طرحهای گوناگونی از جمله برگزاری مانورهای دورهای، فرماندهی حادثه در محله و مشارکت هیأتهای مذهبی جهت امداد رسانی، ایجاد دسترسی های مناسب و احداث پارکهای درون محلهای در دست اقدام میباشد.
مقاوم سازی بافت تاریخی
غلامرضا رضایی، مدیرکل راه و شهرسازی استان یزد نیز با بیان اینکه زلزله بافت تاریخی و فرسوده شهر یزد را تهدید میکند، میگوید: شهر یزد دارای 2 هزار و 620 هکتار بافت فرسوده است، که از این تعداد 519 هکتار آن بافت تاریخی و دارای ارزش فرهنگی و تاریخی بوده و 2 هزار و 101 هکتار باقیمانده فاقد ارزش میراثی و دارای شاخص فرسودگی است.
رضایی بافت تاریخی را به صورت جدی از سایر بخشهای شهر متمایز دانسته و مستحکم سازی آنها در برابر زلزله را با روشهای مقاوم سازی بناها در برابر زلزله توصیه کرده و اضافه میکند: با تکنیکهای شبکه بندی با آرماتورروی دیوارها همراه با پاشیدن بتون روی آن و انسجام سقفها و اتصال آن به دیوارها میتوان ساختمانهای آجری موجود را مقاوم سازی کرد.
وی در ادامه میگوید: به استناد برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، دولت موظف است به منظور احیای بافتهای فرسوده شهری و ترغیب و تشویق بخشهای خصوصی و تعاونیها به احداث واحدهای مسکونی با دوام و ارزان قیمت و مقاوم در برابر زلزله و تأمین مسکن خانوارهای کم درآمد توجه بیشتری کند.
زنگ خطر برای شهر خشت خام
رضایی اظهار امیدواری میکند: با وجود ضوابط و مقررات و نیز اعطای تسهیلات بانکی و تراکم تشویقی، مقاوم سازی در برابر زلزله بویژه در بافتهای تاریخی جدی گرفته شود اما با تمام آنچه گفته شد، زلزله تنها تدبیرهای مقطعی دولتمردان و احساسات جمعی مردم را در مواقع بروز زلزله برانگیخته است؛ اگرچه زلزله یک هزینه بالقوه و خطر انسانی و مادی است که تأثیر عمیقی بر برنامههای اقتصادی و توسعه مناطق مختلف دارد و قرار گرفتن ایران و استان یزد روی گسلهای فروان زلزله زنگ خطری برای بافت تاریخی شهر یزد محسوب می شود که ظرافت و زیبایی تاریخی خود را حفظ کرده و زندگی در آن جریان دارد. این بافت تاریخی با تمام زیباییهایی که دارد هر آن ممکن است حوادث طبیعی چون زلزله، حیات تاریخی اولین شهر خشت خام دنیا را تهدید کند.
حال باید دید با توجه به قرار گرفتن این شهر تاریخی روی گسل زلزله، آیا سرنوشت ارگ بم در انتظار اولین شهر خشت خام دنیاست یا نه.
نظر شما