این کشیش و استاد دانشگاه آمریکایی که پس از مسلمان شدن نام «علی حیدر» را برای خود برگزیده است، با ما از ذکر امیرالمؤمنین (ع) در کتاب مقدس مسیحیان و یهودیان می گوید. دو کتاب محققانه «اسلام در کتاب مقدس» و «عقاید شیعه در کتاب مقدس»، حاصل سالها تلاش او در بررسی تطبیقی اسلام، مسیحیت و یهودیت است.
* چرا بحث جانشینی پیامبر (ص) این قدر اهمیت دارد؟ آیا این اهمیت را نسبت به جانشینی دیگر پیامبران هم می توان مشاهده کرد؟
** بله، جانشینی پیامبران در کتابهای آسمانی پیشین هم مطرح شده است. در فصل پنجم کتاب «پیدایش» تورات، جانشینان حضرت آدم تا حضرت نوح (علیهم السلام) ذکر شده اند. در فصل 27 کتاب «اعداد» تورات، آیات 16 و 17، موسی (ع) برای جانشینی پس از خود دعا می کند. جانشینی «الیسع» پس از «الیاس» در کتاب دوم پادشاهان، فصل 2، آیه 15 ذکر شده است. اینها فقط سه نمونه است که همین الآن به ذهنم می آید و نشان می دهد، خدا برای همه پیامبران جانشین تعیین کرده است. کتاب مقدس، پیروی غیر مجاز از پیامبران را به رسمیت نمی شناسد و اطاعت از پیامبران را تنها از مجرای جانشینان منصوب خدا قبول دارد.
* از خطبه پیامبر اکرم (ص) در غدیر خم می توان چه نکاتی برداشت کرد؟
** در نظر من همان تعیین امام علی (ع) به جانشینی پیامبر (ص) مهمترین نکته این خطبه است. اولاً، منابع روایی شیعه و سنی، هر دو این واقعه را نقل کرده اند. ثانیاً، این واقعه چندین بار در کتاب مقدس پیشگویی شده و خود کلمه «گدیر» که هم خانواده «غدیر» در زبان عبری است، در کتاب مقدس آمده است. همه این موارد کاملاً با مطالبی که ما از زندگی و وصایت امام علی (ع) می دانیم، جور درمی آید. تفصیل این مطلب را می توانید در کتاب من با عنوان «عقاید شیعه در کتاب مقدس» بیابید.
* شما در این کتاب گفته اید، کلمه «علی» بارها در کتاب مقدس ذکر شده است، البته بیشتر به صورت حرف اضافه و به معنای «بر»، «برتر» و... . از کجا می گویید که این کلمه همان نام امام علی (ع) است؟
** چون در زبان عبری هم به همین صورت «ع-ل-ی» نوشته می شود. اگر کلمه «علی» را در متن عبری کتاب مقدس جستجو کنید، همه موارد را نشان خواهد داد.
* کلمه «غدیر» چطور؟
** در مورد این کلمه، کار کمی پیچیده تر می شود، چون حرف عبری «گیمِل» در زبان عربی دو معادل دارد. ولی ریشه عبری «گیمل-دالت-رش» یا همان «گ د ر» با کلمه «غدیر» هم خانواده است. همه صاحب نظران زبان عبری هم این را قبول دارند.
*ولی در عبارت «غدیر خم» این کلمه به معنای «آبگیر» است، در حالی که شما می گویید غدیر ذکر شده در کتاب مقدس به معنی «حصار»، «دیوار» و چنین چیزهایی است. این دو چه ارتباطی با هم دارند؟
** هر دو کلمه از یک ریشه اند؛ یعنی به لحاظ علم واژه شناسی تطبیقی، ریشه ثلاثی شان در زبان سامی بدوی یکی است. به عبارت دیگر، هر دو کلمه، معناهای توسعه یافته مورد قبولی از یک ریشه سامی هستند.
* درست، ولی شما چطور اصرار دارید که منظور از این «علی» و «غدیر»، همان امام علی (ع) و غدیر خم است؟
** کلمه «علی»، دست کم در کتاب «اعداد»، به نظر من پیشگویی درباره علی بن ابی طالب (ع) است. ولی کلمه «غدیر» را نمی توان به این راحتی به غدیر خم ارتباط داد. شاید در این مورد هم جریان غدیر خم پیش بینی شده باشد، ولی نه به روشنی واژه «علی».
* آیا جریان غدیر و بحث «تعیین رهبر»، با آزادی و دموکراسی تضاد ندارد؟
** پرسش خیلی جالبی است. البته این نظر شخصی من است و ممکن است افراد عالم تر، نظرات دیگری داشته باشد. اول اینکه آزادی، یک مفهوم پر دامنه است. در زندگی ما عوامل درونی، زیستی و بیرونی، اجتماعی و طبیعی بسیاری نقش آفرینی می کنند. آزادی ممکن است ساخته و پرداخته ذهن ما باشد. نظریه «کانت» که می گوید آزادی فقط در چارچوب احکام الهی وجود دارد، گریزگاهی برای نرسیدن به یک جهان محدود و بدون حق انتخاب واقعی انسان به نظر می رسد. این مسأله به لحاظ فلسفی بسیار پیچیده است و راه حل مناسب، همان حالت تعادل بین جبر و اختیار (امر بین الامرین) است که در روایات ائمه (علیهم السلام) مثلاً در «کافی» می بینیم. با این فرض، فقط وصی الهی است که می تواند معمای لاینحل آزادی اگزیستانسیالیستی را حل کند. بنابراین، تعیین رهبر از سوی خدا با آزادی تضادی ندارد، بلکه بر عکس، آزادی خارج از چارچوب رهبری منصوب از جانب خدا ممکن نیست.در مورد دموکراسی وضع از این هم بدتر است. من بعید می دانم که این کلمه اصلاً معنایی داشته باشد. دموکراسی تنها یک دستاویز سیاسی است. از دموکراسی چنین برمی آید که مردم حق انتخاب دارند و از این حق استفاده می کنند و این، مستلزم نوعی آزادی است که دیدیم اساساً وجود ندارد. آزادی در جهان واقع، استثمار محض است و مهم نیست که با چه نامی بر آن سرپوش بگذاریم. زنجیرهای استثمار انسان، تنها در چارچوب رهبری منصوب از جانب خدا شکسته خواهد شد.
* غفلت و روگردانی از اوصیای الهی پیامبران در روزگاران پیشین هم وجود داشته و در کتاب مقدس هم ذکر شده است. چرا انسانها باز هم مرتکب چنین اشتباهی می شوند؟
** برای بررسی ریشه های این غفلت باید شرایط اعتقادی افراد را در نظر گرفت. اگر فرض کنیم که اختیار محض وجود دارد، روگردانی از وصی الهی ریشه در ناآگاهی انسان از منافع حقیقی خود دارد. اگر به جبر قائل باشیم، پشت کردن به وصی ریشه در شرارت ذاتی انسان دارد که مسیحیان به همین معتقدند. و اگر به همان حالت میانه جبر و اختیار ائمه معتقد باشیم، با دو احتمال روبه رو می شویم. در شرایطی که اصول ائمه به درستی اجرا شود، مردم ولایت را می پذیرند، چون می بینند که در این صورت منافعشان تأمین می شود. اما اگر اصول ائمه کنار گذاشته شود، مردم از اطلاعات لازم برای درک ولایت بی بهره و در نتیجه، تنها و بی یاور می مانند. فقط کسانی که مورد لطف خدا قرار گرفته اند، ولایت و وصایت را درک می کنند. چنین افرادی نخبگان جامعه هستند و وظیفه دارند که در دنیایی خصومت آمیز، بر اساس رهبری الهی عمل کنند. اقبال جهانی به وصایت و ولایت، با ظهور مهدی (عج) پدید خواهد آمد.
* امت اسلامی چگونه تنها پس از 70 روز، واقعه غدیر را به فراموشی سپرد؟
** این، حکایت غم انگیزی است. من به شخصه، چون سالها مسیحی تعمیدی (باپتیست) بوده ام و به کتاب مقدس اعتقاد دارم، گمان می کنم که اگر مسلمانان کتابهای آسمانی پیشین را جدیتر گرفته بودند، به این راحتی به خطا نمی رفتند. تورات در سه بخش، از امام علی (ع) خبر داده است و همان گونه که گفتم، واژه «گدیر» هم چند بار تکرار شده است. مسلمانان زمان پیامبر (ص) باید از این حقایق اطلاع می داشتند و خطبه غدیر خم را جدی تر می گرفتند.
* اگر در همان روزگار در غدیر خم حضور داشتید، چگونه به امام علی (ع) تبریک می گفتید؟
** از ایشان شرم حضور داشتم و نمی توانستم چیزی بگویم.