چراکه بی‌تردید نهج البلاغه ترجمان کتاب وحی و به تعبیر امروزی پی نوشت‌های آیات الهی است. در واکاوی چرایی کم رنگی حضور این کتاب شریف در سبک زندگی فردی و اجتماعی مردم و راه‌های به عرصه آوردن آن با آیت ا... سیدجمال الدین دین پرور، مؤسس و رییس بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه به گفتگو پرداخته‌ایم که از نظرتان می‌گذرد:
*چرا نهج البلاغه حضرت امیر (ع) علی رغم در بر داشتن گنجینه‌ای از معارف در میان ما با وجود عشق و علاقه فراوان به ایشان، مهجور مانده است؟
نهج البلاغه در میان ما مهجور نیست بلکه مظلوم واقع شده، دشمنان به دلیل کینه و عداوت می‌کوشند این مجموعه افکار و سیره حضرت (ع) را به فراموشی بسپارند و دوستان هم به دلیل عدم شناخت و احیاناً حب و بغض‌های شخصی و جدی نگرفتن کار به این گنجینه ظلم کرده‌اند.
اگر بخواهیم به ابعاد مظلومیت نهج البلاغه اشاره کنیم باید توجه داشت مسائل علمی، عقلی و معنوی نیازمند سرمایه گذاری است یعنی فرد باید از وقت و خودش بگذرد و با مراقبه و خودسازی سرمایه گذاری کند، لذا بیشتر افراد این آمادگی را ندارند و تمایلی هم ندارند که خود را آماده کنند.
به عنوان مثال اگر گروهی هزار نفره بخواهند به قله کوهی صعود کنند شاید در قله فقط هفت هشت نفر را ببنیم چراکه تنها این تعداد محدود حاضر به تحمل سختی‌ها شده‌اند باقی در پی تفریح و خوشگذرانی بوده‌اند، رفع مظلومیت نهج البلاغه نیز سختی‌هایی دارد که کمتر کسانی آن را تحمل می‌کنند.
بنابراین، در طول تاریخ برای اینکه نهج البلاغه تسری نیابد مسائلی مختلفی بیان شده مثل طرح شبهه اینکه خطبه‌ها متعلق به امیرالمومنین (ع) نیست آنهم به دلیل انتقاداتی که حضرت مطرح کرده‌اند!
*نهج البلاغه در مهندسی فرهنگی جامعه شیعی ایران توان ایفای چه نقشی را دارد و چطور می‌توان این نقش را از قوه به فعل در آورد؟
قطعا این نقش مهم است، چراکه در زمینه‌های مختلف همچون کارهای اقتصادی، سیاسی، نظامی و... امیرالمومنین (ع) دستوراتی دارند؛ به عنوان مثال درباره ارتباط با دیگران که انسان چگونه با دوست و دشمن برخورد داشته باشد یا انتقادات خود را چطور مطرح کند این‌ها در مهندسی فرهنگی جامعه تاثیر بسزایی دارد منتها باید این‌ها را در بستر قانونگذاری کشور وارد کرد یعنی مجلس یا دولت در قالب طرح و لایحه آن‌ها را بکار گیرند که متاسفانه چنین نمی‌کنند.
در بعد مردمی هم تبیین و تبلیغ راهگشا است، یعنی بیان محاسن تمسک به این کتاب شریف و مفاسد دوری از آن اگر از طریق رسانه‌ها بیان شود به ویژه در قالب تولیدات رسانه‌ای و فلیم و سریال آنگاه قوه‌های مجریه و مقننه هم ناگزیر به استفاده و بهره گیری از معارف آن هستند.
*در حوزه سبک زندگی و مبانی و ابعاد اثرگذار آن نهج البلاغه چه حرف‌هایی برای گفتن دارد؟ آیا می‌توان از این کتاب انتظار اصلاح سبک زندگی را داشت؟
عمده سبک زندگی امیرالمومنین (ع) در زندگانی ایشان پیاده شده تا مردم ببینند و مطلع شوند؛ به عنوان مثال در سیره ایشان داریم که پدر و پسری مهمانشان بودند بعد از غذا قرار شد دست میهمان شسته شود (در قدیم رسم بود میزبان دست میهمان را بعد از غذا بشوید) ایشان روی دست پدر آب ریختند و بعد امام دوم (ع) را صدا زدند که بیایند و دست پسر را بشویند. این یعنی حفظ احترام پدر و قرار ندادن آن‌ها در یک رتبه و تبلور ظریف آن در زندگی حضرت (ع).
علاوه بر این، ایشان بر بکارگیری منطق در گفتگو‌ها تاکید کرده‌اند در قالب نامه‌ها به ویژه به مسئولان توضیح داده شده که اولا حرف دیگران را بشنوند و آنچه را لازم است صادقانه مطرح کنند واگر اشکالی است بپذیرند و ضرورت کار را بگویند این‌ها در سیره حضرت (ع) است که هم در ارتباط با مردم عادی و هم مسئولان این برخورد را دارند یعنی هم مطلب را توضیح می‌دهند و اگر اشکالی بجا بود تصحیح و اکر نابجا بود توجیه می‌کردند.
*نهج البلاغه در حوزه اقتصاد چه حرف‌هایی برای گفتن دارد و چه راه حل‌هایی را برای عبور از بحران‌ها و چالش‌های اقتصادی عرضه می‌دارد؟
این کتاب درباره اقتصاد حرف‌های فراوان دارد به ویژه در قالب نکات ظریف. امیرالمومنین (ع) فرمودند: «در تجارت، اقتصاد و شراکت‌ها با هر کسی همکاری نکنید بلکه کسی باشد که روزی به آن‌ها اقبال کرده است.» یعنی کسی که می‌خواهد کار اقتصادی کند باید طرف مقابل را بشناسد و موفقیت او را دیده باشد؛ از این دست دست وصایا که اقتصاد را سالم و ایمن می‌کند، در نهج البلاغه بسیار است.
به عنوان مثال درباره ربا، غش در معامله و اینکه ورود به اقتصاد و بازار با قصد خدمت به دیگران و گره گشایی یعنی ابتدا سودرسانی و بعد سودخواهی هم نهج البلاغه توصیه و راه دارد که اگر حاکم باشد بر اقتصاد، زمین تا آسمان تفاوت می‌کند.
*لطفا درباره دستاوردهای انس با نهج البلاغه به ویژه با توجه به تجربه شخصی خودتان توضیح دهید.
وقتی وارد می‌شوم در مطالعه و فکر درهایی از معرفت و اخلاق و جنبه‌های مختلف به رویم گشوده می‌شود و هر چه بیشتر می‌اندیشم خود را در فضای عالی و آسمانی می‌بینم که همین طور رو به رشد است. به قول پزشکان نهج البلاغه وسیع الطیف است که هرگز با بن بست مواجه نمی‌شود و افق‌هایی را پیش روی آدمی می‌گشاید که به دنیای عرفان و شهود قدم بگذارد.
*به عرفان اشاره کردید، امروز شاهد رشد قارچ گونه عرفان‌های نوظهور و فاقد پشتوانه دینی هستیم، نهج البلاغه از نظر عرفانی چه بابی را می‌گشاید؟
عرفان علوی برخلاف عرفان‌های کاذب و غیرعلوی در متن زندگی و اجتماع و در متن فعالیت‌ها تبلور دارد یعنی اگر کسی می‌خواهد به مقام بالای عرفانی برسد نباید کسب و کار و زندگی را کنار بگذارد؛ عرفان‌های کاذب انسان را به عزلت می‌کشانند اما عرفان علوی در متن اقتصاد، جهاد و جامعه است یعنی انسان در عین حال که فعالیت اقتصادی می‌کند باید مقامات بالای عرفانی را کسب کند.
وقتی می‌گویند دروغ نگو، غش نداشته باش و.. این‌ها همه عرفان است و راه رسیدن به مقام والای عرفانی از همین امورات روزمره می‌گذرد.
*در حوزه برخورداری از بیت المال دیدگاه امیرالمومنین (ع) در نهج ابلاغه چگونه تبلور یافته است؟
حضرت (ع) راجع به این مسئله بسیار حساس هستند، ایشان وقتی خلافت را پذیرفتند اعلام کردند که من خلافت را پذیرفتم که جلوی ظلم و مال مردم خوری و تجاوز‌ها را بگیرم و در این باره بسیار جدی بودند و مسامحه نمی‌کردند و صریحا در خطبه دوم نهج البلاغه این مسئله را تصریح کرده‌اند.
*چگونه می‌توان نهج البلاغه و معارف ان را عضو ثابت میزهای مطالعاتی کرد؟
این مربوط به رسانه‌ها و تبلیغات اثرگذار است وقتی رسانه‌ها راجع به چیپس و برنج انقدر تبلیغ می‌کنند که مردم ناخودآگاه احساس نیاز کنند اگر روی نهج البلاغه هم کار و تبلیغ شود مردم احساس نیاز کرده و به آن رو می‌کنند.
معتقدم باید برای آگاهی مردم به معارف دین به ویژه نهج البلاغه سرمایه گذاری ویژه شود چراکه این کتاب در دوران حکوت امیرالمومنین (ع) صادر شده یعنی نیاز مردم است و اگر رسانه‌ها سرمایه گذاری کنند حتی در تیتر‌ها و مقالات و از طریق طراحی مسابقات برای کل جامعه اثرگذار است.
نظر شما