فرازهایی از خطبه بدون الف امیرالمومنین علی (ع)

ابن ابی الحدید درباره این خطبه می گوید: این خطبه از حرف الف خالی است و بسیاری آن را نقل کرده و چنین آورده اند: روزی در میان جمعی از یاران پیامبر (ص) سخن بر سرِ این بود که کدام یک از حروف هجاء نقش بیشتری در کلمات دارند. همگی روی الف نظر دادند. در این میان علی (ع) برخاست و بدون این که قبلاً فکر کرده باشد یا از کسی این گونه سخن صادر شده باشد، خطبه ای بدون الف ایراد کرد. [ترجمه فرازهایی از این خطبه چنین است]: حَمِدْتُ مَنْ عَظُمَتْ مِنَّتُهُ، وَ سَبَغَتْ نِعْمَتُهُ، وَ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ، وَ تَمَّتْ كَلِمَتُهُ، وَ نَفَذَتْ مَشِیَّتُهُ وَ بَلَغَتْ حُجَّتُهُ، وَ عَدَلَتْ قَضِیَّتُهُ، حَمِدْتُ حَمْدَ مُقِرٍّ بِرُبُوبِیَّتِهِ، مُتَخَضِّعٍ لِعُبُودِیَّتِهِ، مُتَنَصِّلٍ مِنْ خَطیئَتِهِ، مُعْتَرِفٍ بِتَوْحیدِهِ، مُسْتَعیذٍ مِنْ وَعیدِهِ، موَمِّلٍ مِنْ رَبِّهِ مَغْفِرَةً تُنْجیهِ، یَوْمَ یُشْغَلُ عَنْ فَصیلَتِهِ وَ بَنیهِ، وَ نَسْتَعینُهُ، وَ نَسْتَرْشِدُهُ، وَ نوْمِنُ بِهِ، وَ نَتَوَكَّلُ عَلَیْه، وَ شَهِدْتُ لَهُ بِضَمیرٍ مُخْلِصٍ مُوقِنٍ، وَ فَرَّدْتُهُ تَفْریدَ مُومِنٍ مُتْقِنٍ، وَ وَحَّدْتُهُ تَوْحیدَ عَبْدٍ مُذْعِنٍ لَیْسَ لَهُ شَریكٌ فى مُلْكِهِ، وَ لَمْ یَكُنْ لَهُ وَلِىٌّ فى صُنْعِهِ، جَلَّ عَنْ مُشیرٍ وَ وَزیرٍ...؛ کسی را سپاس می گویم که احسان او عظیم و نعمتش کامل است. رحمت او بخشایش او بر خشمش پیشی گرفته و سخنش به پایان رسیده است. اراده اش نافذ و حکمش رساست. او را سپاس می گویم، سپاس کسی که به ربوبیت او اقرار می کند و با نهایت فروتنی او را می پرستد و از گناهان خود رهایی یافته است؛ سپاس کسی که به یگانگی او اقرار دارد و از تهدیدهای او به او پناه می برد و آمرزشی را از او امید دارد که در روزی که آدمی از عشیره و فرزندانش جدا می شود مایه نجات اوست. ما از او کمک می خواهیم و ارشاد و هدایت خود را از او می طلبیم و به او ایمان داریم و بر او توکل می کنیم. من خود به او گواهی می دهم، گواهی کسی که دارای اخلاص و یقین است و او را یگانه می دانم همچون اعتقاد کسی که اهل ایمان و باور است. توحید او از دیدگاه من همچون توحید از دیدگاه بنده ای است که باور کرده است او در فرمانروایی خود شریکی ندارد و در کار آفرینش یاوری برنگزیده است... .

فرازهایی از خطبه بدون نقطه امام علی (ع)

الحَمدُ لِلّهِ أهلِ الحَمدِ وَ أحلاهُ، وَ أسعَدُ الحَمدِ وَ أسراهُ، وَ أکرَمُ الحَمدِ وَ أولاهُ. الواحدُ الاحدُ الأحَدُ الصَّمَدُ، لا والِدَ لَهُ وَ لا وَلَدَ... الاِلاهُ الأوَّلُ لا مُعادِلَ لَهُ، وَلا رادَّ لِحُکمِهِ، لا إلهَ إلّا هُوَ، المَلِکُ السَّلام، المُصَوِّرُ العَلامُ، الحاکِمُ الوَدودُ، المُطَهِّرُ الطّاهِرُ، المَحمودُ أمرُهُ، المَعمورُ حَرَمُهُ، المَأمولُ کَرَمُهُ. عَلَّمَکُم کَلامَهُ، وَ أراکُم أعلامَهُ، وَ حَصَّلَ لَکُم أحکامَهُ، وَ حَلَّلَ حَلالَهُ، وَ حَرَّمَ حَرامَهُ. وَ حَمَّلَ مُحَمَّداً (صَلَّ اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) الرِّسالَةَ، وَ رَسولَهُ المُکَرَّمَ المُسَدَّدَ، ألطُّهرَ المُطَهَّرَ... أطهَرُ وُلدِ آدَمَ مَولوداً، وَ أسطَعُهُم سُعوداً، وَ أطوَلُهُم عَموداً، وَ أرواهُم عوداً، وَ أصَحُّهُم عُهوداً، وَ أکرَمُهُم مُرداً وَ کُهولاً... اَللّهُمَّ لَکَ الحَمدُ وَ دَوامُهُ، وَ المُلکُ وَ کَمالُهُ، لااِلهَ إلّا هُوَ، وَسِعَ کُلَّ حِلمٍ حِلمُهُ، وَ سَدَّدَ کُلُّ حُکمٍ حُکمُهُ، وَ حَدَرَ کُلَّ عِلمٍ عِلمُهُ؛ سپاس خدای را که در خورِ حمد و مورد ستایش است. استوارترین و زیباترین سپاس از آنِ اوست. مبارک ترین و بالاترین حمد به او اختصاص دارد و پاک ترین و والاترین و گرامی ترین و بهترین ستایش برای اوست. همان که که یگانه و یکتا و بی نیاز است؛ نه پدری دارد و نه فرزندی... آگاه باشید که اول بودن اختصاص به او دارد و اوست که همانندی ندارد و هیچ کس مانع حکم و  فرمان او نیست. هیچ معبودی جز او نیست. او فرمانروا و سلامتی بخش و صورتگر و بسیار دانا و حکمران و پُرمهر است؛ پاک است و پاکی بخش. فرمانش پسندیده و حَرَمش آباد و فضلش آرزوی همگان است. کلامش را به شما آموخته و نشانه هایش را به شما نمایانده و احکامش را برای شما فراهم ساخته و حلال خود را حلال و حرامش را حرام نموده است. بار رسالت را بر دوش محمد (ص) گذاشت؛ همان پیامبری که او را گرامی داشته و به او سیادت و بزرگواری بخشیده و به راه صواب رهنمون شده و پاک و پاکیزه اش ساخته است... همان که در میان فرزندان آدم پاک ترین آن ها به شمار می رود. ستاره اش از همه پرفروغ تر و پایداری اش از همه  فزون تر و شاخه اش از همه شاداب تر و به عهد و پیمانش از همه وفادارتر و از پیر و جوانشان گرامی تر است... خداوندا؛ حمد و سپاس همیشگی از آنِ توست و فرمانروایی مطلق به تو اختصاص دارد. هیچ معبودی جز او نیست. بردباری او از هر بردباری گسترده تر است. حکم و فرمانش پشتوانه محکم هر فرمانی است و علم و دانشش هر دانشی را از اوج خود به زیر کشانده است.

منابع:

1-شیخ محمد باقر محمودی، نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه، ج1: 87؛ ج1: 100.

2- صابری یزدی. هزار حدیث در فضایل امام علی (ع): 71، 73.