با توجه به گذشت چند سال از تصویب این نقشه مهم، درباره چند و چون اجرایی شدن آن با دکتر حمیدرضا طیبی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس جهاد دانشگاهی کشور و عضو شورای راهبری نقشه جامع علمی کشور گفت و گو کردیم.
مرکزی با مأموریتهای ملی
طیبی به نقش جهاد دانشگاهی در اجرای نقشه جامع علمی کشور اشاره کرده و با بیان اینکه جهاد دانشگاهی همواره نگاه مسأله محور نسبت به مسایل مختلف کشور داشته است، می‌گوید: تأکید ما بر این بوده که نسبت به مسایل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نگاه کاربردی داشته باشیم و همه قسمتهای جهاد دانشگاهی در چهار حوزه پژوهش و فناوری، آموزش، فرهنگی و کمک به اشتغال دانش آموختگان، فعال شود. ما بر اساس نیازهای ملی و مزیتهای بومی، پروژه‌های شاخصی را تعریف کرده و روی آن کار می‌کنیم. هر واحد، پژوهشگاه و پژوهشکده ما دو سه کار شاخص ملی را تعریف و روی آنها کار می‌کند.
طیبی ادامه می‌دهد: در این راستا دو پیشنهاد به شورای عالی انقلاب فرهنگی دادیم، یکی «نقش جهاددانشگاهی در اجرایی شدن نقشه جامع علمی کشور» و پیشنهاد دیگری برای دولت است که به جهاددانشگاهی مأموریتهای مشخصی را برای حل مشکلات کشور بدهد.
جهاد دانشگاهی، ظرفیتهای خوبی در حوزه پژوهش و فناوری دارد؛ مثلا در حوزه نفت می‌تواند کارهای خوبی انجام دهد یا در حوزه کشاورزی در زمینه حل مشکل چای کشور با توجه به کارهایی که در حوزه بیوتکنولوژی انجام شده، می‌تواند راهکارهای کاربردی خوبی ارایه دهد.
به گفته او، این هفته قرار است که این دو طرح به شورای عالی انقلاب فرهنگی برود و با تصویب آن، جهاددانشگاهی، یک مرکز ملی علم و فناوری ایجاد کند و در آن چند مأموریت ملی با تمهید امکانات به آن واگذار شود تا جهاد دانشگاهی در اجرای این مأموریتها از توان همه دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی، شرکتهای خصوصی و مراکز دانش بنیان استفاده کند.
مأموریت محوری در پژوهش و فناوری
طیبی با بیان اینکه ایجاد مرکز علمی و فناورانه ملی توسط جهاددانشگاهی در یکی از کمیته های فرعی شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شده و برای تصویب نهایی باید به جلسه علنی برود، می‌افزاید: بحث ما این است که باید همه فعالیتها بویژه در حوزه پژوهش و فناوری با توجه به محدودیت منابع، مأموریت محور باشد.
نباید منابع مالی محدود در حوزه پژوهش را به طور موازی میان سازمانهای مختلف تقسیم کرد و از آنها خروجی هم نگرفت، بلکه باید مأموریتهای مشخصی به مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها داده شود و پس از تمهید امکانات، از آنها مسؤولیت بخواهیم و یک بار برای پژوهش و فناوری هزینه کنیم که به نتیجه برسد.
او در پاسخ به این پرسش که «مگر نقشه جامع علمی کشور مأموریت محور نبود؟» می‌گوید: بحث ما همین است که نقشه جامع علمی کشور باید اجرایی شود.
یکی از مسایل مهم در اجرایی شدن نقشه، این است که کارها در حوزه پژوهش و فناوری، به صورت مأموریتهای مشخص تعریف و واگذار شود؛ مثلا دانشگاه ها بیشتر به آینده علم و فناورهای نسل آینده بپردازند و مراکز تحقیقاتی همچون جهاد دانشگاهی که نگاه کاربردی به حل مشکلات روز دارند، مأموریتهای مشخص در حل مشکلات روز کشور داشته باشند.
طرح «نقش جهاد دانشگاهی در اجرای نقشه جامع علمی کشور» نخستین تجربه در تعیین مأموریت برای یک سازمان بر اساس نقشه جامع علمی کشور است.
ضمانت اجرای یک نقشه اجرایی
یکی از انتقادهایی که به شورای عالی انقلاب فرهنگی طی تأخیر در تصویب نقشه جامع علمی کشور وارد بود، اینکه این نقشه به عنوان سندی بالادستی، مأموریت محور و اجرایی پس از قانون برنامه پنجم توسعه نهایی شد و برخی نسبت به ضمانت اجرایی آن ابراز نگرانی کردند.
طیبی در این باره می‌گوید: به هرحال باید در تدوین برنامه ششم توسعه از راهکارهای نقشه جامع علمی کشور استفاده شود؛ زیرا سیاستهای اجرایی کلان کشور در آنجاست.
او اضافه می‌کند: مجموعه ای سیاست و راهکار در حوزه علم و فناوری در نقشه جامع علمی کشور ارایه شده که در برنامه ششم توسعه باید اجرایی شود و برای اجرایی شدن آن باید تمهیداتی در قانون برنامه پنج ساله پیش رو دیده شود.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه برنامه ششم توسعه نگاه جدی به اجرایی شدن نقشه جامع علمی کشور داشته باشد، خاطرنشان می‌کند: نقشه جامع علمی کشور یک سند بالادستی در حوزه پژوهش و فناوری است که بناست زمینه را برای توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور آماده کند.
طیبی درباره نتایج ملموس و محسوس اجرایی شدن مصوبات نقشه جامع علمی کشور می‌گوید: متأسفانه برخی مصوبات و برنامه های نقشه، بسیار زمان بر است؛ مثلا 9 ماه پیش به پیشنهاد شورای راهبردی نقشه جامع علمی کشور و اصرار ما، پیشنهاد تدوین طرح «نقش جهاددانشگاهی به عنوان یک سازمان علمی فناورانه در اجرای نقشه جامع علمی کشور» داده شد و تصویب آن تا به امروز طول کشیده است.
او ادامه می‌دهد: همیشه این اعتراض را داشتم که وقتی بناست اجرایی شدن نقشه جامع علمی کشور سبب تسهیل و زمینه سازی در شکل گیری اقتصاد دانش بنیان شود، با این جلسات معدودی که هر دو هفته یکبار برگزار می‌شود و روند نسبتاً طولانی تصویب مصوبات، به طور طبیعی مصوبات نقشه نیز با تأخیر اجرایی خواهد شد، در حالی که باید روند آن را تسریع کرد.
جلسات شورا منظم تر و بیشتر شود
این عضو شورای راهبری نقشه جامع علمی کشور تصریح می‌کند: اگر می‌خواهیم نقش سازمانها را در اجرایی شدن نقشه جامع علمی کشور به دقت مشخص کنیم، باید روند تصویب مصوبات را تسریع کنیم؛ مثلا یکی از مصوبات درباره جایگاه جهاد دانشگاهی در اجرای نقشه جامع علمی کشور است که حدود 9 ماه در صف انتظار تصویب قرار دارد.
طیبی دلیل تأخیر در تصویب مصوبات و اجرای آنها را کم کاری شورای عالی انقلاب فرهنگی نمی داند و اضافه می‌کند: شورا متشکل از تعداد مسؤولانی است که هرکدام در مراکز و نهادهای مختلف، مسؤولیتهای سنگینی دارند و بیش از دو هفته یکبار نمی توانند در جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی شرکت کنند. البته وزیران به دلیل اشتغالهایی که دارند، نمایندگان خود را به جلسات شورا می‌فرستند.
او با گلایه از این وضعیت می‌گوید: شورایی که نقش اساسی در اجرایی شدن نقشه جامع علمی کشور دارد، باید جلسات مرتبی داشته باشد که مصوبات سریع تر تصویب و در برنامه ششم توسعه اجرایی شود.
اینها زمان بر است و باید نگاه جدیدی به تشکیل جلسات شوراهای اقماری شورای عالی انقلاب فرهنگی داشت. نخست اینکه باید شوراها را تخصصی تر کرد و مسایل فرهنگی، مسایل علمی و پژوهشی و مسایل علوم انسانی به صورت کاملاً تخصصی، از یکدیگر تفکیک شوند.
طیبی ادامه می‌دهد: افرادی که به عنوان عضو شورا انتخاب می‌شوند، باید افراد صاحب نظری باشند که وقت بگذارند، در حالی که اشتغالات فراوانی دارند. باید تا جایی که امکان دارد، از نیروهای متخصص استفاده شود.
دو مأموریت از سوی رهبری
او که پیشنهاد داده تا تعداد جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی بیشتر و منظم تر شود، می‌گوید: برخی مسؤولیتها که خیلی مرتبط با کار اساسی شورا نیست، به آن محول شده، در حالی که مقام معظم رهبری دو مأموریت اصلی را به شورا واگذار کردند؛ یکی بحث توسعه فرهنگی و دیگری بحث توسعه علمی و فناورانه کشور است، اما مسؤولیتهای بسیار زیادی بر عهده این شورا گذاشته است.
رئیس جهاد دانشگاهی کشور معتقد است: برای رسیدگی به این کارها هم باید اعضای شورا، تمام وقت باشند و هم تعداد جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی همچون مجلس شورای اسلامی، بیشتر باشد.
او می‌گوید: شورا اگر می‌خواهد همراه با خواسته های مقام معظم رهبری و دولت حرکت کند، باید وقت بگذارد و به همین ترتیب شوراهای اقماری آن، واقعاً پای کار بیایند و وقت بگذارند. راهکار را باید پیدا کرد.
در کشور به اندازه کافی افراد متعهد و متخصص هستند که در این زمینه ها وقت بگذارند و راهکارهای متناسب را تدوین کنند. پیگیری امور با روند کنونی شورا، بسیار طولانی پیش می‌رود.
نظر شما