آنچه از مدیران صنعتی و معدنی دولت یازدهم طی این ماه‌ها شنیده ایم، تلاش همه جانبه برای افزایش سهم معدن و معدنکاری در اقتصاد ملی است و وعده‌هایی مبنی بر توسعه فعالیتهای اکتشافی، فعال سازی نیروی انسانی ستادی مرتبط با معاونت معدنی استانها، اعطای تسهیلات بانکی و رفع مشکلات ایمنی معادن که تمام این وعده ها با هدف ارتقای ارزش افزوده در بخش معدن مطرح شده است.
دولت در شرایطی «روزهایی روشن» را به معدنکاران نوید می‌دهد که این بخش بشدت اسیر خام فروشی و صادرات مجدد کالای فراوری شده به کشور است و بر اساس آنچه فعالان این حوزه می‌گویند، سود فراوری این مواد در نبود صنایع تبدیلی مطلوب در کشور همواره نصیب کشورهایی مانند چین می‌شود، به نحوی که اگر برای مثال قیمت هر تن سنگ آهن ١٠٠ دلار باشد، با فراوری‌های مختلف ارزش آن به ٨٠٠ دلار می‌رسد و به ایران صادر می‌شود!
در خصوص وضعیت حال حاضر بخش معدن و افق پیش روی آن با توجه به وعده های حمایتی دولت با محمدرضا بهرامن، نایب رئیس خانه معدن ایران گفت و گو کردیم:
آقای بهرامن! در سالهای اخیر آنچه به عنوان بیماری مهلک در بخش معدن از آن یاد می‌شود، خام فروشی بی رویه مواد به کشوری مانند چین، بی نصیب شدن کشور از ارزش افزوده گزاف و صدور محصولات فرآوری شده به چند برابر قیمت به ایران است، حال اینکه این روند مغایر با اقتصاد مقاومتی است. به عنوان یک فعال این حوزه برای ایجاد تحول چه راهکارهایی را مؤثر می‌دانید؟
- واقعیت این است که بحث خام فروشی در صورتی که به فناوری مورد نیاز برای فراوری دست یابیم، کاملاً بی معنا می‌شود، اما این را هم باید پذیرفت که ما در حال حاضر نمی توانیم یک شبه فناوری خود را به اندازه چینی ها ارتقا دهیم. اگر دولت در بخش معدن راهبرد مدونی داشته باشد و مطابق شرایط روز این حوزه را حمایت کند، دلیلی برای صادرات خام سنگ آهن و سنگهای تزیینی وجود ندارد، این بدان معنی است که توانسته ایم تمام اهداف مورد نظر را در حوزه معدن محقق کنیم.
بدون تردید معدنکاری به شکل سنتی منابع ملی را به تاراج می‌برد و البته نباید از وجود ارتباط تنگاتنگ میان استفاده از فناوری‌های روز و فراوری و رسیدن به قدرت رقابت در بازارهای بین المللی غافل بود. معتقدم اگر دولت راهبرد داشته باشد، هر کاری و هر هدفی شدنی است؛ چون خوشبختانه دولت در پی یافتن مزیتهاست و بخش معدن یکی از مزیتهای مهم اقتصاد ماست.
هزینه بالای حمل و نقل هم یکی از معضلات قدیمی این بخش است، به گونه ای که برای مثال گفته می‌شود، هزینه حمل سنگ آهن بیش از قیمت صادراتی آن است. در این زمینه نظرتان چیست؟
- بدون تردید هزینه بالای حمل و نقل از مشکلات اصلی ماست و در بخش زمینی، ریلی و دریایی در وضعیت مطلوبی نیستیم. برای جهش در حوزه معدن نیاز داریم این مقوله شفاف شود و البته از طریق تشکلها این موضوع را پیگیری می‌کنیم.
از آنجا که باید مطابق برنامه پنجم میزان استخراج مواد معدنی به 550 میلیون تن برسد، به تحول در حوزه حمل و نقل نیاز مبرم داریم. با اینکه در حمل و نقل سرمایه‌گذاری‌هایی صورت گرفته، اما از آنجا که این هزینه ها در قیمت تمام شده نقش بسزایی دارد، باید سرمایه گذاری‌ها افزایش یابد. در واقع برای دستیابی به توسعه صنعتی و خروج از ورطه اقتصاد تک محصولی و متکی به نفت نیازمند توسعه سایر صنایع و از جمله حمل و نقل و شناسایی هر چه بیشتر مزیتها هستیم.
وزارت صنعت سهم یک درصدی برای بخش معدن در تولید ناخالص داخلی اعلام کرده، به نظر شما این رقم برای یک مزیت مهم اقتصاد کشور ناچیز نیست؟
- نه... این رقم صحیح نیست و نگاه معاونت معدنی این را رد می‌کند و سهم معدن بیش از این ارقام است؛ چون از دید مهندسی و فنی بخش معدن شامل اکتشاف، بهره برداری، فراوری و... می‌شود و با لحاظ این نگاه نقش معدن در تولید ناخالص داخلی بسیار بالاتر از یک درصد است. اگر راهبرد مشخصی از سوی دولت ارايه شود، تمام این بخشهای حوزه معدن تقویت می‌شود، مثلاً ما به زغال نگاه مهندسی داریم و اگر عملیات و برنامه ریزی روی آن صورت گیرد، می‌توان با سهم قابل توجهی برای معدن رسید. وقتی ما مواد اولیه را در اختیار داریم به مدد فناوری و جذب سرمایه گذاری می‌توانیم براحتی قدرت رقابت پیدا کنیم و کالای باکیفیت صادر کنیم.
در یک سال اخیر نقش دولت را در توسعه و حمایت از بخش معدن چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- واقعیت این است که در این مدت نقش دولت و تشکلها در شناسایی مشکلات و مزیتها مؤثر بوده است، اما جذب سرمایه های جدید و نیروی انسانی برای شکوفایی بخش معدن و دوری از خام فروشی حایز اهمیت زیادی است. این در حالی است که برای خروج از رکود نیازمند توسعه صادرات هستیم و باید صادرات را به عنوان رکن بخش معدن بدانیم.
خیلی مهم است که زمینه های سرمایه گذاری در معادن فناوری‌های مورد نیاز این بخش مشخص شود تا با تعامل با کشورهای صاحب فناوری بتوانیم به بخش معدن رونق دهیم. این کافی نیست که دولت مدام بگوید خام فروشی نکنید، اما راهبرد ندهد. ما باید بدانیم در انواع مواد معدنی کدام هدف و کدام راه را پیش رو داریم و صرفاً نگاه تجاری نداشته باشیم.
نظر شما