براساس نتایج حاصل از تحقیقات پزشکی انجام شده در ایران، مقدار مواد سمی موجود در ریه کودک 2 ساله تهرانی بیش از یک مرد 85 ساله روستایی است و این در حالی است که آلودگی هوا می­‌تواند 10 تا 30 درصد از اشعه خورشید که عامل اصلی ایجاد ویتامین D در بدن انسان است را جذب کند و باعث پوکی استخوان ها شود.

یکی از ترکیبات شیمیایی ناشی از سوخت گازوییل و زغال سنگ(ایزومر 3 و 4 بنزپیرن) است و انتشار آن در هوا، باعث 25 درصد از سرطان ریه در انسان هاست. برخلاف دی اکسید کربن که در دز معمولی برای انسان مضر نیست، منو اکسیدکربن که بر اثر احتراق ناقص مواد فسیلی، به خصوص در اتومبیل های فرسوده به وجود می آید، بی رنگ و بی بو است وتمایل شدیدی به ترکیب با هموگلوبین خون دارد و به همین دلیل، برای انسان بسیار خطرناک و کشنده است.

علاوه بر موارد فوق، آلودگی هوا همچنین باعث تیرگی هوا و نرسیدن نور خورشید به زمین می‌­شود، تا جایی که در مناطق آلوده در تابستان­ها 25 درصد و در زمستان­ها از 40 تا50 درصد نور آفتاب کمتر از فصول دیگر به زمین می‌­رسد. به همین دلیل، تعداد روزهای مه آلود و تاریک پاریس در 40 سال اخیر از 90 به 150 روز افزایش یافته و باعث افزایش مصرف برق شهر شده است. تاریکی ناشی از آلودگی هوا در شهر لنینگراد روسیه هم، مصرف برق را به میزان 27 درصد افزایش داده است.

براساس نتایج حاصل از مطالعات انجام شده توسط آژانس بین المللی انرژی، بخش حمل و نقل تا سال 2020 بزرگ ترین مصرف کننده انرژی در جهان خواهد بود که در آن زمان، جهان به میزان دو سوم، انرژی بیشتری در مقایسه با امروز مصرف خواهد کرد و این در حالی است که سالانه 22 میلیارد تن گازکربنیک و 800 میلیون تن گرد و غبار از طریق دودکش کارخانجات و منازل و اگزوز خودرو ها در هوای سراسر جهان پخش می­‌شود.

از دیگر آثار مخرب آلودگی هوا، تخریب بناهای تاریخی و آثار هنری را هم می‌­توان برشمرد، چرا که دود خارج شده از اگزوز خودروها، دودکش­های منازل و کارخانجات صنعتی باعث تیرگی رنگ ساختمان ها و تأسیسات شهری می‌­شود که به نظر می­‌رسد یکی از مهم­ترین دغدغه‌­های مسؤولان زیبا سازی شهرداری­ها برای رفع آلودگی از تأسیسات شهری باشد.

هر چند برخی از این آلودگی­‌ها را می­‌توان با هزینه‌­ای اندک و قابل توجیه، شستشو داد و از بین برد، اما بسیاری از مواد سمی مانند گوگرد، فلوئور و ازت پس از ترکیب با آب، خاصیت اسیدی پیدا می­‌کنند و باعث بارش باران­های اسیدی می­‌شوند که باعث خوردگی و از بین رفتن تدریجی ساختمان­های مسکونی، بناهای تاریخی و آثار هنری از جمله پیامدهای این موضوع محسوب می­شود که نتایج مخرب این پدیده، عموماً جبران ناپذیر هستند و ترمیم این آثار به صورت اولیه و با همان کیفیت، تقریباً غیرممکن است.

براساس نتایج آزمایشات علمی انجام شده، از سوخت یک لیتر بنزین، 800 گرم اکسید کربن، 20 گرم اکسید ازت، 90 گرم هیدرو کربن، 7/0 گرم آلدئید،6/0 گرم انیدرید سولفور، 001/0 میلی گرم بنزپیرن که ماده ای بسیار خطرناک و سرطان زاست و 12/0 میلی گرم گرد و غبار تولید می‌­شود. اگر در نظر بگیریم که از یک تقاطع در هر ساعت 2000 خودرو عبور کند که در بسیاری از چهار راه­های تهران این رقم بیشتر است، روزانه 1500 متر مکعب انواع گازهای سمی که 150 مترمکعب آن را اکسیدکربن تشکیل می­‌دهد، در هوا پخش خواهد شد. با توجه به اینکه سهم وسایل نقلیه موتوری، صنایع و منازل در آلودگی هوای تهران به ترتیب 60 تا 80 درصد، 10 تا20 درصد، بررسی­های مختلف انجام شده در ایران حکایت از آن دارد که هوای برخی از شهرها، به ویژه کلان شهر تهران، بسیار آلوده است.

*مدیر کل دفتر بازرسی سازمان محیط زیست