یکی از راه های استمرار نیکوکاری و کمک به هم نوع، سنت حسنه «وقف» است که‏ شخص واقف با وقف اموال و املاک خود برای امور خیریه و عام المنفعه‏، درآمد آن موقوفات را به امور خیریه اختصاص می‏دهد و مادام که آن‏ موقوفه یا موقوفات باقی است، متولیان و متصدیانِ امرِ وقف موظف به‏ اجرای نیات خیر واقف هستند.

هدف اساسی و اصلی همه نظام های اسلام، از جمله نظام اقتصادی اسلام، کمال ابدی یعنی تقرّب الی ا...‏ است. از دیدگاه قرآن کریم و روایت های معصومین، انفاق های مالی چه واجب و چه مستحب، برای نیل به این هدف نهایی نقشی بس عظیم و اساسی دارند که به عنوان نمونه در این جا مواردی یادآوری می‏شود:

الف ـ قرآن کریم در موارد متعددی از انفاق به عنوان جهاد مالی در کنار جهاد جسمی یاد کرده است؛ مانند: «مؤمنانی که بدون عذر از جهاد باز نشسته‏اند، با آنان که با مال و جان خود در راه خدا جهاد می‏کنند برابر نیستند. خدا مجاهدان به مال و جان را بر نشستگان برتری بخشیده است» (نساء/ 95).

ب ـ در موارد متعدد هدف از مالیات ها و انفاق های مالی در اسلام از جمله زکات و وقف در نزد بسیاری از فقیهان قصد قربت است. این انفاق ها گذشته از جنبه اقتصادی، همانند نماز و روزه عبادت هستند و غرض اصلی از عبادات هم قرب الهی است: « به پرستش خدای خود مشغول باش تا یقین به سراغ تو آید.» (حجر/99) ج ـ در بسیاری از آیات قرآن کریم به دنبال واژه «انفاق» واژه «فی سبیل ا...‏» و مانند آن ذکر گردیده است.

به عنوان نمونه: «آنان که مالشان را در راه خدا انفاق می‏کنند و در پی آن منتی نگذارند و آزاری نکنند، پاداششان نزد خداست»(بقره/262). خداوند در جای دیگر به صراحت هدف از انفاق را لقاء ا...‏ دانسته است: «و جز در طلب رضای خدا انفاق نمی کنید و آنچه از خیر انفاق کنید، به طور کامل به شما می‏رسد» (بقره/272).

 د ـ در آیاتی از قرآن کریم، هدف روشن انفاق و گرفتن صدقه، تزکیه نفس و رسیدن به «بِرّ» و نیکی ذکر شده است: «هرگز به نیکی نخواهید رسید مگر آن که از آنچه دوست می‏دارید انفاق کنید»(آل‏عمران/92).  شأن نزول این آیه وقف و صدقه است که گذشت.

بنابراین وقتی سخن از تأثیر وقف بر استقلال اقتصادی و رشد و توسعه مطرح می‏شود هرگز به این معنا نیست که وقف به تنهایی می‏تواند همه ابعاد و زوایای گوناگون اقتصاد یک ملت را در برگیرد، به طوری که برای اقتصاد کشور به منابع مالی دیگر نیازی نباشد، بلکه منظور این است که وقف به عنوان یک سرمایه عظیم مالی می‏تواند در این سمت و سو دارای نقشی سازنده و قابل توجّه باشد.

حقیقت این است که می‏توان سرمایه‏های عظیم وقف را نیز همانند دیگر سرمایه‏ها با رعایت همه جوانب وقف، موازین شرع و اهداف واقفان در جریان فعالیت های تولیدی و خدماتی قرار داد و آنها را از حالت رکود به حالت رونق هدایت کرد تا به این وسیله به رشد و توسعه و استقلال اقتصادی (و سیاسی) کشور کمک شایان و قابل توجّه شود .

وقف از دو راه می‏تواند در این زمینه مؤثر باشد: الف ـ نفس استقلال و رشد و توسعه اقتصادی (مبتنی بر موازین اسلامی) که به‏ طور طبیعی موجب رفاه عمومی و زدودن و دست کم کاهش چشم گیر فقر و محرومیت و آثار شوم آن در جامعه خواهد شد.

ب ـ بخش عمده موارد مصرفی که واقفان دورنگر و نیکوکار در طول تاریخ در نظر گرفته‏اند به رفاه عمومی، فقرزدایی و عدالت اجتماعی مربوط می‏شود. اگر ما نگاهی هر چند گذرا، به تاریخ وقف و مضمون وقف نامه‏ ها بیندازیم به خوبی در می یابیم که واقفان خیر و دوراندیش تمام زوایا و جوانب نیازها را در نظر گرفته ‏اند.

امروزه، کارآفرینی از بزرگترین دغدغه های جوامع انسانی است؛ زیرا کار عنصری مقدس و حائز اهمیت محسوب شده که در سایه سار آن، علاوه بر رفع نیاز های معیشتی، آرامش، هم گرایی، هویت شغلی و اعتلای شخصیتی فرد، محقق می شود.

گسترش عدالت به سود نیازمندان جامعه، فقر زدایی، عمران و آبادانی از دیگر نتایج ارزشمند وقف به شمار می آید و عامل بسیار مهمی در جلوگیری از تجمع و تمرکز ثروت‏ در جامعه است.

از نظر کالبدی نقش وقف را می‏توان در ایجاد و احداث خردترین‏ عناصر کالبدی شهر نظیر مساجد، مدارس، حمام‏ها، آب انبارها، سقا خانه‏ها، روشنایی معابر و
 بازارچه ‏ها تا شکل‏گیری و تولید کلان‏ترین فضاهای شهری نظیر بازارها و مجموعه ‏های اقتصادی و فرهنگی وقفی‏ مشاهده و پیگیری نمود.