قدس انلاین_مصطفی لعل شاطری: در میان ملائک بی شمار الهی، چهار ملک وجود دارند که در پیشگاه خداوند دارای جایگاه خاصی می باشند که در زبان حکما و فلاسفه ی الهی از آن ها تعبیر رئوس ملائکه شده است.

چهار مَلَکِ برتر که سایر ملائک تحت نظر آنان می باشند!

جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل، ملائکی می باشند که به آن ها رئوس ملائکه اطلاق شده است چنانچه این امر در آیات قرآن کریم و گفتار ائمه اطهار (ع) اشاره گردیده، به نحوی که رجالی تهرانی می نویسد: در روایات و اخبار به این چهار ملک مقرب معروف، به صراحت اشاره شده است. از جمله روایتی از رسول گرامی اسلام (ص) وارد است که فرمودند: خداود متعال از هر چیزی چهارتا را اختیار و انتخاب فرموده و از فرشتگان نیز جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و ملک الموت (عزرائیل) را اختیار کرده است.

جبرئیل فرشته ی علم است و متوجه سازنده ی مجردات، که به فهم و تعقل ادراک می کنند. میکائیل فرشته ی رزق است. اسرافیل فرشته ی زنده گردانیدن است و عزرائیل فرشته ی میراندن و سایر فرشتگان تحت ریاست این چهار فرشته می باشند.

جبرئیل

«جبرئیل» فرشته ای است که وحی الهی را به پیامبر اکرم (ص) می رسانید. او ملک مقرب خدا و بزرگتر از جمیع فرشتگان است که علم حضرت حق در او تجلّی می کند و از او در طریقه ی وحی به فرشتگان پایین تر- که تعدادشان بسیار است- تجلّی و ظهور می کند و از آن ها بر پیامبر اکرم (ص) تجلّی می یابد. جبرئیل یکی از چهار فرشته ی مقرب بلکه برترین آن ها است، زیرا رسول خدا (ص) می فرماید: «آیا شما را به برترین فرشتگان «جبرئیل» خبر بدهم؟».

نام او را در عربی به چند گونه تلفظ شده که بعضی از آن ها عبارت اند از: جبریل، جِبِریل، جبرائل، جبراییل، جَبرئیل، جبرئیلّ، جِبرین. و اما در میان یهودیان و مسیحیان «گابریل» به معنی مرد خدا و مظهر قدرت است. او دوبار بر دانیال نبی فرستاده شده: یک بار رؤیایی را تعبیر می کند و بار دوم تا هفتاد هفته (سال) را برای او پیش گویی می کند. مژده ی تولد یحیی (ع) را به زکریا و تولد عیسی (ع) را به مریم بشارت می دهد.

در آیات قرآن مجید از جبرئیل به نام های «جبریل» و «روح الامین» و «رسول کریم» نام برده شده و پنج وصف برای جبرئیل آورده شده است: «قُل مَن کانَ عَدُوّاً لِجبرِیلَ فَانَِّهُ نَزَّلَهُ عَلی قَلبِک بِاذنِ اللهِ مُصَدِّقاً لِما بَینَ یَدَیه وَ هُدًی وَ بَشری لِلمُؤمِنین؛ بگو دشمن جبرئیل دشمن حق است، او به فرمان حق قرآن را در عین امانت بر قلب پاک تو رساند، تا تصدیق کننده ی کتب آسمانی و برای جامعه ی انسانی هدایت و برای مردم مؤمن بشارت به عنایت و الطاف حضرت ربّ العزّة باشد.» (بقره: آیه 97)

«وَ انّهُ لتَنزیل رَبّ العالَمین نَزَلَ به الرُّوحُ الاَمین عَلی قَلبک لتَکُون مِنَ المُنذِرین؛ همانا قرآن از جانب پروردگار جهانیان نازل شده، روح الامین از جانب حق بر قلبت آورده تا به وسیله ی آن خلق را از جریمه ی جرم ها بترسانی» (شعرا: آیات 192- 194)

«انَّهُ لَقولُ رَسولٍ کَریمٍ ذی قُوَّةٍ عِندَ ذی العَرش مَکینٍ مُطاعٍ ثمَّ امینٍ؛ همانا قرآن کلام رسول بزرگوار حق (جبرئیل) است، که فرشته ی باقدرتی است و نزد خدای مقتدر عرش با جاه و منزلت است و فرمانده فرشتگان و امین وحی خداست» (تکویر: آیات 19- 21)

در این آیه، پنج وصف برای جبرئیل آمده که جملگی بیانگر عظمت و مقام اوست:

رسول کریم: اشاره به ارزش وجودی و مقام والا و جلالت ذات و عظمت قدر اوست.

ذی قوّة: برای آن است که برای دریافت قرآن و ابلاغ آن قدرت و نیروی عظیمی لازم است و جبرئیل از جانب حق دارای چنان قدرتی بود.

مَکین: یعنی ملک برجسته، عند ذی العرش کنایه از مقرّب بودن او به تقرّب معنوی نزد حضرت محبوب است.

مُطاع: اشاره به این است که جبرئیل فرمانروای فرشتگان و امیر آن هاست.

امین: در ابلاغ رسالت نهایت امانتداری را داشت.

روایت شده که رسول خدا (ص) به جبرئیل فرمود: چه نیکو خداوند تو را ستوده، در آن جا که فرموده: «ذی قوّةٍ عند ذی العرش مکینٍ، مطاعٍ ثمّ امینٍ» پس نمونه ای از قدرت و امانت خود را بیان کن. جبرئیل گفت: اما نمونه ی قدرت من این است که مأمور نابودی شهرهای قوم لوط شدم و آن چهار شهر بود، در هر شهر چهارصد هزار مرد جنگجو به جز فرزندان آن ها وجود داشت، من این شهر را از میان برداشتم و به بالا بردم تا جایی که فرشتگان آسمان صدای حیوانات آن ها را شنیدند، سپس به زمین آوردم و زیرورو کردم! اما نمونه ی امانت من این است که هیچ دستوری به من داده نشده که از آن دستور کمترین تخلفی کرده باشم.

میکائیل، فرشته ی رزق

یکی از رؤسای چهارگانه ملائکه؛ «میکائیل» است. قرآن مجید در سوره ی بقره آیه ی 98 از میکائیل به عنوان «میکال» یاد فرموده و دشمنی با او را در ردیف دشمنی با خدا و ملائکه و انبیا قرار داده و دشمن او را متهم به کفر کرده است. میکائیل موکّل ارزاق موجودات بوده و اعوان و یارانی نیز در جمیع عالم دارد. در روایتی از رسول خدا رسیده: اسم میکائیل عبیدالله است. و امیرالمؤمنین (ع) می فرماید: جبرئیل مؤذن آسمان ها و میکائیل امام آن ها، که در بیت المأمور به او اقتدا می کنند. امامت مقام بلندی است که شایسته ی آن نیست مگر کسی که مقام بالاتر و دارای شرایط جامع تر باشد.

سید نعمةالله جزایری می گوید: میکائیل از «کیل» است، یعنی اندازه کردن (و این اسم عربی است) و کار و عمل او پیمانه کردن آب در وقت نزول است و آن موکل ابرهاست و همیشه نزول باران از ابر به اندازه ی پیمانه ای است، مگر در زمان نوح نبی (ع) که در آن روز پیمانه و اندازه نبود. اما این مطلب ظاهراً بعید است، زیرا «میکائیل» لفظی عبرانی است نه عربی.

در مورد شأن نزول آیه ی 98 سوره ی بقره آمده است: ابن صوریا و عده ای از یهود، نام فرشته ی وحی را از حضرت رسول اکرم (ص) سؤال کردند و حضرت در پاسخ فرمود: نام او «جبرئیل» است. ابن صوریا که جواب را صحیح یافت، ولی نمی خواست ایمان بیاورد، گفت: جبرئیل دشمن ماست! او همیشه دستور جهاد و سختی و مشکلات می آورد، ولی «میکائیل» همیشه دستورات آسان می آورد، اگر فرشته ی وحی میکائیل بود ما به تو ایمان می آوردیم! و لذا ایه نازل شد که این امت بهانه جو، هرگز ایمان نخواهند آورد.

اسرافیل و نفخ صور

«اسرافیل» در زبان سُریانی به معنی بنده ی خداوند متعال است. از بعضی از روایات برداشت می شود که او مقرب ترین فرشته ی خدا است. او نخستین فرشته ای بود که برای حضرت آدم (ع) سجده کرد. شاید بتوان گفت که بودن نفخه ی مرگ و حیات در دست او، نشانه ی عظمت این فرشته است. هر چند از روایتی که از امام سجاد (ع) رسیده، استفاده می شود که نفخه ی مرگ را اسرافیل انجام می دهد و بعد از آن خود اسرافیل هم می میرد و آنگاه خدا همه ی موجودات را زنده می کند؛ یعنی نفخه ی حیات در دست اوست.

«صور» در لغت به معنی «شاخ» بوده و معنای دنیایی آن «شیپور» است. معمولاً برای توقف یا حرکت لشکر و گاه کاروان ها از آن استفاده می کردند و «نفخ صور» حقیقتی است که در قرآن کریم حدود ده بار از آن یاد شده:

1. «یَوم یُنفَخُ فِی الصُّورِ عالِمَ الغَیب وَ الشَّهادَة وَ هُوَ الحَکیمُ الخَبیر؛ روزی که در صور دمیده می شود. دانای نهان و آشکار اوست، خدایی که حکیم و بر همه چیز آگاه است.» (انعام: آیه 73)

2. «وَ نُفخِ فی الصُّور فَصَعق مَن فِی السَّماواتِ وَ مَن فِی الاَرض اِلّا ماشاءَاللهُ ثُمَّ نُفِخَ فیهِ اُخری فَاِذا هُم قیامٌ ینظُرون؛ و در صور دمیده شود، پس هر کس که در آسمان ها و زمین است بمیرد، مگر آن که خدا خواسته، سپس نفخه ی دیگر دمیده شود ناگهان همه به پا خیزند و در انتظار (حساب و جزا) باشند.» (زمر: آیه 68)

3. «یَوم ینفَخ فِی الصَّور فَفَزعَ من فی السّمآوات وَ مَن فِی الاَرض اِلّا مَن شاء اللهُ وَ کُلٌّ اَتَوهُ داخِرینَ؛ و روزی که در صور دمیده شود اهل آسمان و زمین جز آن که خدا بخواهد به هراس افتند و همه منقاد و ذلیل به محشر آیند.» (نمل: آیه 87)

این حادثه ی عظیم در قرآن کریم در مواضع مختلف با عبارات متفاوتی از قبیل: «صَیحَة» در چهار آیه از قرآن، و «زجرَة» و «نقر فی النّاقور» و «صاخّة» به معنای صیحه ی شدید، و «قارعة» تعبیر شده است. بنابراین، «صور» واقعیتی است موجود که دو گونه صیحه دارد: صیحه ی میراننده و صیحه ی زنده کننده.

عزرائیل و فرشتگان مرگ

با سیری در آیات کریمه ی قرآن با این مطلب مواجه می شویم که قبض ارواح گاهی به خدا نسبت داده شده، گاهی به ملک الموت (عزرائیل) و گاهی نیز به فرشتگان مرگ:

1. «اَلله یَتَوفَّی الاَنفُسَ حینَ مَوتِها؛ خداوند جان ها را به وقت مرگ کاملاً دریافت می دارد.» (زمر: آیه 42)

2. «قُل یَتَوَفَّاکُم مَلَکُ المُوتِ الَّذی وَ کلِّ بِکُم؛ بگو: جان شما را فرشته ی مرگ که بر شما گمارده شده دریافت می دارد.» (سجده: آیه 11)

3. «حَتّی اِذا جاءَ اَحَدکُم المَوتُ تَوَفَّتهُ رُسُلُنا وَ هُم لا یُفَرِّطُونَ؛ تا این که چون مرگ یکی از آنان فرا رسد، رسولان ما جان او را می گیرند و ایشان کوتاهی نمی کنند.» (انعام: آیه 61)

کمی دقت در آیات فوق، نشان می دهد که هیچ گونه تضادی در میان آن ها نیست؛ زیرا قبض کننده ی اصلی ذات پاک خداست، آن گاه در عالم اسباب «فرشته ی مرگ»، یعنی عزرائیل مجری این فرمان است و او نیز به وسیله ی گروهی از فرشتگان و رسولان الهی این مأموریت را انجام می دهد.

امام صادق (ع) می فرماید: از ملک الموت سؤال شد: چگونه در یک لحظه ارواح را قبض می کنی، در حالی که بعضی از آن ها در مغرب و بعضی در مشرق است؟ ملک الموت پاسخ داد: من این ارواح را به خود می خوانم و آن ها مرا اجابت می کنند.

سپس حضرت ادامه داد: ملک الموت گفت: دنیا در میان دست های من همچون ظرفی است در میان دست های شما که هر آنچه می خواهید از آن می خورید و نیز دنیا در پیش من همچون درهمی است نزد شما که هر آنگونه می خواهید آن را به گردش در می آورید.

نیز آن حضرت در پاسخ به کسی که مرگ ناگهانی عده ی زیاد را عجیب می دانست، فرمود: خداوند متعال برای ملک الموت یاران و دست یارانی از ملائکه قرار داده است که آنان ارواح را قبض می کنند. هما گونه که رئیس نگهبانان برای خود دست یارانی دارد و آنان را برای حوایج مختلف به کار می گیرد.

همچنین روایت شده است: حضرت ابراهیم (ع) فرشته ای را ملاقات کرد و به او گفت: تو که هستی؟ آن فرشته گفت: من ملک الموت هستم.

حضرت ابراهیم گفت: آیا ممکن است به من صورتی را که در آن روح مؤمن را دریافت می کنی، بنمایانی؟

گفت: بله، از من روی گردان، و چنین کرد، به ناگاه جوانی شد با چهره ای زیبا، لباسی پاک و زیبا و بویی پاک و طیب، ابراهیم گفت: ای ملک الموت، اگر مؤمن فقط روی تو را ملاقات کند برایش بس است، سپس گفت: آیا ممکن است به من صورتی را که در آن روح فاجر را قبض می کنی، بنمایانی؟ گفت: طاقت نمی آری. گفت: چرا! عرض کرد: از من روی گردان، چنین کرد و سپس به او نگریست. ناگهان مردی سیاه چهره را دید که موهایش راست شده و بوی بسیار بد و لباسی سیاه به تن دارد که از بینی او آتش و دود بیرون می آید، با دیدن این منظره وحشتناک غش کرد. وقتی به هوش آمد ملک الموت به حالت اول خود برگشته بود. ابراهیم به او گفت: ای ملک الموت، اگر کافر هنگام مرگ فقط تو را ملاقات کند (در عذابش) بس است.

منابع:

1- محدث قمی. سفینة البحار، ج 2: 548.

2- مدنی شیرازی. ریاض السالکین، ج 2: 28، 21، 26، 64؛ ج 6: 29.

3- شیخ صدوق. عیون اخبارالرضا، ج 2: 136.

4- شرح صحیفه سجادیه. جزایری: 58، 63.

5- شیخ صدوق. من لا یحضره الفقیه، ج 1: 94.

6- انصاریان. دیار عاشقان، ج 3: 80.

7- مکارم. پیام قرآن، ج 6: 72.

* رجالی تهرانی. فرشتگان: 101.

برچسب‌ها

پخش زنده

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 5
  • نظرات در صف انتشار: 21
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • میرزایی IR ۱۲:۰۵ - ۱۳۹۳/۱۲/۰۲
    24 1
    خدایا ما را ببخش و بیامرز. ان شاالله
  • ali IR ۱۲:۴۰ - ۱۳۹۳/۱۲/۰۲
    19 1
    خیلی جالب و خودنی بود. ممنون
  • سعید حسنوند ۲۲:۱۷ - ۱۴۰۰/۱۰/۱۳
    0 0
    ب راستی که حق بود کلام خداوند بلند مرتبه( الله اکبر)
  • عادل ۰۰:۲۱ - ۱۴۰۲/۱۰/۰۵
    3 0
    صلی الله علی الحسین
  • مریم ۱۵:۴۷ - ۱۴۰۲/۱۱/۱۳
    1 0
    سلام من عاشق تحقیق کردن هستم. من عاشق تحقیق کردن😊 راجب فرشته ها هستم تا بفهمم هر کدومشون چه کارهایی بر عهده دارن 😀😀و بخواطره چی اصلا این کارها رو دارن میکنن؟؟؟؟؟؟؟ ؟؟ من این جور تحقیق رو دوست دارم؛😋چون بیشتر از قبل یاد میگیرم