به گزارش قدس آنلاین، بعثت پیامبر اکرم (ص) به عنوان نقطه ای عطف در تاریخ بشریت است که به همه نیازهای بشر از خور و خواب گرفته تا بالاترین درجه آرمان ها یعنی تمدن سازی پاسخ داده و از این رو است که با این بعثت، باب ارسال رسل از سوی خداوند بسته شد. به مناسبت فرا رسیدن بیست و هفتم رجب، سالروز مبعث پیامبر ختمی مرتبت (ص) با محمدعلی آذرشب، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره ابعاد جامعه شناسانه و تمدن ساز این بعثت به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن در ذیل می آید:
مبعث حضرت رسول (ص) در بُعد جامعه شناسی از چه ویژگی هایی برخوردار است و چه خصوصیات جامعه شناسانه ای، جزیره العرب را واجدشرایط ظهور اسلام کرد؟
پیام پیامبر (ص) همانند پیام دیگر انبیاء متناسب با فطرت انسان ها به عنوان مسئله ای محوری است به ویژه در بیان تاثیر ایشان بر جزیره العرب، چراکه قرآن دین اسلام را به عنوان دین فطرت معرفی می کند.
از سوی دیگر مردم جزیره العرب به فطرت نزدیک تر بودند چراکه آنها تمدنی نداشتند که در نتیجه آن، افکار و اندیشه ها و رفتارها و عادات و رسوم و زندگی قبیله ای آنها به فطرت نزدیک تر بود تا امپراطوری ها؛ همچنین جزیره العرب وارث دین ابراهیمی بود و بیت الله الحرام توسط حضرت ابراهیم (ع) برپا شده و باقی مانده های دین ابراهیمی در آنجا مشهود بود.
علاوه بر این، گروهی در آنجا به نام احناف بودند و ادعا می کردند که بر اساس دین ابراهیمی عمل می کنند، از این رو خمر نمی نوشیدند، منکرات نداشتند و گوشت مردار نمی خوردند. بنابراین، جزیره العرب با توجه به فطری بودن دین و نزدیک بودن این جماعت به فطرت و نیز وجود آثار دین ابراهیمی بیشتر آماده پذیرش اسلام بود.
همچنین، زندگی بدوی اعراب یعنی حیاتِ بر اساس بداوت، آنها را تا حدودی خشن و مقاوم و سرسخت بار آورده بود که در نتیجه آن آمادگی بیشتری برای تحمل سختی های پیام پیامبر (ص) و جهاد و گسترش دین و مقابله با دشمنان دین داشتند، چراکه به سرسختی و شرایط سخت زندگی عادت بیشتری داشتند.
مجموع این مولفه ها باعث شد اسلام بعد از ظهور در زمان حیات پیامبر (ص) کل جزیره العرب را زیر پرچم خود ببرد و تنها کسانی مقاومت کردند که منافعشان ضرر می کرد همچون قریشیان و برخی سران یهود که بر این باور بودند پیامبر آخرالزمان از میان آنها مبعوث خواهد شد، از این رو برابر اسلام و پیامبر (ص) ایستادگی کردند و در نهایت شکست خوردند.
چگونه اسلام زمینه ایجاد و ساخت تمدن بزرگ اسلامی که تاریخ بشریت وامدار آن است را رقم زد، چه تغییری در جامعه با بعثت رخ داد که به تمدن بزرگ اسلامی انجامید؟
نخستین پیام اسلام بعد از پایه گذاری و استقرار، احیاگری بود که در پی آن انسان ها را از خودمحوری به دیگرمحوری و مکتب محوری سوق داد، یعنی جماعتی که در پی منافع و غرایز و مسائل شخصی شان حرکت می کردند به سمت آرمان های بزرگ سوق داده شدند، به عبارت بهتر آرمان های کوچک آنها به آرمان های بزرگ تبدیل شد و رضای نفسشان به رضای خدا، دفاع از قبیله به دفاع از مکتب اسلام و در نتیجه این احیاگری و تحول بنیادین آرمان ها، تمدن بزرگ اسلامی رخ نمایاند.
البته تمدن سازی یک شبه رخ نمی دهد درباره تمدن اسلامی نیز در عصر بعثت پایه گذاری و ثمرات آن در قرون دوم تا پنجم هجری پدیدار شد.
اگر بخواهیم پلی بزنیم از آنچه در جزیره العرب رخ داد در عرصه احیاگری و تمدن سازی به امروز خودمان، برای تبدیل آرمان های کوچک به آرمان های بزرگ و احیاگری و تمدن سازی چگونه با در اختیار داشتن این الگوی عملی باید حرکت کنیم؟
ما در مقابل یک نمونه زنده تاریخی قرار داریم و کسانی که در جریان انقلاب اسلامی قرار داشتند، شاهد این تغییر شگرف هستند؛ چراکه مردم قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در پی آرمان های کوچک بودند و زندگی شخصی و تفریح و حداکثر مسئله ازدواج و مسکن و ... را مد نظر داشتند اما وقتی انقلاب به پیروزی رسید آرمان ها بزرگ شد و امام خمینی (ره) مقابل مردم به ویژه نسل جوان آرمان های بزرگ را ترسیم کردند همچون آرمان نشر اسلام در سطح جهان، آرمان نجات مستضعفان جهان، آرمان عزت و کرامت مردم ایران، آرمان دفاع و مقاومت برابر مستکبران؛ این آرمان های بزرگ باعث شد مردم حرکت کنند.
دوران هشت ساله دفاع مقدس بهترین ترسیم از تحول آرمان ها است، این یک حرکت تمدنی است که انسان ها از خودمحوری به خدامحوری و دیگرمحوری حرکت کنند و تن به شهادت دهند و شهادت طلب شوند، این همه دفاع در هشت سال دفاع مقدس برابر متجاوزان نمونه بزرگ آرمان گرایی و احیاگری است و بعد از پایان این دوران نیز دیدیم که چطور مردم برای بازسازی آثار جنگ اقدام کردند.
در حالی که هنوز در مصر آثار خرابی های جنگ شش روزه مصر و اسرائیل دیده می شود اما ما بسرعت اقدام به بازسازی آثار جنگ هشت ساله کردیم؛ اگرچه شاید روند آنطور که باید، نبوده است اما در مقایسه با دیگر جوامع قابل تحسین است آنهم علی رغم همه کارشکنی ها، محاصره ها و فشارها و این ها ناشی از حرکت به سمت آرمان های بزرگ است.
علاوه بر این، پیشرفت هایی که در دهه اخیر در ایران در مسئله سلول های بنیادین، مسئله هسته ای، اکتشاف و اختراع ابزارهای نظامی و تسلیحاتی و پزشکی و ... حاصل شد همگی نمودی از حرکت تمدنی است که به برکت انقلاب اسلامی رخ داد.
اما علی رغم همه این دستاوردها هنوز وضعیت مطلوب نیست چراکه وضع مطلوب همانطور که مقام معظم رهبری فرموده اند زمانی است که سه مرحله انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی و تمدن اسلامی طی شود که ما در مرحله سوم آنطور که باید موفق نبوده ایم.
چه زمان این موفقیت حاصل می شود به عبارت دیگر چه اتفاقی باید رخ دهد تا بگوییم در تمدن سازی موفق عمل کرده ایم؟
زمانی که ایران با تمدن های جهانی رقابت کند به عبارت بهتر به جای آنکه آرمان فرزندان ما این باشد که در اروپا و آمریکا تحصیل و بهتر زندگی کنند آنها باشند که برای زندگی بهتر به ایران بیایند و این رویا و آرمان دست یافتنی است، چراکه در عصر شکوفایی تمدن اسلامی این اروپاییان بودند که برای طلب علم و زندگی بهتر به بلاد اسلامی مهاجرت کرده و ساکن می شدند. باید این وضعیت احیا شود و از نظر تمدن سازی به اندازه ای پیشرفت کنیم که برای تمدن های موجود رقیب باشیم و از کاروان تمدنی که در غرب پیش رفته، عقب نمانیم.
بنابراین، این تمدن سازی رخ نمی دهد مگر با زنده کردن آرمان های بزرگ در روحیه افراد به ویژه نسل جوان.
چگونه چنین چیزی ممکن می شود؟
این مهم نیاز دارد به کوشش خانواده، مدرسه، دانشگاه، مسجد، وزارتخانه ها و حرکت منسجم و در کنار همِ آنها برای احیای آرمان های بزرگ؛ بسیاری از اوقات ما عکس این مسئله حرکت کرده ایم یعنی به جای اینکه آرمان بزرگ را عرضه و احیا کنیم، آرمان های کوچک را بُلد کرده ایم و افراد را دنبال مسائل کوچک فرستاده ایم که این خطر و تهدیدی جدی است که باید همه مسئولان و دست اندرکاران متوجه عواقب سوء آن باشند و بکوشند نسل جوان را به سمت خودباوری و آرمان های بزرگ سوق دهند.
آیا بین ابعاد اثرگذار شخصیت و حرکت پیامبر اکرم (ص) بر پروسه تمدن سازی و هدایتگری های ایشان و اهانت هایی که در سال های اخیر به ساحت مقدس حضرت رسول (ص) صورت می گیرد، رابطه ای معنادار وجود دارد؟
بله، قطعا وجود دارد؛ حرکت پیامبر (ص) الگویی بی نظیر به ویژه در زنده کردن آرمان های بزرگ و ایجاد خودباوری و غرس روحیه ایمان در افراد است، البته ایمان به لغلغه زبان نیست بلکه تمام وجود انسان باید مالامال از اعتقاد به خدا و روز جزا و اینکه خلیفه الهی روی زمین است و کرامت دارد، باشد که چنین ایمانی حرکت آفرین است.
تولید و عرضه اندیشه از طرقی همچون تالیف کتاب های فاخر و دارای محتوای غنی در مسیر مبارزه با چنین اقدامات موهن و نیز شناساندن هدف احیاگری و سبک زندگی پیامبر (ص) تا چه حد اثرگذار است؟
کتاب ها دو گونه اند: گروهی با فکر و مغز سروکار دارد و افکار و اندیشه ها را مخاطب قرار می دهد که اگرچه مفید است اما تاثیر حرکت زا ندارد، اما کتاب های حرکت آفرین آنهایی اند که پیامشان شعور انسان ها را مخاطب قرار دهد چراکه این شعور انسان ها است که اثرگذار می شود، از این رو، کتاب هایی همچون ادبیات، شعر و نثر ادبی و رمان که خطابشان با شعور است بیشتر باید رواج بیابد.
به عنوان مثال کارهای بسیاری در ارتباط با قرآن و تفسیر آن صورت گرفته اما می توان با تفسیر ادبی و زیباشناسنه قرآن کریم، شعور انسان ها را به حرکت در آورده و به سمت تمدن سازی سوق داد، از این رو درباره شناساندن سبک و سیره نبوی نیز ما به چنین آثاری نیاز داریم.
این همان کاری است که امام خمینی (ره) کردند و شعور انسان ها را به سمت تمدن سازی سوق دادند.
انتهای خبر/
نظر شما