دراین میان اما مذاکرات ادامه داشت وبه گردنه های سخت ودشوار خود رسید به گونه ای که حتی برخی این توافق را با وجود زیاده خواهی غرب درموضوع پروتکل الحاقی منتفی میدانستند ؛ اما برخی دیگر با بزرگنمایی تحریمها تلاش دارند که نرمش بیش ازاندازه خود را توجیه کنند.

واقعیت این است که اگر چه تحریمها دراصل خود برای کشورمان و بویژه برای بخش های اقتصادی و تجهیزات و ماشین الات وارداتی مشکل ایجاد کرده اما دربسیاری موارد نیز باعث شده تا تحول وشکوفایی دربخشهای تولید دانش و صنعت رقم بخورد.

درعین حال با توجه به تاکید مقام معظم رهبری بر حرکت به سمت اقتصادمقاومتی و ابلاغ سیاستهای اقتصاد مقاومتی از سوی ایشان میتوان راهی را درپیش گرفت که کمترین خسارت از تحریمها به کشورمان وارد شده و بتوان از مشکلات بوجود امده بعنوان یک فرصت بهره برد.

درعین حال و درشرایطی که رییس جمهور همواره بر امادگی برای مقابله با تحریمها سخن میگوید اما طی روزهای گذشته برخی اظهارات حسن روحانی باعث شد تا تحلیلهای متفاوتی از ان بعمل اید  که یکی از این تحلیلها دانستن سرچشمه تمام مشکلات کشور از ناحیه تحریمها است .

البته پیش از این نیز برخی تلاش داشتند تا تمام مشکلات موجود درکشور را به گونه ای به تحریمها گره بزنند ؛ این درحالی است که تقریبا تمام کارشناسان بی طرف ربط دادن تمام مشکلات به تحریمها را غیر واقع بینانه میدانند.

حسن روحانی رییس جمهور کشورمان درمراسم هفته محیط زیست گفت: ما وقتی می‌گوییم باید تحریم‌های ظالمانه رفع شود بعضی‌ها چشمان‌شان زیاد نچرخد. تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود، منابع آبی زیاد شده و بانک‌ها احیا شوند. آنها که ملت ما را تحریم کرده‌اند ظلم بزرگی مرتکب شده‌اند اما عده‌ای در داخل هم نمی‌دانستند تحریم چیست.

وی با بیان اینکه تحریم مانند یک بیماری است که از یک تب کوچک آغاز می شود، گفت: در ابتدا به این تب کوچک توجهی نشد اما وقتی بیمار به زمین افتاد و دیگر نتوانست تکان بخورد به دنبال درمان بیماری رفتیم. بعضی معنای تحریم را نمی‌دانستند اما قدم به قدم مشکلات ما زیاد شد.

رییس‌جمهور تاکید کرد: معنای این حرف این نیست که ما در برابر حرف زور تسلیم شویم اما ما باید به جلو قدم برداریم. شعار دیگران که مهم نیست، ما باید هدف‌های ملی را در نظر بگیریم و با یاری خداوند و کمک مردم مشکلات را حل کنیم.

*** قبلا ۳۰درصد مشکلات را ناشی از تحریم می دانستند

دراین خصوص رئیس کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی گفت: مدیران امروز دولت وقتی می خواستند به دولت قبل انتقاد کنند اعلام می کردند که ۳۰ درصد مشکلات اقتصاد و تولید مربوط به تحریم است و ۷۰ درصد مشکلات مدیریتی است.

حمیدرضا فولادگر گفت:در توافق نامه ژنو قرار بود بعد از اجرای تعهدات ایران (که انجام شد) بخشی از دارایی های ایران به صورت ارز آزاد شود دولت هم خلا ها و نیاز هایی داشت که بدین وسیله پر کرد.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی  با بیان اینکه این ارز مستقیما به تولید اختصاص نیافت، گفت: دولت اعلام می کند به صورت غیر مستقیم ورود این ارز به کشور برای رونق تولید تاثیر داشته است زیرا دولت یک سری بدهی هایش را پرداخت و اقلام اساسی را خریداری کرد.

وی تصریح کرد: اشتباه دولت این بود که حمایت از تولید و تحقق اقتصاد مقاومتی را به مذاکرات هسته ای گره زد، مذاکرات مسیر خود را می رود ما باید در این فرصت تمام تلاش خود را برای تحقق اقتصاد مقاومتی می کردیم و بنیان های اقتصادی مان را قوی می کردیم، مذاکرات جواب می داد چه بهتر، اگر نتیجه نداشت هم ما فرصتی را از دست نداده بودیم.

رئیس کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی با بیان اینکه متاسفانه دولت بخشی از جامعه را معطل کرده و در حالت انتظار قرار داد تا نتیجه مذاکرات مشخص شود گفت: سرمایه گذارانی که با ما در ارتباط هستند از ما سئوال می کنند به نظر شما مذاکرات به نتیجه می رسد؟ می گوییم شما کار خود را بکنید می گویند نه خود دولت هم منتظر نتیجه مذاکرات است!

وی با تاکید بر اینکه رفع بسیاری از موانع سرمایه گذاری و رونق تولید در دست دولت است اظهار داشت: دوستانی که در این دولت هستند وقتی می خواستند به دولت قبل انتقاد کنند اعلام می کردند که ۳۰ درصد مشکلات اقتصاد و تولید مربوط به تحریم است و ۷۰ درصد مشکلات مدیریتی و ساختاری است. این ۷۰ درصد را نباید فدای ۳۰ درصدمشکلات ناشی از تحریم ها کرد.

*** لغو تحریم‌ها و برخی مشکلات

دراین حال  احمد توکلی نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: اگرچه تحریم‌ها ظالمانه است و باید برطرف شود، اما باید بدانیم که لغو تحریم‌ها حلال همه مشکلات کشور نیست و اتفاقاً ممکن است در برخی موارد با رفع تحریم‌ها برخی از مشکلات بیشتر شود.

احمد توکلی افزود: برخی از مسئولین گمان می‌برند که با لغو تحریم‌ها تمام مشکلات اقتصادی کشور نیز برطرف می‌شود.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه اظهار داشت: برای شفاف‌شدن این امر مواردی است که حل آنها در گرو بهبود شرایط داخلی بوده و با رفع تحریم‌ها تغییری در آن ایجاد نمی‌شود.

توکلی گفت: فرض کنید تحریم‌های ظالمان علیه ایران به طور کامل برطرف شده است اما برخی مردم از دادن مالیات فرار می‌کنند، پول‌ها با فشارهای سیاسی برخی نمایندگان صرف طرح‌های غیرعلمی شده، نظام اداری بی‌حال، لخت و بی‌تحرک است. بانک‌ها کاسب و در بورس تبانی است و دولت در تامین حقوق شهروندان ضعیف عمل می‌کند و مجلس نیز گرفتار نمایندگانی است که تنها به عنوان کارپرداز حوزه خود عمل می‌کنند، کشمکش‌های سیاسی ادامه داشته و فرهنگ مصرف غربی در کشور رواج دارد و اشراف‌گرایی و رفاه‌طلبی سیاسیون ادامه می‌یابد. در این شرایط رفع شدن تحریم‌ها باعث حل مسائل اقتصادی کشور نمی‌شود.

وی ادامه داد: در چنین شرایطی هیچ اقتصاددانی حتی حامیان اقتصاد غرب از این وضعیت دفاع نمی‌کند.

توکلی با بیان اینکه براساس مطالعات انجام شده اعتبار دولت به موارد متعددی بستگی دارد، گفت: مجلس و دولتی که ثبات دارد و قابل پیش‌بینی است میزان فساد در آن مشخص است، رفتار قضات قابل پیش‌بینی است و اگر ثبات سیاسی حاکم باشد در نتیجه اعتبار دولت بیشتر  و نرخ سرمایه‌گذاری‌ها در اقتصاد کشور افزایش می‌یابد.

وی افزود: در لایحه بودجه سال 92، 220 حکم وجود داشت که تنها 17 مورد آن حکم بودجه‌ای بود و دیگر احکام تغییر قوانین و یا لغو آنها بود که در این شرایط ثبات سرمایه‌گذاری به میزان لازم فراهم نیست.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه اظهار داشت:‌ در سال اول دوره نهم کمیسیون بودجه 38 مصوبه داشت که از این تعداد 33 مورد اصلاح قوانین قبلی و اصلاح قانون بودجه سال‌های دیگر بود.

توکلی گفت: یکی دیگر از خطراتی که بعد از تحریم‌ها گریبان کشور را می‌گیرد، سرازیر شدن پول‌های بلوکه شده به اقتصاد کشور است که باید اکنون برای آن برنامه‌ریزی شود.

وی  ادامه داد: چندین سال است که کشور گرفتار رکود و کاهش سرمایه‌گذاری است اما در این شرایط سرمایه‌گذاری بانک‌ها به مالی و پولی افزایش یافته است زیرا در این روابط فسادهای فراوانی وجود دارد و به شرکت‌های زیرمجموعه خود پول تزریق می‌کنند.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه خاطرنشان کرد: بانک‌ها در این شرایط بانک‌ها ضربدری عمل کرده و به شرکت‌های یکدیگر وام پرداخت می‌کرد.

وی افزود: شرایط اقتصادی کشور باید همان چیزی باشد که مقام معظم رهبری با طرح اقتصاد مقاومتی فرمودند، اما برخی آن را با ریاضت اقتصادی اشتباه گرفتند اما باید توجه داشت که اقتصاد مقاومتی برای شرایطی تدوین شده که کشور در مواجهه با  تحریم‌ها  شادابی لازم را داشته باشد.

*** فناوری در تحریم درون زا می‌شود

همچنین دراین راستا مدیرعامل سابق ایران خودرو در دانشگاه امام صادق (ع) گفت: تحریم بهترین شرایط برای توسعه فناوری‌های کلیدی است.

منوچهر منطقی مورد الگوی باز کردن گره تحریم و خود تحریمی به توسعه فناوری در شرایط تحریم اشاره کرد و اظهار داشت: در اقتصاد دو دارایی مشکل ساز است که یکی مربوط به مسایل فیزیکی و دیگری فکری است. تحریم برای بنگاه‌ها یک عامل محیطی قدرتمند بوده که باعث توقف روندهای عادی می‌شود، از طرفی در همین شرایط برخی بنگاه‌ها رشد بسیار سریعی دارند که مسیر چند ساله را طی مدت کوتاه طی می‌کنند.

این استاد دانشگاه افزود: بنگاه‌های استراتژیک و مادر ارتباط کمی با محیط خارج داشته باشند کم بوده و در شرایط تحریم ارتباط خارجی و داخلی ضعیف می‌شود، بنابراین باید این ارتباط بازسازی شود.

وی با اشاره به اینکه در تحریم با پدیده شفاف روبرو نیستیم، تصریح کرد: در این شرایط باید به دنبال راه حل‌ها و جایگزین‌های متفاوت باشیم و همچنین در این شرایط باید راه حل‌های مختلف را در پیش گرفت تا یکی از آنها جواب دهد و در کنار آن از نبوغ و خلاقیت خود باید استفاده کنیم.

به گفته منطقی در تحریم باید تصمیمات سریع گرفته شود و مدیران ریسک‌پذیر باشند، تحریم باعث می‌شود بنگاه‌ها شرایط پیرامونی را بیشتر و دقیق‌تر رصد کنند، مثلا اگر یک شرکت خودروسازی روی 5 مدل خودرو کار می‌کند، در این شرایط باید اولویت‌بندی داشته باشد.

وی با اشاره به این که تحریم روی 3 مورد بیشتر نیست، تصریح کرد: اشخاص، مواد و بنگاه‌ها مورد تحریم بوده و در این شرایط روی مباحث حقوقی مشکل داریم، زیرا همه بنگاه‌ها شامل تحریم نیستند و فناوری در تحریم از برون‌زا به درون‌زا تبدیل می‌شود.

وی ادامه داد: اگر بنگاه‌ها به فناوری طراحی دست پیدا کنند می‌توانند حتی بازارهای خارجی داشته باشند و یکی از مباحث مهم در سطح فناوری شبکه‌سازی ملی است.

این استاد دانشگاه به راهبردهای دولت اشاره کرد و گفت: عمده توجه به صنایع مادر بوده و برای اینکه شبکه‌سازی انجام گیرد، تسهیلات در اختیار آنها قرار خواهد گرفت و البته در کنار آن به نظارت دستگاه‌ها نباید به رویه قبل از تحریم باشد.

وی به موضوع تحقیق و توسعه در شرایط تحریم اشاره کرد و یادآور شد: دیدگاه سازمان مدیریت این است که اگر 70 درصد درآمدها محقق شد، به همین نسبت سهم تحقیق و توسعه پرداخت شود، در حالی که باید در شرایط تحریم باید به این بخش بیشتر توجه شود.

منطقی به تجربه کشور کره شمالی و حتی چین برای توسعه راهبردهای استراتژیک در زمینه اقتصادی اشاره کردو گفت: برای رفع تحریم و حتی رسیدن به فناوری مدل‌های مختلفی وجود دارد که چین با استفاده از توسعه مراکز تحقیقاتی روی فناوری‌های پیشرفته با 4 هزار مرکز و اعتبار 7 میلیارد دلار تعریف کار مشترک با دیگر کشورها و همچنین استفاده از بازار بزرگ چین برای استفاده‌ از فناوری‌های پیشرفته اقدام کرده است.

وی با بیان اینکه کشورهای پیشرفته در خط فناوری‌های نوین از طراحی در مرحله اول و پس از آن ساخت محصول نهایی اقدام می‌شود اما در کشورهایی مانند ایران به ویژه در شرایط تحریم از ساخت قطعات و تولید محصول نهایی شروع شده و در نهایت منجر به طراحی محصول می‌شود.

منطقی به فناوری‌های هسته‌ای اشاره کرد و بیان داشت: تحولات ساختاری دراین عرصه ایجاد شده و پیشرفت‌ها مدیون این تغییرات ساختاری و کلیدی هستند. در کشور برای رسیدن به فناوری کلیدی جهت توسعه اقتصادی شرایط ویژه ساختاری قانونی ریسک‌پذیری از سوی دولت باید ایجاد شود که البته ریسک‌پذیری ضعیف بوده است و مدیران باید ریسک را تقبل کنند.

وی تاکید کرد: در هر فناوری که تمرکز کنیم موفق به تولید آن خواهیم شد و تحریم بهترین شرایط برای توسعه در فناوری‌های مورد نیاز و کلیدی است.

****رفاه مردم با لغو تحریم‌ها بالا نمی‌رود

درهمین خصوص یک کارشناس اقتصادی با تأکید براینکه آثار لغو تحریم در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات طی سال ۹۴ بسیار کوتاه مدت خواهد بود و مردم آن را در زندگی خود لمس نخواهند کرد، گفت: نبود برنامه برای بعد از تحریم موجب هدررفت منابع ملی می‌شود.

حیدر مستخدمین حسینی، در پاسخ به این پرسش که درصورت لغو تحریم چقدر سطح رفاه مردم تغییر خواهد کرد، اظهار داشت: معمولاً دولت‌ها دو رویکرد اصلی در اقتصاد در پیش می‌گیرند که رویکرد اول مربوط به ساماندهی اقتصاد داخلی و رویکرد دوم مربوط به پیوند اقتصاد با فضای بین المللی است.

وی با تأکید براینکه سامانه اقتصاد داخلی درجهت افزایش رفاه جامعه است، افزود: پیوند با اقتصاد بین المللی به این منظور صورت می‌گیرد که ساماندهی اقتصاد داخل تقویت و به دنبال آن ساختار اقتصادی مستحکم شود.

معاون وزیر اقتصاد و معاون بانک مرکزی در دولت اصلاحات با بیان اینکه معمولاً دولت‌ها با استفاده از دو رویکرد مذکور برنامه ریزی و اقدامات لازم را در دستور کار خود قرار می‌دهند تصریح کرد: دولت فعلی در مواجهه با مذاکرات و برنامه‌های اقتصادی همه گزینه‌ها را معطوف به نتیجه مثبت مذاکرات و لغو کلیه تحریم‌ها کرده است.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر دولت یازدهم معتقد است تا زمانی که پیوند اقتصاد بین‌المللی محقق نشود ساماندهی اقتصاد داخلی کاربردی نخواهد داشت. درحالی که این یک اشتباه استراتژیک است.

به گفته مستخدمین حسینی در صورتی که دولت در کنار توجه به مذاکرات به تدوین برنامه‌هایی برای رفاه اقتصادی مردم هم می‌پرداخت می‌توانستیم امیدوار باشیم که در صورت به نتیجه رسیدن و یا عدم نتیجه مذاکرات اقتصاد کشور برنامه دارد و به دنبال افزایش رفاه جامعه است اما الآن وضعیت به گونه‌ای است که اگر نتیجه مذاکرات مثبت نباشد رسماً از اقتصاد داخلی و رفاه مردم نیز غافل شده‌ایم.

این کارشناس اقتصادی با تأکید براینکه دولت یازدهم به برنامه‌های اقتصادی کمتر توجه کرده و عزم خود را بر مذاکرات هسته‌ای گذاشته است، افزود: به خاطر عدم توجه به ساماندهی اقتصاد داخلی و نبود برنامه‌های اقتصادی در بازارهای مختلف از جمله پول، سرمایه، کار، کالا و غیره نتایجی در اقتصاد به چشم نمی‌خورد.

معاون وزیر اقتصاد و معاون بانک مرکزی در دولت اصلاحات تأکید کرد: اگر درسال 94 مذاکرات هسته‌ای به نتیجه مثبت برسد و تمام تحریم‌ها لغو شود آثار آن بر زندگی مردم روانی خواهد بود که خیلی سریع هم فروکش می‌کند.

مستخدمین حسینی در همین ارتباط افزود: بعد از لغو تحریم‌ها مسئله مهم و اساسی چگونگی اتخاذ رویکردهای مناسب در اقتصاد کشور در مقابل واردات، تکنولوژی و غیره است. چرا که مشخص نیست برنامه دولت برای بعد از تحریم شامل چه مواردی می‌شود.

وی با بیان اینکه هنوز رویکرد دولت برای بعد از لغو تمامی تحریم‌ها مشخص نیست، گفت: وقتی تحریم‌ها برداشته شود معمولاً رویکردهایی به کار گرفته می‌شود که در میان مدت به نفع اقتصاد کشور نخواهد بود از همین رو می‌توان گفت که برداشتن تحریم حتی می‌تواند به زیان کشور نیز تمام شود.

مستخدمین حسینی تأکید کرد: دولت در طول مذاکرات همواره تأکید کرده برای بعد از تحریم برنامه دارد ولی هرگز این برنامه را اعلام نکرده تا کارشناسان و اقتصاددانان آن را ارزیابی کنند و آینده اقتصاد را بعد از اجرای این برنامه‌ها پیش بینی نمایند.

این کارشناس اقتصادی با تأکید براینکه بدون داشتن برنامه رفع تحریم‌ها نه تنها کمکی به اقتصاد نمی‌کند بلکه می‌تواند موجب هدررفت منابع کشور هم شود، تصریح کرد: رفاه جامعه و درآمد مردم با رفع تحریم بالا نمی‌رود بلکه با برنامه ریزی دقیق برای بعد از تحریم دولت باید به تقویت اقتصاد کشور کمک کند.

وی با بیان اینکه دولت باید همه واقعیت‌ها را به مردم بگوید، تأکید کرد: مشکلات تورم، رکود و اشتغال و غیره نه تنها حل نشده بلکه هر روز شاهد انتشار آمارهای ضعیفی از این بخش‌ها می‌باشیم.

این فعال اقتصادی ادامه داد: هرچند در تورم جهت گیری دولت نتیجه نداد چرا که آثار کاهش ارزش پول ملی و هدفمندی از اقتصاد خارج شد و در نتیجه نرخ تورم مدار نزولی به خود گرفت.

به گفته مستخدمین حسینی دولت تا سال گذشته برنامه‌ای را در دستور کار خود نداشت که موجب افزایش تورم شود اما امسال با تغییر قیمت‌های حامل‌های انرژی مسیر تورم را تغییر داد از همین رو نرخ تورم تا پایان سال 94 صعودی خواهد شد.

معاون وزیر اقتصاد و معاون بانک مرکزی در دولت اصلاحات تأکید کرد: شاخص‌های کلیدی اقتصاد کلان نشان می‌دهد که هزینه‌های دولت بالا است نرخ تورم به صورت مقطعی کم شده و تا پایان سال 94 افزایش خواهد یافت ضمن آنکه نرخ اشتغال پایین و نرخ بیکاری بالا است. بنابراین وضعیت اقتصاد در حالت مساعدی قرار ندارد.

***دنیای آینده دنیای تحریم‌هاست

استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه مشکل اصلی اقتصاد ایران تحریم نیست، گفت: دنیای آینده دنیای تحریم‌هاست و بسیاری از کشورها در وضعیت خودتحریمی مراحل رشد و توسعه را گذراندند.

عادل پیغامی ، اظهار داشت: این گونه طرز تلقی از تحریم موجب انحراف مسیر و به بیراهه رفتن کشور می‌شود.

وی با اشاره به صحبت منوچهر منطقی در خصوص ساخت پهپاد در ایران گفت: این صنعت در جهان 110 میلیارد دلار درآمدزایی در سال دارد و مدتی پیش هم در سفر مقامات ایران به روسیه یک پهپاد به آقای پوتین هدیه دادند.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: حالا چرا ما در بازار 110 میلیارد دلاری وجود نداریم؟ این مرز به یک بن‌بست علوم انسانی برخورد کرده چون باید متناسب با این مزیت شرایط حقوقی و سیاسی و اقتصادی جدیدی تعریف شود تا امکان حضور ایران در این بازارها باشد. ما می‌توانیم یک پنجم از بازار فروش پهپاد در جهان را در اختیار داشته باشیم که این خود معادل درآمد یک سال نفت کشور است.

وی با طرح این سؤال که چرا ما از این فرصت‌ها استفاده نمی‌کنیم، گفت: به تازگی برخی کشورها در حال ایجاد ترتیبات نهادی هستند که ساخت پهپاد را مانند NPT محدود کنند.

پیغامی با بیان اینکه باید تجربه کشورهای مختلف را در زمان تحریم بررسی کنیم، گفت: کشورها و شرکت‌های مختلفی هم اکنون در تحریم هستند زیرا حوزه تحریم تنها سیاسی نیست بلکه تجاری و اقتصادی است؛ تعداد تحریم‌ها در دنیا بسیار زیاد است اما ما فکر می‌کنیم فقط ایران و کره شمالی و چند کشور هستند که در تحریم قرار دارند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در سه دهه گذشته تحریم به عنوان یک ابزار اقتصادی بسیار متداول شده است و در عرصه‌های نوظهور مانند تکنولوژی در حال توسعه یافتن است، افزود: فرض کنید که از لحاظ ایدئولوژی و سیاسی ایران با هیچ کشوری در جهان مشکلی نداشته باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر این شرایط باشد تازه ایران می‌شود کشوری مانند لهستان، مجارستان و یا چین.

وی تصریح کرد: اصلاً فرض کنیم بعد از مذاکرات ایران و 5+1 ایران به جمع کشورهای عضو اتحادیه اروپا پیوست، تازه می‌شویم مانند مجارستان و برخی کشورهای شمال اروپا. جالب است بدانید که در این کشورها نرخ بیکاری بالای 40 درصد است، بنابراین اگر می‌خواهیم پیشرفت کنیم باید به درون کشور توجه کنیم.

پیغامی تأکید کرد: دنیای آینده دنیای تحریم‌هاست و اتفاقاً بنده این را جزو بخش سفید اقتصاد ایران می‌دانم که در سال‌های مختلف تمرین چنین شرایطی را کرده است؛ تحریم هزینه‌های مبادلاتی ما را افزایش می‌دهد اما وقتی تحریم‌ها در جهان برای همه کشورها به تدریج در حال افزایش است بنابراین خانه اقتصاد ایران باید در قله آتشفشان بنا شود.

وی با بیان اینکه در زمان شاه هم بسیاری از بخش‌ها تحریم بود، گفت: این تحریم بعد از انقلاب تشدید شد اما در این مدت دو واحد درس اقتصاد در دانشگاه برای اقتصاد در شرایط تحریم تعریف نشد و در واقع کشور به سمت خودتحریمی حرکت کرد.

این استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) با اشاره به اشکال مختلف خودتحریمی اظهار داشت: به عنوان مثال اقتصاد آمریکا و یا انگلستان در قرن هجده و نوزده که دوره‌های توسعه را می‌گذراند و همچنین کشور آلمان در قالب حمایت از صنایع خود تعرفه‌های واردات را بسیار افزایش دادند که این نوعی از خودتحریمی برای توسعه و رشد بود. کشور چین بعد از یک دوره برون‌گرا حاضر شده، رشد اقتصادی خود را 2 تا 3 درصد کاهش دهد اما به بازار داخل خود توجه کند.

وی ادامه داد: حالا چرا نباید به این تجربیات توجه کرد و با تحلیل‌های پوپولیستی سیاست‌گذاری کرد، مزیت‌های نسبی در شرایط تحریم هم وجود دارد و هم اکنون هم مزیت‌هایی برای اقتصاد ایران به وجود آمده است.

وی با ذکر مثالی در این باره گفت: دو سال پیش در یکی از مذاکرات، خرید تجهیزات هواپیما و پتروشیمی از لیست تحریم‌ها حذف شد و مدتی بعد یکی از دوستانم را که در حوزه پتروشیمی فعالیت می‌کرد دیدم و به او گفتم شرایطتان خوب می‌شود چون تحریم شما برداشته شد اما او گفت برعکس در شرایط تحریم ما مزیت داشتیم و در واقع آنها بخشی را از تحریم خارج کردند که اتفاقاً مزیت اقتصاد ما و بخش خصوصی بود.

پیغامی با بیان اینکه قطعاً تحریم مشکلاتی هم داشته است اما باید به این مسئله توجه کنیم که چگونه می‌توان از این فرصت استفاده و آنها را به مزیت تبدیل کنیم، افزود: عده‌ای از تحریم برای پر کردن کیسه‌های خود استفاده کردند که من نام این گروه‌ها را نهادهای بهره‌کش از تحریم می‌گذارم. حال سؤال این است که آیا با رفع تحریم نهادهای بهره‌کش حذف می‌شوند؟ خیر. تنها کارشان را عوض می‌کنند.

وی با اشاره به نمودارهایی که احمد توکلی در مورد سود خالص بانک‌های خصوصی ارائه داده بود، گفت: آیا بانک‌ها اینقدر مولدند؟ خیر، بانک‌ها یک کارکرد بهره‌کشانه دارند و  این به هیچ وجه به تحریم‌ها مربوط نیست و رفع تحریم‌ها این معضل نظام بانکی را حل نمی‌کند. مسئله در اینجاست که ما بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار برای نظارت و سیاست‌گذاری در بانک‌ها نداریم.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به هیجانات اولیه توافق لوزان گفت: برخی رسانه‌ها وضعیتی درست کردند که وقتی خبر توافق لوزان مطرح شد عده‌ای از مردم به دلیل اینکه اطلاعات غلطی به آن داده شده بود ابراز خوشحالی کردند در حالی که هیچ گونه توافقی نشده بود و همچنان مسائل متعددی وجود دارد که مذاکره‌کنندگان در حال بحث درباره آن هستند.

پیغامی ادامه داد: در شرایطی که باید نخبگان ما به دنبال تولید و عرضه محصولات خود در عرصه نانوتکنولوژی باشند آنها و دانشجویان را با این گونه اطلاعات غلط درگیر فضاهای پوپولیستی می‌کنند؛ چرا مجلس مشغول بازی‌هایی است که نتایج آن معلوم است.

وی گفت: من جزو دلواپسان نیستم اما نسبت به دشمن نگرانم؛ اگر توجه کنیم در مذاکرات هسته‌ای 3 برابر مسئولان اصلی مذاکره‌کننده خارجی، کارشناس پشت سر آنها نشسته و مسئولان خود را راهنمایی می‌کنند اما تیم مذاکره‌کننده ما در دولت قبل و دولت فعلی از چنین تیمی کارشناسی برخوردار نیستند.

این اقتصاددان با بیان اینکه باید نیمه پر اقتصاد ایران را هم ببینیم افزود: در شرایطی که اقتصاد ایران با چالش‌های متعددی از بیرون مواجه بود که مثال آن در هیچ کشوری قابل مشاهده نیست اما همچنان در طول این 20 سال مسیر اقتصاد رو به رشد بوده است و حتی نظام بانکی که به اعتقاد بنده سیاه‌ترین بخش اقتصاد ایران است سال‌هاست اقتصاد ایران را مدیریت می‌کند و اگر بررسی کنیم میزان فساد در نظام بانکی به اندازه 5 درصد گردش مالی بانک‌ها نمی‌شود؛ بنابراین نباید اصل اقتصاد ایران را خراب کنیم.

وی با بیان اینکه در قوانین بسیار مشکل داریم و ترتیبات نهادی باید اصلاح شود، اظهار داشت: در دولت قبل و فعلی فضای دم‌ غنیمت‌شماری و روزمرگی وجود داشته و دارد؛ چند روز پیش همایش سیاست‌های پولی و ارزی برگزار شد اما چقدر مسائل جدی بانکی در آن مطرح شد؟ خیلی کم. چرا دولت تمایلی به طرح مسائل اصلی بانک ندارد؟

وی تصریح کرد: مشکل اصلی اقتصاد ما همان چیزی است که مقام معظم رهبری در چارچوب اقتصاد مقاومتی مطرح کردند؛ یک نوع نگاه پوپولیستی استفاده از زور عمومی برای پیشبرد فساد وجود دارد در حالی که برای توسعه نیازمند استراتژی هستیم.

پیغامی با رد این تحلیل که ایران استراتژی توسعه نداشته است، گفت: اگر کتابچه برنامه پنجم توسعه را بخوانید می‌بینید برنامه پنجم عالی است اما اینکه در عمل این برنامه چگونه قابل اجراست مورد غفلت قرار گرفته است.

این اقتصاددان گفت: به عنوان یک دانشگاهی این سؤال را مطرح می‌کنیم که چرا آب خوردن را به تحریم ربط می‌دهید؟ با تحریم هزینه مبادله افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذاری خارجی کم می‌شود اما آیا در زمان غیرتحریم هم سرمایه‌گذاری خارجی در ایران زیاد بود؟ خیر زیاد نبود زیرا مشکل اصلی ساختاری و نهادی بود و موجب فرار سرمایه‌‌ها می‌شد.

وی ادامه داد: تجربه ببرهای آسیای جنوب شرقی را به یاد بیاورید؛ بحران اقتصادی در کشور به دلیل فرار سرمایه‌ها به وجود آمد در ضمن بخش عمده‌ای از نیازهای کشور به تأمین مالی و سرمایه‌گذاری با نظم‌بخشی و ساماندهی نظام‌های پولی قابل تحقق است.

پیغامی ادامه داد: ما مشکل اعتبار نداریم و این نگاه پولی غلط است؛ نگاه به بیرون، نادیده گرفتن تمام تئوری‌های اقتصادی است.

وی گفت: آخرین تئوری‌های توسعه دو راه را برای توسعه مطرح می‌کنند، اول توسعه درون‌زایی و دوم جامعه یادگیرنده؛ اگر جامعه‌ای یادگیرنده باشیم رشد و توسعه اقتصادی محقق می‌شود و ظرفیت‌های زیادی در ایران وجود دارد که متاسفانه از آن غفلت می‌شود.

***مقابله با تحریم نیاز به حربه اقتصادی دارد نه دیپلماسی

درهمین خصوص مدیر دفتر اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: مقابله با تحریم اقتصادی نیاز به حربه اقتصادی دارد و نه اینکه 90 درصد ظرفیت را برای حل آن روی دیپلماسی گذاشته شود.

سید احسان خاندوزی مدیر دفتر اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس ، با اشاره به اینکه اولین مسئله تحریم‌ در اقتصاد ایران این است که نزاع در حوزه تصور و اذهان است، اظهار داشت: دوگانه غلط تحریم یا موفقیت مذاکرات در حالی وجود دارد که عوامل اصلی رشد اقتصادی طی این سال‌ها وجود داشته است و واقعیت اقتصاد ایران این است که بنیه تولید را بخواهیم هدایت کنیم و یا سرکوب شود.

مدیر دفتر اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه از سوی مشاور اقتصادی رئیس جمهور عنوان شد، تورم به هسته سخت خود رسیده است، تصریح کرد: پیش‌بینی می‌شود، احتمالاً نرخ تورم 15 درصدی در ماه‌های آ‌ینده به سطح بالاتر برسد، در حالی که تحریمی برداشته نشده است.

وی ادامه داد: در شرایط کنونی نیز می‌توان به سطح رشد تولید رسید و اینکه کارکرد اصلی اقتصاد را منوط به برداشتن معبر تحریم کنیم، اشتباه اول است.

این کارشناس تصریح کرد: سیاست‌گذاران نباید فراموش کنند قاعده اقتصادی کنش و واکنش می‌طلبد و کنش اقتصادی را نباید ابتدا با پاسخ دیپلماتیک بدهیم.

وی با اشاره به اینکه قاعده‌ناشناسی در سیاست‌ها وجود دارد، عنوان کرد: تمرکز قاعده‌شناسی که باید روی اقتصاد باشد و پس از ‌آن وارد حوزه دیپلماسی شود، اکنون تقریباً 90 درصد ظرفیت مقابله با تحریم روی موضوع  دیپلماسی گذاشته شده است، در حالی که پاسخ اقتصادی باید با حربه اقتصادی داده شود، مثل روسیه که پس از مناقشه اوکراین در حالی واردات مواد غذایی از اروپا را منع کرد که 25 درصد واردات این محصولات از اروپا بود.

به گفته خاندوزی تدبیر اقتصادی باید در نظام تحریم اقتصادی وجود داشته باشد، نه اینکه بخواهیم فقط با دیپلماسی سیاسی این مشکلات را حل کنیم.

وی موضوع دیگر را تولید ملی دانست و افزود: هزینه‌های زیادی از ناحیه سیاست‌گذاری به طوری تحمیل شده و چگونگی اعمال آ‌نها از بدنه نظام اداری نیز منجر به افزایش این هزینه‌ها شده است، تا پیش از این درآمد نفت پوششی برای چشم‌پوشی از این هزینه‌ها بود که نمی‌گذاشت سیاست‌های غلط و شیوه‌های اجرایی نادرست اتلاف منابع را نمایان کند، اکنون این درآمدها وجود ندارد و با واقعیت عریان روبه‌رو شده است.

این کارشناس با اشاره به اینکه تحریم مهمترین کمکی که به اقتصاد ایران کرده است، موجب شده چشم سیاست‌گذاران بازتر شود، تصریح کرد: از واقعیت‌هایی که نسبت به آن غفلت کردیم، باید پرهیز کرده و بدنه سخت فسادآوری که به روز نیست و نباید به اقتصاد وارد کنیم، اکنون اصلاحات جدی از این ناحیه نیاز است، تا هزینه تولید در کشور به نفع فعالان اقتصادی کاهش یابد.