و از آنجا که مهدویت همیشه همراه با پرسشهای فراوان بوده در این باره نیز تصریحات و روشنگری بسیار است. از این رو در گفت و گویی با حجت الاسلام والمسلمین مهدی یوسفیان، معاون پژوهش مرکز تخصصی مهدویت، پژوهشگر و مؤلف مهدوی و صاحب آثاری مانند «عجیب‌ترین حقیقت تاریخ»، «نگین آفرینش» و «شرایط ظهور» درباره مهدویت در نگاه و کلام حضرت ثامن الحجج(ع) به بحث و بررسی پرداخته ایم که مشروح آن را می‌خوانید:
آیا در معارف ناب رضوی به آموزه اصیل و باورداشت بنیادین مهدویت اشاره شده است؟ اشارات ایشان چه ابوابی را به روی مخاطب می‌گشاید؟
باید توجه داشت بحث مهدویت از منظومه معارف و باورهای اصیل دینی و اسلامی به شمار می‌رود و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بر اساس وظیفه ذاتی خود یعنی هدایت مردم، درباره این آموزه که یکی از عقاید حقه دینی است، سخن دارند که اگر به فرمایشات آنها مراجعه کنیم در می‌یابیم از توحید و مبدأ شناسی و معاد گرفته تا راهنماشناسی از جمله مهدویت سخن گفته اند.
یکی از نکته‌هایی که حضرت ثامن الحجج(ع) در سخنانشان درباره مهدویت مطرح کرده اند، معرفی حضرت صاحب الزمان(عج) آن هم بصراحت و روشنی است. ایشان پیرامون اصل امامت و اینکه زمین هیچ گاه از حجت الهی خالی نخواهد بود، سخن گفته و تصریح کرده‌اند هیچ گاه زمین و زمینیان بدون امام نمی مانند. نقل است از ایشان پرسیده شد: آیا زمین از حجت خدا خالی می‌ماند؟ حضرت(ع) فرمودند: «اگر زمین به اندازه چشم بر هم زدن از حجت خالی باشد، اهلش را در خود فرو می‌برد!»
یا در روایتی قابل تامل در معرفی امام معصوم(ع) فرمودند: «امام افزون بر اینکه از نسل نبی مکرم اسلام(ص) است، شکافنده حقایق، دارای مقام کامل بردباری و حلم، مملو از معنویات و دانای به تدبیر و سیاست است و...»
مردم با این جمله آشنا هستند: «امام ابری است باران ده، بارانی است سیل آسا، آفتابی است فروزان، زمینی است گسترده ... امام شفیق است و انیس و نسبت به انسان بسیار مهربان...»
آنگاه با توجه به این تعریف، امام هشتم(ع) درباره شخص ولی عصر(عج) سخن گفته و فرمودند: «ایشان از فرزندان پیامبر(ص) و فرزندان حضرت سیدالشهدا(ع) است» و سپس در روایاتی اشاره کردند که ایشان از فرزندان من است و حتی به مادر ولیعصر(عج) اشاره کرده و فرمودند: «مادر ایشان کنیز و سرور کنیزان عالم اند!» همچنین، به القاب و اسامی ایشان اشاره دارند و بیان کردند حضرت حجت(عج) همنام پیامبر اکرم(ص) است و لفظ ویژه ایشان یعنی قائم(عج) و صاحب الزمان که از القاب خاص امام عصر(عج) است را برای ایشان به کار بردند. همچنین، به برخی از اوصاف و شمایل ایشان اشاره کرده و فرمودند: «مهدی از همه بردبارتر، سخاوتمندتر، پرهیزگارتر، شجاع تر و پارساتر است.»
آیا در سخنان امام رئوف(ع) درباره عصر غیبت و شرایط و ویژگی‌های آن نیز اشارات و تصریحاتی دیده می‌شود؟
بله، در بخشی از سخنان امام هشتم(ع) به غیبت حضرت حجت(عج) اشاره و مطرح می‌شود که امام زمان(عج) دچار غیبت شده و حوادثی برای امت رخ می‌دهد و نیز تأکید دارند بدون تردید ایشان غائب خواهند شد.
همچنین، حضرت ثامن الحجج(ع) نحوه غیبت را تلخ و دردناک بیان کرده و فرمودند: «گویا شیعیان را می‌بینم هنگام از دست دادن فرزندم (امام عسکری(ع)) همچون گله‌ای که چوپانی ندارد!»؛ پرسیده شد: یابن رسول‌ا...(ص)! چرا چنین حالتی حادث می‌شود؟!، حضرت(ع) در پاسخ فرمودند: «چراکه امامشان غایب و از دسترس مردم خارج می‌شود.»
افزون بر این، امام هشتم(ع) در پیش بینی غیبت امام عصر(عج) به حوادث تلخ این دوران اشاره کرده و می‌فرمایند: «در این دوران فتنه‌ها کور و کمرشکن خواهد بود و مردم دچار یأس و ناامیدی می‌شوند!» البته در این فضا، حضرت ثامن الحجج(ع) به احوال و وظایف شیعه در عصر غیبت نیز اشاره دارند و در روایتی مردم را به صبر و پایداری در عصر غیبت توصیه می‌کنند و اینکه در پی آن نباشند که خبر از وقت ظهور دهند و نیز آنها را به دینداری سفارش می‌کنند. البته جز عصر غیبت و شرایط آن، امام هشتم(ع) به مسأله دوران پیش از ظهور و عصر ظهور نیز اشاره داشته و در این باره نیز روشنگری می‌کنند. بنابراین، منظومه‌ای کامل از معارف مهدوی در آموزه‌های رضوی دیده می‌شود.
توصیه‌های ثامن الحجج (ع) برای عصر غیبت و عبور از فتنه‌های کور و کمرشکن آن چیست؟
اگر بخواهیم به طور فهرست وار بیان کنیم، ایشان تأکید دارند مردم در برابر فتنه‌های عصر غیبت هوشیار باشند که این فتنه‌ها کور و کمرشکن است، نکته دوم اینکه رسالت اصلی شیعه را انتظار فرج و استقامت در آن معرفی می‌کنند. وظیفه مهم دیگری که ایشان در ارتباط با شیعه بیان می‌دارند این است که شیعه باید دعاگوی حضرت ولی عصر(عج) باشد و برای ایشان دعا کند و خود نیز دعای لطیف و شیرینی را برای عصر غیبت بیان کرده‌اند که در مفاتیح‌الجنان شیخ عباس قمی در اواخر کتاب قبل از زیارت جامعه کبیره آمده است. افزون بر این، از سفارشهای موکد ایشان برای عصر غیبت، رعایت تقیه است و اینکه مردم هوشیار باشند که هر حرفی را جایی نزنند و بر رفتارشان کنترل داشته باشند تا جان مردم حفظ شود و نیز از سفارشهای ایشان دینداری و حفظ دین به هر راه و روش است و در روایتی می‌فرمایند: «کسی که در دوران غیبت امام عصر(عج) قرار می‌گیرد باید تلاشش بر این باشد که دین خود را به هر قیمت حفظ کرده و پایبند باشد و آن را رها نکند.»
ایشان با تأکید بر انتظار فرج می‌فرمایند: «برترین و باارزش‌ترین حالات، انتظار فرج است» و این انتظار را به نوعی گشایش و فرج در امر و کار مردم می‌دانند که برایشان آرامش، گشایش و آسایش به همراه دارد.
با توجه به فعالیت فرقه واقفیه در عصر ثامن الحجج(ع) و اعتقاد آنها به مهدویت امام کاظم(ع)، امام هشتم(ع) چگونه و با چه راهبردی توطئه‌های آنها را نسبت به باور مهدویت خنثی و افکار عمومی را نسبت به این موضوع روشن کردند؟
اهل بیت(ع) همگی برابر جریانها و گروه‌های انحرافی برخوردهای متناسب با زمان خودشان را داشتند؛ واقفیه تلخ‌ترین و سخت‌ترین گروه در جامعه شیعه بود، زیرا کسانی بحث قائم بودنِ امام کاظم(ع) را مطرح کردند که از سران و بزرگان شیعه بودند و این سبب حیرت مردم می‌شد! طبیعتاً امام رضا(ع) باید روشنگری می‌کردند آن هم نه فقط برای امامت خودشان، بلکه برای مسیر کلی امامت و اثبات اینکه امام واسطه فیض بین خدا و انسان و همیشه حی و حاضر است.
از این رو، نخست برخورد جدی حضرت(ع) با واقفیه و سران آن به گونه‌ای که در روایات آنها را مذمت و لعنت کردند و لعنت خدا و ملائکه و مردم را برای آنها وعده دادند، همچنین با آنها وارد مناظره شدند و موضع‌گیری صریح و آشکار نسبت به آنها و افکارشان داشتند، البته در کنار این مذمتها، روشنگری‌هایی نیز برای واقفیه داشتند و حتی نامه نگاری‌هایی نیز با آنها انجام دادند.
کار دیگر امام هشتم(ع) این بود که به بحث امامت پرداختند و با توجه به روایات نبی مکرم(ص) و دیگر ائمه معصوم(ع) که مورد قبول واقفیه بودند، نسبت به حقیقت ولایت و شمار ائمه(ع) روشنگری کرده و روایاتی را درباره ائمه دوازده‌گانه علیهم السلام و اینکه 9 نفر از آنها از فرزندان حضرت سیدالشهدا(ع) هستند، بیان کردند.
کار دیگر ایشان این بود که موضوع قائم بودن و مهدی بودن امام کاظم(ع) را با بیان معرفی قائم حقیقی و اوصاف او رد و تأکید کردند: ما نیز همچون شما مهدویت را قبول داریم، اما مهدویتی که مدنظر پیامبر(ص) است با ادعای شما تطبیق ندارد! سپس ویژگی‌های مهدی حقیقی را بیان می‌کردند. به عنوان مثال از پیامبر(ص) روایت نقل می‌کردند که ولادت حضرت حجت(عج) مخفی است، در حالی که امام کاظم(ع) در خفا متولد نشدند یا اینکه به زندگانی مخفی امام عصر(عج) اشاره می‌کردند و می‌فرمودند امام کاظم(ع) چه در خارج و چه در درون زندان، زندگی مخفی نداشتند! برخورد دیگر ثامن الحجج(ع) با واقفیه منزوی کردن آنها بود، از این طریق که شیعه را از ارتباط با واقفیه حتی در جزیی‌ترین امور و حالات منع می‌کردند. بتدریج و در اثر این رویکرد و رفتار حضرت رضا(ع)، واقفیه از جامعه شیعه کنار رفت و اثری از آنها باقی نماند. از این رو، رفتارهای سلبی و ایجابی ثامن الحجج(ع) روشنگری اجتماعی و طرد واقفیه را در عین حال اعمال کردند.
آیا در کلام و آموزه‌های رضوی کیفیت و چگونگیِ انتظار پویا که به زمینه‌سازی برای ظهور کمک می‌کند، اشاره و تصریح شده است؟ چطور و از چه بابی؟
ایشان خود انتظار را برای ما معنا کرده‌اند که اگر بخواهیم منتظر باشیم انتظار باید دو مشخصه داشته باشد، نخست اینکه ثبات و آرامش درونی به انسان دهد و او را از اضطراب و یأس خارج کند و زمانی چنین می‌شود که انسان آینده را به درستی ببیند و بداند که در مسیر است. ثامن الحجج(ع) بیان می‌کنند انتظار در وجود منتظر حالتی ایجاد می‌کند که هم راه صحیح و هم فردای روشن را می‌بیند.
نکته دوم آنکه ثامن‌الحجج(ع) انتظار را به عنوان رفتار و حرکت و عمل به تصویر می‌کشند و از حالت سکون و چشم به راه بودن صرف و تهی خارج کرده و فرمودند: «انتظار برترین و با ارزش‌ترین اعمال است»، یعنی «منتظِر» باید رفتاری متناسب با «منتظَر» و موعود داشته باشد و به سمت موعود حرکت کند و هم از نظر روحی با او ارتباط برقرار کند و هم از نظر پیوند ظاهری و زمینه سازی برای رسیدن به زمان او عمل لازم را انجام دهد.
بنابراین، انتظار پویا در نگاه و کلام حضرت ثامن‌الحجج(ع) این‌گونه است که انتظار نخست به روح انسان جلا و آرامش می‌دهد و همچنین او را به حرکت و تلاش وا می‌دارد.
نظر شما