اما درطرف دیگر برخی بر این باورند دولت که با کاهش قیمت نفت مواجه شده و افزایش مالیاتها هم فشار مضاعفی به تولید کنندگان و کسبه دراین بازار راکد وارد کرده تمایل دارد تا قیمت دلار افزایش یابد تا بتواند بخشی از هزینه های خود را از این محل تامین کند .

این همه درحالی بود که رییس کل بانک مرکزی پس از روی کار امدن دولت یازدهم وعده داد که ارز تک نرخی خواهد شد درهمین حال برخی کارشناسان دوره پس از لغو تحریمها را بهترین زمان برای تک نرخی شدن ارز عنوان کردند اما واقعیت این است که طی روزهای اخیر نه تنها بازار به سمت ارز تک نرخی حرکت نکرد که حتی 3نرخی شدن قیمت ارز باعث سرگردانی بیشتر مردم شد و این گمانه که بزودی ارز تک نرخی خواهد شد را با تردید جدی روبرو ساخت .

***بازار ارز درگیر دلارمبادله ای، آزاد و صرافی

در حالی این روزها بازار ارز با جهش قیمتی و شکست سطح مقاومتی نرخ 3400 تومانی مواجه است که قیمت ها در این بازار سه نرخی شده است.

اولین نرخ ارز مربوط به قیمتی است که بانک مرکزی با عنوان نرخ ارز مبادله ای به صورت روزانه و برای واردات کالا اعلام می کند و آن را در اختیار گروه های بازرگانی و اقتصادی خاصی که دولت تعیین کرده، قرار می دهد که نوسان کمتری دارد، دومین نرخ نیز مربوط به ارز آزاد است ارزی که در چهارراه استانبول بدون محدودیت با توجه به عرضه و تقاضا خرید و فروش می شود.

اما این روزها صرافان بازار خبر از ورود ارز صرافی 'پ' می دهند، ارزی که بعد از ظهر هر روز در مقابل پاساژ افشار توسط یک صرافی بانکی و با نرخی پایین تر از بازار آزاد عرضه می شود.

یکی از صرافی ها در این باره گفت: دلالان اصلی بازار ارز در پاساژ افشار (سه راه منوچهری)به سبزه میدان رفته اند و تنها دلالان جزء در اینجا مانده اند.

یکی دیگر از فعالان بازار ارز می گوید: مدتی است از طریق صرافی «پ»ارز به بازار تزریق می شود. این ارزها توسط چند تا از این صرافی ها خریداری و بعد به دلالان بازار فروخته می شود.

به گفته این فعال بازار، اوایل مابه التفاوت نرخ ارز زیاد بود به طوری که برخی واسطه ها 10 میلیون تومان سود کسب می کردند اما بعد از مدتی این مابه التفاوت به حداقل رسید.

یکی دیگر از صراف ها در این باره می گوید: صرافی«پ»در چند هفته اخیر به صورت روزانه چند صد هزار ارز در بازار می فروشد که البته همه این ارز ها به دلالان فروخته می شود. ارز را به دلالان فروخته و شماره ملی آنها را در سامانه سنا ثبت می کنند.

رییس انجمن صنفی کارفرمایان سکه و صرافان استان تهران، گفت: در حال حاضر یک صرافی حجم قابل توجهی دلار در بازار آن هم کف بازار افشار توزیع می کند.

وی گفت: در حال حاضر برخلاف آنچه عنوان می شود دلار دو نرخی است اما سه نرخ دارد؛ نرخ آزاد، مبادله ای و 'پ'. چرا که همه می دانند صرافی یک بانک خصوصی است که در بازار غیرمجازها ارز را به فروش می رساند و نرخ سوم را تعیین می کند که نرخ آن معمولا پایین تر از نرخ بازار است. دقیقا در ساعتهایی که صرافی'پ' دلار عرضه می کند اندکی ریزش وجود دارد ولی بعد از آن دیگر تاثیری در بازار ندارد، معاملاتی که خارج از صرافی در بازار انجام شده و در سامانه سنا هم ثبت نمی شود.

***تک‌نرخی‌ شدن ارز در چالش گریز قیمت‌های بازار

برنامه بانک مرکزی برای یکسان‌سازی نرخ ارز با رویکرد نزدیک کردن تدریجی و آهسته نرخ ارز رسمی به نرخ بازار بود.

این سیاست از مدت‌ها پیش در دستور کار قرار گرفت و روند‌ ماه‌های اولیه امسال به‌گونه‌ای بود که نرخ رسمی افزایش و نرخ بازار ثبات نسبی داشت.

اکبر کمیجانی قائم مقام بانک مرکزی در این باره مدتی پیش گفته بود: با استفاده از تجربه بسیار موفق سال 1381 در یکسان سازی نرخ ارز، مسیری را که بانک مرکزی طی می‌کند مسیر آزموده شده گذشته است و درست است که در حال حاضر نرخ ارز مرکز مبادلات وجود دارد اما از مدت‌ها پیش این نرخ مبادله‌ای با مدیریت و تعدیل‌های روزانه و هفتگی در جریان است و امیدواریم با این اقدامات بسترها برای یکسان‌سازی نرخ ارز فراهم شود.

کمیجانی تاکید کرد: تلاش می‌کنیم شوکی در بازار ارز ایجاد نشود و تجربه یکسان‌سازی سال 81 برای اینکه هزینه‌های گذر از ارز دو نرخی به ارز واحد کاهش یابد ایجاد بسترهای لازم برای اجرا است.

فاصله نرخ رسمی و بازار از 497.5 تومان در اول اردیبهشت ماه به 287.5 تومان در 25 تیر ماه رسید، اما بعد از آن و به رغم تحولات سیاسی مثبت در حوزه بین‌الملل، برخلاف تصور قیمت دلار در بازار آزاد افزایش یافت.

از 25 تیر ماه تا امروز (11 شهریور) نرخ رسمی دلار 42 تومان افزایش داشته اما نرخ بازار 174 تومان رشد کرد و همین مساله فاصله نرخ رسمی و بازار را به 419.5 تومان رسانده است.

در همین راستا علت افزایش نرخ ارز در بازار و افزایش فاصله نرخ رسمی از بازار را پرسیدیم که حسینی هاشمی کارشناس ارشد بانکی گفت: افزایش نرخ رسمی ارز دو علت دارد که علت اول آن آگاهی فعالان اقتصادی و بازار نسبت به وضعیت ارزی کشور است.

وی افزود: به دلیل کاهش 15 درصدی صادرات غیرنفتی و افت درآمدهای نفتی همه می‌دانند ورودی‌ ارز به کشور کاهش یافته و در ماه‌های آینده هم این کاهش حفظ خواهد شد،به همین دلیل پیش‌بینی همه افزایش نرخ ارز است.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: از طرف دیگر تقاضا برای ارز در این مدت کاهش نیافته است؛ این موارد علامت به بازار می‌دهد که منابع ارزی در آینده به حدی نیست که قیمت‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.

حسینی هاشمی عامل دوم فاصله گرفتن نرخ رسمی ارز از بازار را سختی دریافت ارز مبادله‌ای و پوشش محدود نیازهای ارزی دانست و گفت: تقاضای محدود ارز دولتی با تاخیر زیاد پاسخ داده می‌شود؛ بنابراین بازار آزاد با وجود قیمت بالاتر، جذابیت بیشتری برای جذب تقاضاها دارد.

حسینی هاشمی در پاسخ به این سوال که در چنین شرایطی بانک مرکزی برای یکسان‌سازی نرخ ارز چه اقدامی را باید انجام دهد، گفت: با این روش بانک مرکزی نمی‌تواند به ارز تک نرخی برسد؛ در خوشبینانه‌ترین حالت اگر نرخ ارز رسمی و بازار یکسان شود، کوتاه‌مدت خواهد بود.

وی با بیان اینکه بین نرخ ارز رسمی و بازار رانت وجود دارد، افزود: بانک مرکزی یک شبه و بدون اعلام قبلی نرخ را به نرخ بازار برساند؛ آن وقت بعد از یک دوره کوتاهی ثبات به وجود خواهد آمد.

این کارشناس اقتصادی گفت: بانک مرکزی با توجه به منابع ارزی نمی‌تواند همه تقاضاهای عمده بازار را پوشش دهد و به همین دلیل تقاضا، به‌ویژه تقاضا برای ارزهای غیربازرگانی (ارزی مسافری، ارز دانشجویی) از بازار آزاد تامین می‌شود و متاسفانه این تقاضاها نرخ ارز در بازار آزاد را تعیین می‌کند.

وی ادامه داد: اگر بانک مرکزی نرخ ارز را یک دفعه یکسان کند، همه ارزها به یک نرخ فروخته خواهد شد و دیگر بازار آزاد مزیتی نسبت به ارز رسمی نخواهد داشت.

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که آیا این اقدام همانند سال 71 منجر به رشد شدید نرخ ارز نخواهد شد، گفت: در همان سال اگر بانک مرکزی با قیمت‌های جدید جلو می‌رفت، نرخ ارز در آن سال از 140 تومان به 300 تومان نمی‌رسید.

وی ادامه داد: فرض کنیم بانک مرکزی اعلام کند از فردا نرخ ارز رسمی 3400 تومان. آن وقت همه دارندگان ارز و همه صرافی‌ها با نرخ 3400 تومان می‌فروشند. با این اقدام تقاضای کاذب از بین خواهد رفت و کسری بودجه دولت که اثرات ثانویه تورمی دارد، کاهش می‌یابد.

حسینی هاشمی درخصوص نزدیک کردن تدریجی نرخ رسمی و بازار، گفت: این روش جواب نمی‌دهد، ممکن است در مقاطع کوتاهی فاصله‌ها کم شود اما این به دلیل رکود حاکم در فضای اقتصاد است نه اینکه عرضه و تقاضا در تعادل قرار دارد.

وی تصریح کرد: اگر تحریم‌ها برداشته شود و تولید افزایش یابد، قطعا تقاضا برای ارز افزایش خواهدی یافت اما آیا عرضه هم متناسب با آن رشد خواهد کرد؟ قطعا اینگونه نیست.

این کارشناس اقتصادی گفت: اگر بانک مرکزی یکباره نرخ رسمی را به نرخ بازار برساند، می‌تواند بخش عمده ارزهای بازار را به سبد ارزی خود بازگرداند و مجموعه عرضه ارز بانک مرکزی بیشتر می‌شود.

وی در خصوص مبنا قرار دادن عملکرد موفق یکسان‌‌سازی نرخ ارز در سال 81 برای دوره فعلی، افزود: در آن زمان منابع ارزی کشور مناسب بود و نیازی به هجوم به سمت ارز رسمی نبود، بنابراین مقایسه سال 81 با سال 94 درست نیست.

حسینی هاشمی اظهارداشت: اگر دولت با تمام منابع و امکانات خود تقاضای ارز را پوشش دهد، می‌تواند برای بازار نرخ هم تعیین کند اما هم‌اکنون دولت از بازار نرخ می‌گیرد.

وی تاکید کرد: با توجه به محدودیت منابع ارزی و شرایط اقتصاد، اگر بانک مرکزی نرخ رسمی را به صورت تدریجی و آهسته افزایش دهد، نتیجه آن افزایش نرخ بازار خواهد بود زیرا نمی‌تواند در نرخ‌هایی که اعلام می‌کند، بخش عمده تقاضاها را پوشش دهد.

****نظام تک نرخی ارز باید اجرایی شود

درهمین حال رئیس کل اسبق بانک مرکزی با بیان آنکه نظام چند نرخی ارز باید متناسب با رفتار طرف های عرضه و تقاضا، تک نرخی شود، گفت: مسئولان ، دولت و هیچ فردی نمی تواند نرخ ها را دستوری تعیین کند و به نظر می رسد نرخ تعادلی از نرخ فعلی بالاتر باشد.

طهماسب مظاهری با بیان آنکه تک نرخی کردن ارز زحمت دارد، افزود: بعد از جنگ تحمیلی، نظام چند نرخی با 40 نرخ متفاوت وجود داشت و در آن شرایط، طبیعی بود تا نیازها برطرف شود.

وی با بیان آنکه با ارز محدود زمان جنگ توانستیم معیشت مردم را با آرامش تامین کنیم، اظهار داشت: در دولت سازندگی حرکت به سمت تک نرخی آغاز و در دولت بعد ارز تک نرخی شد و با دو سال کار علمی نرخ ارز به 750 تومانی رسید.

دراین حال یک عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای‌ کشورمان گفت: دولت به دنبال کاهش نرخ ارزنیست، بلکه به دنبال ثبات آن است.

حمید بعیدی‌نژاد در پاسخ به این پرسش که چرا بعد از تفاهم نرخ ارز کاهش پیدا نکرد؟ اظهار کرد: دولت درزمینه نرخ ارز به دنبال کاهش آن نیست، بلکه به دنبال ثبات آن است، بسیاری از کارشناسان در بررسی‌های خود، معتقدند برای فراهم کردن یک پشتوانه موثر و کار تولید نرخ ارز باید حدود سه هزار تومان باشد.

وی افزود：زمانی که تفاهم ژنو انجام شد و براساس آن قراربود درشش ماه 4.2میلیارد دلارآزاد شود، برداشتی سطحی وجود داشت که دولت با ورود این ارزها نرخ آن را پایین می‌آورد. براساس ارزیابی‌ها، دولت به دنبال پایین آوردن نرخ ارز نیست.

وی ادامه داد： ممکن است برخی خدمات ارزان شود، اما محاسبات کارشناسی و دقیق نشان می‌دهد که برای تقویت بنیه دفاعی و بازار کار و جلوگیری از بیکاری، باید این نرخ تثبیت شود.

دولت درزمان شروع به فعالیت، ارز مبادله‌ای را به قیمت 2450تومان ارائه می‌کرد،الان دلار نزدیک به 2900تومان است،دولت تلاش می‌کند این دو نرخ را به هم نزدیک کند. همچنین سعی می‌کند در موقعیتی باشیم که بعد از برجام و روشن شدن وضعیت اقتصادی درشرایطی قرار بگیرد که ارز را تک نرخی کند.

*** نظام ارز تک نرخي در راه است   

اما رئیس کل بانک مرکزی بعنوان سکاندار نظام پولی وارزی کشور دراین خصوص گفت : با توجه به لغو تحریم­ ها، دسترسی آزادانه به دارایی‌های ارزی و تقویت جریان درآمدهای ارزی، چشم­انداز یکسان­سازی نرخ ارز کاملا روشن است و نظام ارز تک نرخی به دور از شتابزدگی و با تکیه بر کار کارشناسی در آینده نزدیک محقق خواهد شد.

ولی الله سیف ، برقراری ثبات و آرامش در بازار ارز و زمینه‌سازی برای یکسان‌سازی نرخ ارز دستاورد خوبی است که ادامه می یابد.

رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: متوسط نرخ اسمی برابری دلار در برابر ریال در بازار آزاد در پنج ماه منتهی به مرداد 1394 معادل 33204ریال بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (31883 ریال) به میزان 4.1 درصد رشد داشت. تحولات بازار ارز در این دوره به لحاظ کاهش نوسانات نرخ ارز و ثبات حاکم بر بازار نیز حایز اهمیت است؛ به طوری‌که انحراف معیار نرخ دلاردر بازار آزاد نیز در پنج‌ماهه اول سال 1394، نسبت به رقم مشابه سال قبل معادل 57.3 درصد کاهش داشته که‌به خوبی بیانگر کاهش قابل‌ملاحظه نااطمینانی در بازار ارز است.

دراین حال رئیس سازمان توسعه تجارت از حرکت آرام و تدریجی ارز آزاد به مبادله‌ای خبر داد و گفت: کمیسیونی با حضور ۵ معاون وزیر در وزارت صنعت برای برای کارشناسی و اختصاص ارز مبادله‌ای تشکیل شده است.

ولی‌الله افخمی‌راد درباره اختصاص ارز مبادله‌ای به برخی از کالاهای اولویت 10 که به اولویت 9 انتقال داده شده‌اند،از جمله پوشاک، گفت: اقداماتی که ما در سازمان توسعه تجارت انجام می‌دهیم، حرکتی آرام و تدریجی است که از ارز مبادله‌ای به سمت ارز آزاد حرکت کنیم.

وی ادامه داد: با دستور وزارت صنعت، معدن و تجارت کمیسیونی متشکل از 5 معاون وی تشکیل شده که کارهای بررسی‌های کارشناسی را در این زمینه انجام می‌دهند و اکنون تلاش می‌شود در برخی کالاها که به‌ عنوان مواد اولیه تلقی می‌شوند، ارز ارزان‌تر اختصاص یابد.

به گفته افخمی‌راد سیاست ما این است که بدون ایجاد تنش آرام آرام به سمت ارز آزاد حرکت کنیم.

***تاثیر لغو تحریم‌های هسته ای در بازار ارز

درهمین خصوص یک عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با بیان اینکه کاهش قیمت نفت در ماه های اخیر در نوسانات نرخ ارز موثر بوده،گفت: نتایج رفع تحریم های هسته ای در چند ماه آینده در بازار ارز کشور حس خواهد شد.

قاسم عزیزی درخصوص وضعیت بازار ارز گفت: باید توجه داشت در تعیین نرخ ارز چند عامل اقتصادی تاثیر دارد که البته سابقه نشان داده در نوسانات قیمت ارز در برخی مواقع اخبار سیاسی نیز تاثیرگذار است.

نماینده مردم شازند درمجلس شورای اسلامی ادامه داد: درهر صورت از موضوعات اصلی و تاثیرگذار در بازار ارز کشور میزان عرضه و تقاضا است و با توجه به اینکه درچند ماه اخیر قیمت نفت کاهش یافته، طبیعی خواهد بود که کم شدن درآمدهای نفتی روی بازار ارز داخلی تاثیر گذار است.

این نماینده مردم در مجلس نهم در خصوص تاثیرات نتایج مذاکرات هسته ای روی بازار ارز کشور گفت: باید توجه داشت نتایج رفع تحریم های هسته ای در چند ماه آینده در بازار ارز مشهود خواهد شد.

عزیزی با بیان اینکه افزایش قیمت دلار در روزهای اخیر مقطعی خواهد بود، افزود: با رفع کامل تحریم های اقتصادی و با توجه به میزان درآمدهای ارزی کشور در آینده قیمت ارز در بازار منطقی خواهد شد.

وی گفت: در هر صورت دولت تلاش‌هایی برای جلوگیری از نوسانات ارز داشته که باید کار خود را ادامه دهد تا نرخ ارز یکسان شود.

عزیزی افزود: مقام معظم رهبری در سال های اخیر روی رونق اقتصاد تاکید دارند و دراین راستا سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را ابلاغ کردند؛بنابراین باید برنامه‌ریزی ها به نحوی دقیق باشد که مشخص شود دریک بازه زمانی تا چه اندازه کارهای اقتصادی پیشرفته داشته است.

عضوکمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس یادآور شد: حرکت و برنامه ریزی در راستای اقتصاد مقاومتی، باعث می شود اقتصاد کشور پیشرفت کند.

***یکسان‌سازی نرخ ارز راه را بررانت می‌بندد

درعین حال یک عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس، با تاکید بر فرا رسیدن زمان یکسان سازی نرخ ارز برای جلوگیری از بروز رانت،گفت:بانک مرکزی باید کنترل بازار ارز را از دست عده ای دلال و سودجو برای ایجاد آرامش در این بازار به دست بگیرد.

سیدسعید زمانیان دهکردی در گفت وگو با خانه ملت، با تاکید بر فرارسیدن زمان یکسان سازی نرخ ارز برای جلوگیری از بروز رانت در این زمینه، گفت:یکسان سازی نرخ ارز برای بهبود شرایط اقتصادی کشور باید در اولویت رسیدگی بانک مرکزی قرار بگیرد.

نماینده مردم شهرکرد در مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه یکسان سازی نرخ ارز به شفافیت رابطه تقاضا و عرضه ارز در کشور منجر می شود، افزود: زمانی که تقاضا و عرضه ارز در کشور مشخص باشد رانت، دلال بازی یا سوءاستفاده های این چنینی دراین زمینه رخ نخواهد داد.

این نماینده مردم درمجلس نهم،با تاکید براینکه راهکار جلوگیری از خرید و فروش های کاذب ارز برای ایجاد حباب قیمتی آن یکسان سازی نرخ ها است، تصریح کرد: با یکسان سازی نرخ ارز پولدار شدن و بی پول شدن یک شبه افراد در نتیجه مابه تفاوت ارزی منتفی خواهد شد.

زمانیان‌دهکردی با بیان اینکه برای ایجاد ثبات در پایه پولی و تثبیت قیمت ها در زمینه‌های مختلف باید یکسان سازی نرخ ارز در دستور کار مسئولان قرار بگیرد،تاکید کرد: بانک مرکزی باید با توجه به وضعیت کشور و برای  کنترل بازار با جلب اعتماد اشخاصی که دلارهای زیادی دارند یکسان سازی نرخ ارز را در دستور کار خود قرار دهد.

وی ادامه داد: بانک مرکزی باید با توجه به موجودی خود به کنترل بازار و کوتاه کردن دست سودجویان اقدام کند.

عضوکمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه درحال حاضر کنترل بازار ارزی در کشور در دست بانک مرکزی نیست، تصریح کرد: متاسفانه درحال حاضر تنظیم کننده بازار ارز در کشور،عده ای خاص بوده که با نفوذ خود به نرخ گذاری‌ها اقدام می کنند.