رکود و تورم از معضلاتی است که این روزها بر اقتصاد ایران سایه افکنده است .شاید بتوان گفت تورم کنترل شده اما نه آنچنان که مردم مزه ارزانی را چشیده باشند .از آن سو، تولید ملی و صادرات ایرانی همچنان از جمله مسائلی است که اگر بدان بها داده شود و قوانین لازم و حمایتهای دولتی از آن به عمل آید شاید با تقویت بخش خصوصی بتوان منتظر بارقه های امیدی در  اقتصاد کشور بود . دکتر محمد واحدی دکترای مهندسی مکانیک از دانشگاه علم و صنعت ایران هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی و پژوهشگر اقتصادی در گفتگو با قدس آنلاین راهکارهای حمایت از تولید را با توجه به فرهنگ سازی تولید مورد نظر قرار داده که در ادامه می خوانید.

چندین سال است که رکود اقتصادی پابرجاست و تورم تا حدودی مهار شده است برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند با تزریق نقدینگی به بخش تولید می تواند کورسوی امیدی را در اقتصاد ایران به وجود آورد نظر شما در این باره چیست؟

رکود اقتصادی یکی از بغرنج ترین موضوعاتی است که اقتصاد کشور را با چالشهای اساسی مواجه کرده است به نحوی که می تواند گفت در حال حاضر رکود اقتصادی بزرگترین مشکل اقتصاد ایران است  .بی تردید دولتها برای برون رفت از رکود با در پیش گرفت  سیاست های انبساطی و برای فائق آمدن بر تورم سیاست های انقباضی را در نظر می گیرند بدین معنا که  این دو مشکل همیشه در تضاد با هم بوده و هستند .متاسفانه همواره  برای برطرف کردن رکود سیاست هایی در نظر گرفته می شود که نوعا  تورم زاست و برای برون رفت از تورم به ناچار مجبور به استفاده از سیاست هایی می شویم  که رکود را در پی دارد . به هر حال در چنین وضعیتی برخلاف نظر برخی از همکاران که معتقد هستند دولت با تزریق سرمایه مستقیم به بازارمی تواند  رکود را از بین ببرد  بنده موافق  چنین عملکردی نیستم از آن جهت که تزریق سرمایه  مشکلات تورمی  با خود به همراه خواهد داشت . مثلا در چندین سال گذشته هنگامی که نقدینگی زیادی به بازار تززریق شود شاهد افازیش تورمی لجام گسیخته افزون بر 40 درصد بودیم بنابراین تزریق نقدینگی  بسیار خطرناک تر از آن چیزی است که گمان می شود ممکن است بهبود وضعیت فعلی را در پیش داشته باشد از این رو در چنین مواقعی باید با احتیاط زیادی عمل کرد .مثلا در دهه هفتاد هنگامی که ایالات متحده امریکا گرفتار  رکود تورمی بود مسئولان اقتصادی این کشور با اتکا به انضباط مالی  در اسرع وقت موفق به مهار رکود تورمی شدند .آنچه مسلم است و مشهود انضباط مالی در سیستم اقتصادی کشور وجود ندارد و ضعف در انضباط مالی و مدیریتی معضلی است که رکود را تداوم می بخشد .مسلما زمانی می توانیم بخش تولید را به پویایی و رونق بازگردانیم که بر رکود فائق امده باشیم .

-آیا معتقد هستید که جوانان از فرهنگ تولید و مولد بودن فاصله گرفته اند؟

به نظر من بزرگترین مشکل کشور در اقتصاد و دیگر عرصه ها  نه رکود است نه تورم بلکه بزرگترین مشکل کشور چالش فرهنگی است که افراد جامعه بخصوص نسل جوان مولد بودن را به عنوان واولویت اول زندگی انتخاب نمی کنند.  در واقع چون گردانندگان اصلی اقتصاد دلالها هستند جامعه را به سمتی هدایت کرده اند که جوانان ودانش آموختگان کشور از تولید فراری شوند .بی تردید عدم توجه و تولید گریزی جوانان از رکود و تورم اقتصادی به مراتب خطرناک تر است  ازآن  جهت که رکود و تورم را  می توان با اتخاذ  سیاست هایی برطرف نمود ، اما تاثیرفرهنگی که در  سالهای اخیر موجب دوری ذهن و عدم اشتیاق جوانان برای حرکت به سمت تولید به وجود آمده به مراتب  از تورم و رکود شکننده تر است .از این نظر لازم  حتمی است که برای ارتقای فرهنگ تولید و استقلال اقتصادی برنامه های مدون و جامعی برای مدت طولانی در نظر گرفته شود تا این فرهنگ از میان برداشته شود .

-راهکار اعتمادسازی و تشویق تولید کنندگان برای رو آوردن به تولید ملی چیست؟

یقینا برای همه مشکلات راهکارهایی وجود دارد که نیازمند عزم ملی و تلاش همگانی است بنابراین  مهمترین راه حل مشکلات  ایجاد انگیزه برای تولید است .آنچه بدیهی است عدم تولید در کشور است یا اینکه آنهایی هم که به سمت  تولید گرایش نشان می دهند  و گویی جنون تولید دارند در واقع تولید می کنند چون عاشق تولید هستند نه اینکه به دنبال سوداوری از تولید هستند  و عمدتا بعد از یک مدت و پشت سر گذاشتن چالشهای مختلف این انگیزه نیز  از بین می رود به نحوی که تولید را به تدریج کنار گذاشته  و به سوی دیگر فعالیتها می روند از این جهت که تولید کنندگان ایرانی حداکثر سودی که عایدشان می شود چیزی حدود بیست درصد است  در حالی که با گذاشتن همان مقدار سرمایه  در بانک  فارغ از تمامی چالشهای پیش روی تولید به سود بیشتری که  کم خطرتراست دست می یابند .بی تردید در چنین وضعیتی تولید  کاملا شکست خورده است و سرمایه ها به سمت بازار دلالی و واسطه گری هدایت می شود به نظر میرسد بهترین راهکار برای برون رفت از این وضعیت اتخاذ  سیاست های مالی مشخصی  در راستای حمایت واقعی از تولید است به نحوی که دولت به تولید کنندگان و سرمایه گذاران اطمینان دهد که حداقل در ده پانزده سال آینده با امنیت خاطر بیشتری به سوی تولید و سرمایه گذاری در این حوزه گام بردارند.یقینا حذف مالیات و یا کاهش آن   از بخش  تولید  آن هم با ضمانت های بیش از دو سال در زمانی حدودا  ده تا پانزده ساله می تواند تولید را وارد دور تازه ای از حیات خود کند .بدیهی است کاهش تولید به راحتی امکانپذیر است همانگونه که بعضا در دولتهای مختلف مشاهده شده که دولتها در یک یا دو سال موفق به  کاهش تولید شده اند ، اما برای افزایش تولید مسلما نیازمند زمانی بسیار طولانی خواهند بود زیرا فراهم ساختن شرایطی برای اعتماد تولید کننده و امنیت خاطر او شاخصه های متعددی می طلبد

-عدم وجود قانون کپی رایت در ایران یکی از معضلاتی است که محققان کشور و تولید کنندگان را با چالشهای اساسی مواجه کرده شما دراین باره چه نظری دارید؟

.یکی دیگر از مشکلات کشور که معضل بزرگ و قابل توجهی است و متاسفانه مورد بی توجهی مسئولان قرار گرفته حمایت از بخش  آر، اند ، جی و تحقیقات است . متاسفانه به دلیل اینکه قانون  کپی رایت در کشور وجود ندارد تولید کنندگان آنچنان نمی توانند از تحقیقات خود سود ببرند .متاسفانه هنگامی که  تولید کننده ای با دانش فنی خود به تولید دست می یابد نمی تواند به این دانش فنی زیاد اعتماد کند از این جهت که محققین آن شرکت به آسانی می توانند تحقیقات و نتایج به دست آمده را بیرون از شرکت برده و کار را یا ادامه داده یا ارائه دهند  از این رو می توان به وضوح گفت این مشکل نیز در همه جای کشور مشاهده شده و به وجود آورنده معضلات بزرگی شده است .متاسفانه  تولید کننده ای  محصولی را  با هزینه تحقیقاتی خود به دست می آورد اما به راحتی  مشاهده میکند افرد سرمایه دار محصول  را با پول بیشتری به دست می آورند . متاسفانه عدم رعایت کپی رایت یکی از معضلاتی است که کشور با ان مواجه است و این موضوع بدون فرهنگ سازی و قانونی شدن به راحتی حل شدنی نیست ، از آن جهت که فرهنگ کپی کردن در ایران متداول گشته  و سیاست درستی برای مقابله با آن  وجود ندارد .اگر مثلا از نمونه های خارجی کپی می کردیم و به دلیل عدم دسترسی آنها به ما مشکلی برایمان پیش نمی آمد  تا بخواهند از کپی رایت شکایت کنند فکر کردیم که زرنگ هستم در حالی که  با نهادینه شدن این فرهنگ نابجا در کشور  بخشهای تحقیقاتی کشور سرمایه گذاری زیادی انجام نمی دهندبی تردید  یکی از بزرگترین راهکارهای مقابله با بیکاری جوانان تقویت بخش های آر، اند ، جی است .

-متاسفانه خصوصی سازی در ایران فقط در حد شعار باقی مانده است و از این رو صادرات بخش خصوصی هم آنچنان تقویت نشده راهکار دیگر کشورها دراین باره چه بوده و ما باید چه مسائلی را بیش از دیگر موضوعات مودر توجه قرار دهیم؟

راه حل دیگر برای برون رفت از این وضعیت تقویت بخش خصوصی سازی است که در ایران حمایت مطلوبی از آن صورت نگرفته است و همه واگذاری ها تقریبا به بخش شبه دولتی بوده و اقتصاد کلان کشور دولتی است.متاسفانه با عدم خصوصی سازی و تقویت بخش خصوصی مشکلات دولت دو صد چندان شده و مشکلات مالی دولت به هیچ وجه کاهش نیافته است .مسلما بی انگیزگی بخش خصوصی و عدم رونق گرفتن آن به دلیل دولتی بودن اقتصاد است .مسلما یکی از راهکارهایی که می تواند اقتصاد را پویا کند افزایش مالیات های بخشهای وارداتی و بخش های واسطه گری است بی تردید با حمایت از تولید ملی و صادرات و کاهش مالیات آن می توان در برابر بخش های وارداتی و واسطه گری ایستاد تا هر کالایی وارد ایران نشود و هر کسی در این آشفته بازار برای خود سود کلانی دست و پا نکند. در کشور چین دولت با حمایت از تولید کنندگانی که قصد صادرات داشتند نه تنها مالیات آنها را حذف و بعضا از مالیات معاف کرد بلکه با کمک های مالی و افزایش طرحهای تشویقی تولید کنندگان را به صادرات واداشت زیرا این مسئله نه تنها برای تولید کننده بلکه برای دولت نیز سودآوری داشت .متاسفانه آنچه در ایران اتفاق می افتد عدم تطابق حرف با عمل است .همواره  بین قولها و وعده های که داده می  شودونتایجی که اتفاق می افتد  فاصله زیادی وجود دارد و عملا ان چیزهایی که مد نظر تولید کنندگان است اتفاق نمی افتد و عمدتا خروجی هر مطلبی چیزی  خلاف وعده هایی است که در رسانه ها گفته شده است . در واقع دولت باید با اصلاح ساختار اقتصادی با بهبود انضباط مالی و  شایسته سالاری در همه بخش ها افزایش بهره وری را برای برون رفت از وضعیت رکود تورمی در نظر داشته باشد تا بتوان برای جوانان ایجاد اشتغال نماید.

-آیا می توان گفت بعد از لغو تحریم ها روزهای خوبی در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود؟

-به هر حال در موضوع کنترل تورم هر دولتی از سیاست های اتخاذ شده دیگر کشورها که موفقیت آمیز بوده است تبعیت می کند البته در خصوص  کنترل تورم باید گفت سیاست های دولت تقریبا  هوشمندانه بوده و بر اساس سیاست هایی  بوده که بسیاری  از کشورها آن را اتخاذ کرده و به نتیجه هم رسیده اند.بی تردید با توجه به این مسئله که دولت از محل فروش نفت دریافتی نداشته و با مشکلات مالی زیادی مواجه است و در چنین شرایطی نگران چگونگی دخل وخرجش است هزینه هایش را به نوعی کاهش داده و فشار را متوجه  بنگاه های کوچک کرده است .به نظر می رسد وضغیت متغیر شده و باید منتظر گشایشهایی در اقتصاد کشور باشیم .یقینا با لغو تحریم ها و دست یابی به بازارهای جهانی با اتخاذ تدابیر صحیحی می توان برای آینده اقتصاد ایران برنامه های مطلوبی در نظر گرفت  .به نظر می رسد اگر دولت بتواند دولت سیاستی که در اواخر دهه هفتاد اتخاذ شد که این مسئله منجر به تقویت بسیاری از بنگاه های کوچک شد می توان شاهد خودکفایی در بخش صنعت بود .متاسفانه بنگاه هایی که در چند سال اخیر  تعطیل شدند همان  بنگاه هایی بودند که در اواخر دوره سال 78  79 با بسیاری  از بنگاه های کوچک وارد بازار کار شدند و دلیل حیات بنگاه های کوچک نیز به طرح خودکفایی در صنعت باز می گردد که این خودکفایی در صنایع مختلف اعم از صنعت نفت ،گازو  در تک تک بخش ها مشاهده شده  ودولت از آن  حمایت به عمل آورد .یقینا بعد از لغو تحریم ها برای برون رفت از مسائل و معضلات فعلی اقتصاد می بایست  تمام سرمایه گذاری خود را  بر روی خودکفایی صنعتی گذاشته تا  بخش های تعطیل شده  فعال شوند .