چنانكه عاشقترین عارفِ روزگاران امام علي(ع) چنین توصیفش میکند: «و خداوند زمين را آفرید، که دریایی سبز و روان، آن را بر دوش میکشد. زمین در برابر فرمان خداوند متعال فروتن و در برابر شکوه خداوندیاش همیشه تسلیم است». براستي زمين زيباست. زیرا مهد عشق است و آیینه غروب عاشورا؛ غروبی که هر روز، آتش دلِ زمین را بر پرده «شفق» میآویزد و صیحه فرشتگان را بر ساحل دلها میکوبد! و چه زيبا مهربان پروردگار هستي آفرين در خلقت زمين فرمود: «زمين را مهدآرامش و قرار آفريدم.» و اين گونه بود كه زمین آفریده شد، تا کعبه، ـ این صندوق اسرار خداوند ـ جهتنمای گم کردگان راه، در کهکشانها باشد! زمین آفریده شد، تا هرکسی بتواند بدیها و خوبیهای خویش را در آیینه خاک، به تماشا بنشیند! و سرانجام زمين آفريده شد تا انسانيت و اخلاق در مدار عشق الهي قرار بگیرد. همزمان با فرا رسیدن این روز بزرگ، فرازهاي آفرينش زمين و آثار زیبای این خلقت بزرگ پروردگار را در گفت وگو با حجت الاسلام والمسلمين مسعود عالي، استاد اخلاق و معارف اسلامي بررسي كرده ايم كه در ادامه مي‌خوانيد.
دحوالارض به چه معناست و چرا این روز مورد تکریم قرار گرفته است؟
- دحوالارض به معنای گستردگی و وسعت دادن به زمین است و از روزی حکایت دارد که حق تعالی به عظمت و درایت خویش زمین را آفرید و آن را در امتداد آرامش انسان قرار داد. «دحوالارض» از این روی تکریم شده که خداوند متعال فرصتی برای امکان حیات و سکونت مخلوقات خویش در زمین مهیا کرد تا شخصیتهای بزرگی چون ائمه هدی(ع) نمودار انسانیت تکامل یافته و حیات طیبه باشند.
امام مهربانی ها حضرت رضا(ع) در این زمینه ذیل حدیثی فرمودند: «دحوالارض روزی است که رحمت الهی در آن گسترش یافته و زمین گسترده شده و کعبه در آن قرار داده شده است و حضرت آدم در این روز در ناسوت ساکن گردیده است.» بنابراین روز بیست و پنجم ذی القعده، روز عنایت ویژه الهی بر ما آدمیان است که تمامی نعمتهای زمین را برای آرامش ما خلق کرد.
این وسعت چرا و چگونه محقق شد؟
- به نکته خوبی اشاره داشتید. شاید برای برخی مسأله گسترده شدن زمین عجیب باشد، اما حقیقت این است که در آفرینش هستی، حضرت حق زمین را در آب خلق کرد؛ یعنی تمامی زمین مدتی طولانی زیر آب فرو رفته بود و اراده خداوند بر این استوار شد که زمین برای زندگی موجودات زمینی مهیا شود. بنابراین باید از زیر آب بیرون آورده می شد و جالب اینکه نخستین نقطه ای که از زیر آب خودش را نمایان کرد، مکان کنونی بیت ا... الحرام و خانه کعبه بود.
این مکان به عنوان نقطه مرکزی خلقت قرار گرفت تا همه اهل زمین با توجه به این نقطه، مسیر هدایت و بندگی را طی کنند.
چرا دحوالارض به عنوان روزی برای توسعه و تکثیر اخلاق شمرده شده است؟
- پرسش قابل تأملی است. در این زمینه باید گفت محور خلقت، خدای متعال بر پایه اخلاق است و حتی رسالت انبیای الهی هم برای توجه اهل زمین به اخلاقیات صورت گرفته که ما در رسالت نبی مکرم اسلام(ص) این ایده الهی را به صورت جامع و کامل می بینیم، چنانکه رسول خدا(ص) فرمودند: «من برانگیخته شدم برای تکریم و توسعه مکارم اخلاقی»، امام هشتم(ع) نیز در همین زمینه فرمودند: «زمين از زير خانه خدا پهن شد تا اخلاق، محور زندگي متعالي انسانها در اين عالم جديد باشد». بنابراین رویکرد اصلی «دحوالارض» توسعه اخلاق و توجه دادن انسان به این نکته است، هرکه از دایره اخلاق خارج شود سرنوشتی غیر الهی و نافرجام در انتظار اوست.
در این روز چه رحمتها و نعمتهایی نصیب بندگان و مخلوقات زمین شده است؟
- امروز، روزی است که خداوند با نظر محبت و رحمت به کره زمین، به جهان خاکی حیات بخشید؛ به نظر برخی مفسران، آیه سی ام سوره نازعات (والارض بعد ذلک دحاها) به همین واقعه اشاره دارد؛ گذشته از واقعه دحوالارض، رویدادهای دیگری نیز در این روز به وقوع پيوسته كه اهمیت و عظمت اين روز با بركت را دوچندان کرده‌اند؛ از جمله: قبله قرار گرفتن کعبه در این روز برای انسانها، میلاد حضرت ابراهیم(ع) و حضرت عیسی مسیح(ع) و مهمتر از آنها خروج رسول اکرم(ص)از مدینه به همراه هزاران حاجی به سوی مکه، به قصد حجه‌الوداع نیز از وقایع دحوالارض هستند؛ ضمن اینکه بنابر برخی روایات حضرت مهدی(عج) نیز در این روز ظهور خواهند کرد.
براساس روایتهایی که به آنها اشاره داشتید، آفرینش زمین در این روز، معطوف کردن توجه انسان به اخلاق و بازگشت به معنویتهای از دست رفته است؟
- بله همین طور است، همچنان که می‌دانیم و می‌بینیم بسیار انسانهای مظلومی که در طول تاریخ به دلیل بی اخلاقی و بی توجهی به دین زیر چکمه ظلم قرار گرفتند و مظلومانه جان دادند و جان می دهند. امروز جهان بشریت تشنه عدالت است؛ بنابراین نگاه خدای متعال به کره خاکی توسعه آرامش است و ما انسانها هستیم که باید برای تداوم آرامش حقیقی - که فقط با آمدن مهدی موعود(عج) محقق می‌شود- تلاش کنیم، زیرا آنچه از پريشاني فكري، روحي و افول اخلاق در جامعه امروز، شاهد هستيم، به دليل گسست و دور شدن از دين و رهنمودهاي اوليای خداست.
نظر شما