به گزارش قدس آنلاین به نقل از رسا، شورای نگهبان یکی از اساسی‌ترین نهادها و از ارکان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود که با هدف حراست از قانون اساسی کشور و اسلامیت نظام تشکیل شده است، اما مردم شورای نگهبان را بیشتر به وظیفه نظارت بر انتخابات و تأیید یا رد صلاحیت‌ها داوطلبان می‌شناسند.
برای شورای نگهبان وظایفی همچون تأیید قوانین مصوب در مجلس، تفسیر قانون اساسی و پاسداری از اسلامیت قوانین نیز بیان شده است از همین رو این نهاد جایگاه ویژه‌ای در نظام جمهوری اسلامی ایران دارد.
جمهوری اسلامی ایران را می توان به درستی کشور انتخابات ها نام نهاد؛ برگزاری به طور میانگین یک انتخابات در سال از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در جمهوری اسلامی ایران تاکنون، مؤید این نکته است.
با نظارت جامع و دقیق شورای نگهبان و دیگر نهادها نظام اسلامی به خوبی از آرای مردم در طول این سال ها صیانت شده است که روی کار آمدن دولت ها، مجلس ها و رییس جمهورهای غیر هم فکر و غیر همسو با جریان حاکم بر مدیریت کشور مؤید بارز این نکته است.
با این وجود هر موقع پای انتخابات در میان است، عده ای در داخل با طرح دغدغه های واهی و دروغین در صدد تردید آفرینی و تشکیک در سلامت انتخابات هستند. اوج این هجمه ها نیز متوجه شورای نگهبان قانون اساسی است؛ هجمه هایی که البته هیچ گاه دلیل قانع کننده ای برای آن مطرح نشده و نمی شود.
در همین راستا خبرگزاری رسا در مصاحبه با علما، فضلا و اساتید برجسته حوزه علمیه قم به تبیین جایگاه، نقش، عملکرد و وظایف شورای نگهبان و تشریح چرایی هجمه ها به این نهاد انقلابی پرداخته است.
با توجه به این که امسال دو انتخابات مهم مجلس دهم و مجلس خبرگان رهبری را پیش رو داریم بر آن شدیم تا در موضوعاتی همچون فلسفه وجودی شورای نگهبان، نوع نظارت این شورا، تبیین نظرات حضرت امام و رهبر انقلاب درباره شورای نگهبان و اهداف هجمه هایی که به این شورا می شود با آیت الله سید احمد خاتمی عضو هیأت رییسه مجلس خبرگان رهبری به گفت وگو بنشینیم؛ مصاحبه سرویس سیاسی خبرگزاری رسا با آیت الله خاتمی در محل دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری انجام شد.
با توجه به این که ملت دو انتخابات مهم خبرگان و مجلس دهم را در پیش دارند تبعا نگاه‌ها متوجه شورای محترم نگهبان است، لطفا درباره فلسفه وجودی شورای نگهبان در نظام اسلامی و کارکردهای این شورا توضیحاتی را بفرمایید.
بسم الله الرحمن الرحیم؛ قانون اساسی دو وظیفه برای شورای نگهبان تبیین کرده است، یکی در اصل چهارم قانون اساسی هست که می گوید کلیه قوانین و مقررات مدنی، جزائی، مالی، اقتصادی، اداری، فرهنگی، نظامی، سیاسی و غیر اینها باید بر اساس موازین اسلامی باشد؛ این اصل بر اطلاق یا عموم همه اصول قانون اساسی و قوانین و مقررات دیگر حاکم است.
تشخیص این امر بر عهده فقهای شورای نگهبان است، دومین وظیفه ای را که قانون بر عهده شورای نگهبان گذاشته عبارت از نظارت بر انتخابات است که قانون می گوید بایستی شورای نگهبان نظارت بر 4 انتخابات داشته باشد؛ قانون در اصل 99 می گوید شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همه پرسی را بر عهده دارد.
سخن این است که چرا این دو وظیفه بر عهده شورای نگهبان گذاشته شده است، به دو دلیل این کار صورت گرفته است؛ دلیل نخست این است که نظام اسلامی بوده و ستون فقرات این نظام اسلام است، حضرت امام(ره) فرمود تمام مقصد ما مکتب ماست بنابراین قانونگذار تدبیری چیده است که قوانین اسلامی باشد که این مسأله فلسفه وجودی نخست شورای نگهبان است.
مطلب دوم این است که در طول 57 سال حکومت سیاه پهلوی پدر و پسر اکثریت قریب به اتفاق انتخاب هایی که بود در حقیقت انتخاب نبوده بلکه انتصاب به شمار می رفت و نمایندگان وکیل الدوله بودند و وکیل ملت محسوب نمی شدند، خودشان در اعترافات شان نوشتند کسانی که قرار بود نماینده مجلس باشند لیست افراد را ساواک تهیه کرده و در اختیار نخست وزیر قرار می داد که نخست وزیر نیز در اختیار شاه می گذاشت و وی هر کس را که نمی خواست روی اسمش خط می کشید.
کسانی که روی اسم آن ها خط کشیده نشده بود نماینده بودند چه مردم رأی می دادند یا نمی دادند همان افراد نماینده می شدند؛ قانونگذار برای اینکه انتخابات کاملا انتخابات مردمی باشد و خروجی آن حاصل رأی مردم باشد نه حاصل قدرتمندان در نظام این تدبیر را چیده که نمایندگان وکیل ملت بوده و وکیل دولت نباشند.
امر نظارت در بسیاری از نظام های بین الملل امری پذیرفته شده است، در داخل کشور نیز منتقدان شورای نگهبان ادعا می کنند که اصل نظارت را قبول داشته اما با شیوه نظارت مشکل دارند و می گویند چرا باید نظارت ها به صورت استصوابی باشد؛ نظر حضرتعالی در این باره چیست؟
مسائل گاهی در عرصه سیاسی و جنجال دنبال می شود که جواب نخواهد داد اما گاهی در عرصه منطقی دنبال می شود، در عرصه منطقی این است که اصل 99 می گوید که شورای نگهبان نظارت بر انتخابات چهارگانه را بر عهده دارد، سخن این است که این نظارت چگونه باید باشد.
ما دو نوع نظارت داریم، یکی نظارت استطلاعی بوده و به معنای است که ناظر ببیند و دیده های خود را گزارش دهد یعنی همانی که از آن تعبیر به چشم می کنند، به نظر می رسد این نوع از نظارت قانون نمی خواهد و آحاد کشور حق نظارت استطلاعی را دارند یعنی هر شهروندی می تواند به هیأت اجرایی بگوید فلان شخص کاندیدا سابقه سوئی دارد و پرونده او را ارائه بدهد از این رو به قانون نیاز ندارد و امری طبیعی است.
آنچه قانون نیاز دارد نظارت استصوابی است، استصواب یعنی اینکه قانونگذار از آغاز تا اعلام نتایج حق اعمال آنچه تشخیص می دهد داشته باشد که از این نوع نظارت تعبیر به دست می شود، می گویند نمی شود که ناظر هم چشم و هم دست باشد؛ ما حرف قانونی می زنیم، اصل 98 قانون اساسی می گوید تفسیر قانون اساسی بر عهده شورای نگهبان است که با تصویب سه چهارم آنان انجام می شود.
در سال 70 از شورای نگهبان پرسیده شده که آیا نظارت آنها نظارت استطلاعی بوده یا نظارت استصوابی به شمار می رود، شورای نگهبان به صراحت پاسخ داده که نوع نظارت استصوابی است؛ بنابراین مصلحت کشور در رفتار قانون مدارانه است، قانون می گوید نوع نظارت شورای نگهبان نظارت استصوابی است.
نظارت استصوابی یک شعار سیاسی نیست بلکه یک رفتار قانونی است، اول انقلاب که هنوز شورای نگهبان نبود حضرت امام(ره) نماینده ای در انتخابات ریاست جمهوری قرار دادند تا نظارت کند، نظارت این نمایندگان استصوابی بود و مسعود رجوی را به خوبی و درستی رد کردند؛ ناظری که از سوی امام(ره) بود این فرد را رد کرد نه شورا و هیأت اجرایی، بنابراین نظارت استصوابی هم ریشه تاریخی داشته و هم مبنای قانونی دارد؛ جنجال در این رابطه جنجالی بی ریشه است.
یکی از مسائلی که برای تخریب شورای نگهبان مطرح می شود این است که شورای نگهبان را یک نفر اداره می کند و حتی اگر نظر بقیه اعضا متفاوت باشد آیت الله جنتی نظر خود را اعلام می کند، آیا چنین ادعایی صحت دارد؛ بفرمایید که علت های هجمه های بسیار به دبیر محترم شورای نگهبان چیست؟
ادعای برخی مبنی بر اینکه شورای نگهبان را یک نفر اداره می کند دروغ محض است، آیت الله جنتی دبیر شورای نگهبان هستند و نظرات جمع را جمع بندی کرده و عرضه می کنند، آزادی به معنای دقیق کلمه بر شورای نگهبان حاکم است؛ شش فقیه و شش حقوقدان منتخب مجلس در این شورا فعالیت دارند.
مطرح کردن چنین مسائلی که یک نفر شورای نگهبان را اداره می کند اهانت به شورای نگهبان و اهانت به فقها و حقوقدانان این شورا است، هجمه علیه شورای نگهبان بی سابقه نیست؛ از نخستین انتخابات تا کنون هرگاه فصل انتخابات می رسید تخریب ها نیز آغاز می شد، تا زمانی که حضرت امام(ره) زنده بودند از این شورا دفاع می کردند و امروز نیز مقام معظم رهبری از این شورا دفاع می کنند.
دلیل هجمه روشن است، کسانی می خواهند آدم های خود را بدون رعایت موازین قانونی در مجلس و نهادهای تصمیم گیری نفوذ دهند از این رو هجمه را در همین راستا آغاز می کنند تا شورای نگهبان منفعل شود و نتواند به تکلیف شرعی خود عمل کند، به صراحت عرض می کنم با شناختی که بنده از فقهای شورای نگهبان دارم این توهم، توهمی باطل است؛ قطعا با غوغا سالاری نخواهند توانست که به هدف خود برسند.
در آستانه انتخابات جریان های گوناگون سیاسی و اصحاب فتنه خیزی برای نفوذ در مجلس خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی برداشته اند و حتی از تصاحب مجلس آینده سخن می گویند، حضرتعالی این حرکت خزنده را چقدر جدی می بینید و چه وظیفه ای را متوجه نهادهای نظارتی از جمله شورای نگهبان می دانید؟
قطعا شورای نگهبان همانند ادوار گذشته نظارت خود را به صورت دقیق انجام خواهند داد و نخواهند گذاشت که مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری به دست نا اهلان و افرادی که واجد شرایط نیستند بیفتد، اینکه برخی خیز گرفتند برای تصاحب لازمه جامعه آزاد این است؛ طبق قانون اساسی آزادی پذیرفته شده است، معنای آزادی این است که همگان در چارچوب قانون حق تلاش و فعالیت دارند.
نظام هم اختلاف سلیقه را در چارچوب قانون پذیرفته است، بر این اساس وظیفه آن است همانگونه که دیگران تلاش می کنند وفادارن به انقلاب و نظام نیز تلاش کنند؛ تلاش ها باید قانون مندانه باشد، قانون در نظام جمهوری اسلامی چون با مشروعیت ولایت فقیه است واجب الاتباع به شمار می رود.
وظیفه این است که همه جا افراد ارزش گرا فعالیت و تلاش خود را داشته باشند تا افراد صالح را بفرستند، بنده احساس نگرانی ندارم، نگرانی بنده از رفتار غیر قانون مندانه است؛ نگرانی بنده از این است که کسانی قصد دور زدن قانون را داشته باشند که این موارد نگرانی دارد، تلاش ها مسأله ای طبیعی بوده و نشاط انتخابات به حضور سلایق گوناگون است.
اما سلایق باید در چارچوب نظام باشند، اگر این سلایق آمد نانی که از این تنور پخته می شود نان خوردنی خواهد بود ولی اگر از این عرصه سوء استفاده شود و کسانی که چارچوب های نظام را شکستند و هنوز نیز فتنه گران را فتنه گر نمی دانند و حمایت آمریکا، رژیم صهیونیستی، ضد انقلاب ها و سلطنت طلبان را از فتنه گران نادیده می گیرند اگر این هنجار شکنان بخواهند در عرصه وارد شوند چه بسا از این تنور نان سوخته در بیاید که این به مصلحت نیست.
بفرمایید که نظارت های شورای نگهبان چه دستاوردهای داشته است و اگر این نظارت ها نبود چه اتفاقاتی رخ می داد؟
انتخابات تنگه عینین نظام اسلام است، تنگه عینین در جنگ احد تنگه ای استراتژیک بود، پیامبر اسلام فرمود بایستید و این مکان را رها نکنید و الا دشمن نفوذ می کند؛ افراد نشنیدند و مقاومت نکردند و به همین دلیل دشمن نفوذ پیدا کرد، اگر می بینیم بحمدالله نظام اسلامی همچنان با نشاط و شادابی به راهش ادامه می دهد بخش از آن به دلیل همین نظارت های شورای نگهبان است.
این نظارت ها در حقیقت جنبه حفاظت از تنگه عینین نظام مقدس جمهوری اسلامی برعهده دارد، تا کنون شورای نگهبان در این عرصه به یاری خداوند خوب عمل کرده است؛ البته نقدها را نیز باید منصفانه مطرح کرد اما نه اینکه برای تخریب باشد.
در فرمایشات حضرتعالی اشاراتی به شخصیت آیت الله جنتی وجود داشت، قدری بیشتر درباره شخصیت انقلابی، علمی و حوزوی دبیر محترم شورای نگهبان و سایر فقهای بزرگوار این شورا بفرمایید.
آیت الله جنتی چهره ای شناخته شده برای انقلاب اسلامی است، از سال 42 که نهضت آغاز شد تا امروز این بزرگ ثابت قدم در مسیر انقلاب بودند، قبل از انقلاب ایشان زندان و تبعید را به جان خریدند و پس از انقلاب در هر جایگاهی که حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری دستور می داد ایشان در آن جایگاه حاضر می شدند.
آیت الله جنتی یک چهره کاملا ساده زیست است، خانه ایشان در منطقه رهبر است و می توانید بروید و ببینید، یک بار ایشان کاری با بنده داشت که در منزلشان قرار گذاشتیم، به حدی این خانه ترک داشت که من هر لحظه نگران آسیب دیدن این خانه بودم؛ این مرد ذره ای به دنبال پست، مقام و مسؤولیت نیست بلکه دنبال وظیفه است.
آنچه برای بنده و امثال من الگو است این است که آیت الله جنتی به وظیفه خود عمل می کند و نقدهای تند، بعضا فحاشی ها، هتاکی ها و طنزهای تخریب کننده ذره ای و به هیچ صورت در ایشان اثر ندارد؛ در یک کلمه همان روحیه که امروز ما در یک بسیجی جوان 20 ساله می بینیم عین این روحیه در این عالم کهنسال 89 ساله مشاهده می کنیم.
اصحاب کهف چند صد سال در غار بودند قرآن از آنها به عنوان جوانمردان یاد می کند بنده این تعبیر فتیه به معنای جوان و جوانمرد را درباره ایشان تعبیر مناسبی می بینم، در مورد دیگر اعضای شورای نگهبان نیز فقهیان وارسته خداترس تکلیف مدار هستند.
یکی از مسائلی که به سبب آن به شورای نگهبان هجمه وارد می شود موضوع بررسی صلاحیت ها است، در این باره توضیحاتی بفرمایید؛ ملاک شورای نگهبان برای رد صلاحیت ها چیست؟
مسأله صلاحیت ها بهانه ای از آغاز تا کنون برای تخریب شورای نگهبان بوده است، بنده ادعا نمی کنم که هر تأیید و یا هر رد صلاحیتی به جا بوده است بلکه امکان اشتباه و خطا وجود دارد اما آنچه را که می توان به او اعتماد کرد اینکه شورای نگهبان کلا به ویژه فقهای این شورا دینشان را به دنیای خود نمی فروشند.
از این رو اگر تأیید می کنند روی مبنا است و اگر رد صلاحیت نیز انجام می دهند مبنای قانونی دارد، ممکن است آقای رد صلاحیت شده مبنای قانونی را نپذیرد که مسأله ای دیگر است؛ بنابراین تأیید و رد صلاحیت ها مبنای قانونی دارد، شورای نگهبان به منابع قانونی و غیر آن ها یعنی اطلاعات مردمی که سرمایه به شمار می رود اعتماد کرده و دفاتر این شورا نیز دقت های لازم را در مسائل داشتند.
ممنون از اینکه وقت شریف خود را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید، اگر نکته یا سخن پایانی دارید بفرمایید.
رسا به عنوان یک خبرگزاری معتبر مطرح است، هرچه شما به سمت اتقان، امانتداری و دقت بروید کار شما فعالیت بسیار مناسبی است؛ تاکنون که اینگونه بوده ان‌شاءالله که از این پس نیز روی این نکات دقت شود./1323/گ401/ج
نظر شما