سرچاوه یا همان سردشت شهری مرزی در آذربایجان غربی است که برای رسیدن به آن باید از شهربانه عبور کرده، پس از گذشتن از گردنه‌های پیچ در پیچ کوهستانی به الدورادو ایران برسید. اما وقتی نام این شهر زیبا و کوهستانی در تاریخ ایران و جهان ماندگار شد که طعم تلخ جنگ را ناجوانمردانه چشید. هفتم تیرماه 1366 بود که «علی شیمیایی» از فرماندهان رژیم بعث دستور حمله به شهرهای مرزی ایران را صادر کرد، اما نه با بمب و راکد، بلکه این بار با سلاح‌های کشتار جمعی که سهم سردشت گاز خردل بود.
این حمله هوایی هشت هزار قربانی برجای گذاشت که حالا پس از 28 سال سه هزار جانباز 25 درصد، 110 جانباز 70 درصد، 300 جانباز 50 درصد، و هزاران جانباز دیگر را در دل خود جای داده است و در میان قبور درگذشتگان می‌توانید نام 130 شهید حمله شیمیایی به سردشت را مشاهده کنید.
اما ماجرا برای این شهر جنگ زده ادامه دارد. این روزها وقتی در کوچه پسکوچه‌های سردشت قدم می‌زنیم، هنوز هم بوی خردل و بادام تلخ می‌دهد. خانه‌هایی که روزی مورد اصابت موشک‌های شیمیایی قرار داشتند، هنوز هم خودنمایی می‌کند و اهل خانه که یکی اعصاب و روان و دیگری قربانی خردل است.
سردشت را نمی‌شود با قلم و تصویر توصیف کرد. باید رفت، دید، شنید، گریست و عبور کرد. وضعیت شهر روز به روز وخیم‌تر می‌شود، از جنگل‌خواری و کو‌ه‌خواری تا عبور و مرور قاچاقچیان ... اما در میان بازارچه مرزی تابلوی کلینیک جانبازان شیمیایی را می‌توانید ببینید، اما در آن از پزشک متخصص خبری نیست. اهالی منطقه می‌گویند، یکی از جانبازان شیمیایی سردشتی به دلیل نبود پزشک متخصص در مسیر سردشت به ارومیه به شهادت رسیده است. اما در کنار تمام مشکلاتی که سردشت با آن دست و پنجه نرم می‌کند، موضوع آلودگی خاک هم در میان است. وقتی به گفته کارشناسان گاز خردل در شرایط پایدار 400 سال ماندگاری دارد، بی‌تردید خاک مناطق شیمیایی شده آلوده است. سردشتی‌ها می‌گفتند وقتی برخی خانه‌ها را خراب می‌کنیم همان بوی خردل دوباره منتشر می‌شود. این در حالی است که هنوز هیچ کارشناسی و آزمایش خاک برای مناطق بمباران شده سردشت از سوی سازمان محیط زیست انجام نشده و نتیجه مطالعاتی در این خصوص وجود ندارد. سروش مدبری، استاد دانشگاه و کارشناس آلودگی خاک می‌گوید: تمام خاک مناطق جنگی آلوده است و هنوز این پایش خاک انجام نشده، در حالی که باید محیط زیست در این خصوص وارد شود. البته محیط زیست در دولت گذشته چند باری فراخوان داد، اما استقبالی نشد. البته مدیران ارشد محیط زیست هم بهانه آوردند که چون منطقه مین گذاری شده نمی‌توانیم پایش کنیم!
شهری که یک روز در سال به یادش می‌افتند
اگر بخواهیم در چند صفحه روایت سردشت را از سال 66 تا امروز تشریح کنیم مثنوی هفتاد من است. شهری که نه اداره میراث فرهنگی و گردشگری دارد و نه موزه‌ای که در آن فاجعه بزرگ تاریخی حمله شیمیایی را نشان دهد، حالا نبود فرهنگسرا و ورزشگاه و سایر امکانات پیشکش! شاید هر سال در سالروز هفتم تیر مسؤولان نیم نگاهی به این شهر گمشده داشته باشند که البته هرسال هم سر برگزاری این همایش و سالروز کلی جار و جنجال سیاسی برپا می‌شود که هر نهادی می‌خواهد کار را به اسم خود به پایان برساند. شاید بتوان گفت یکی از قدیمی‌ترین و منسجم ترین نهادهای مردمی‌سردشت «انجمن دفاع از مصدومان شیمیایی سردشت» باشد که از سال 1379 رسماً کار خود را آغاز کرد و همین فعالیت موجب شد در سال 1381 کمیسیون پزشکی ویژه مصدومان سردشتی در این شهر برگزار شود و این اقدام موجب شد 1400 قربانی شیمیایی در این شهر شناسایی شوند.
این انجمن توانست در سال 1382 با حضور در سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی و ملاقات با دبیرکل انجمن، گام مهمی را برای ایران بردارد. رحیم واحدی، عضو هیأت مدیره انجمن در گفت‌وگو با قدس می‌گوید: در آن سال پس از اجلاس، نمایشگاه عکسی برگزار کردیم و وقتی آقای دبیرکل عکس‌ها را دیدند، گفتند: تاکنون این نوع از فاجعه حلبچه را ندیده بودم و عکس‌ها جدید است. جلو رفتم و گفتم ببخشید! این تصاویر برای شهر سردشت است. شهری مرزی در ایران که مورد حمله شیمیایی عراق قرار گرفته است. وقتی این سخنان را شنید 45 دقیقه جلسه داشتیم و نتیجه آن شد که سالنی به نام سردشت در سازمان نامگذاری و نام سردشت به عنوان قربانی سلاح شیمیایی جهانی شد و با دعوتی که کردیم به ایران آمدند، اما دولتمردان به جای اینکه دبیرکل OPCW را به سردشت بیاورند به اصفهان برده و گشت و گذار کردند!
آقای واحدی در ادامه می‌گوید: هر سال در این اجلاس شرکت می‌کنیم و توانسته‌ایم هر جلسه نمایشگاه عکس سردشت را برپا کنیم و این اجازه تنها به ایران داده شده است.
با هزینه شخصی رفتیم!
این عضو فعال «انجمن دفاع از مصدومان شیمیایی سردشت» از اعزام تیم انجمن در اجلاس امسال OPCW خبر می‌دهد و می‌افزاید: امسال هم پنج نفر از انجمن در هلند حضور داشتند تا پیام مظلومیت مردم سردشت را اعلام کنند. وقتی از وی در مورد هزینه‌های سفر سوال کردیم، می‌گوید: مایه افتخار است که این انجمن در سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی کرسی دارد، اما متأسفانه هیچ کدام از دولت‌ها تاکنون این انجمن را برای حضور در عرصه‌های بین‌المللی حمایت نکردند و امسال هم با هزینه شخصی خودمان به هلند رفتیم که هزینه‌ای بیش از 40 میلیون تومان در پی داشت. البته خدا را شکر امسال سفارت ایران جایی برای اسکان دادند وگرنه هزینه‌ها بیشتر می‌شد. واحدی با بیان اینکه امسال پنج دقیقه وقت برای سخنرانی یکی از قربانیان سلاح‌های شیمیایی در سردشت در نظر گرفته شد، می‌گوید: خانم حمیرا کریمی‌واحدی که 11 نفر از اعضای خانواده خود را در بمباران سردشت از دست داده است در این مدت زمان پشت تریبون اجلاس رفته و از مظلومیت شهروندان سردشت دفاع کرد. این یعنی نشان دادن عمق فاجعه انسانی در شهری بی دفاع که از چشم جهان مخفی ماند. این عضو هیأت مدیره انجمن دفاع از مصدومان شیمیایی سردشت با اشاره به اینکه پرونده فروشنده بزرگ مواد شیمیایی را این انجمن رسانه‌ای کرده و علیه آن شکایت کرد، می‌افزاید: در سال 2005 یک دادگاه در شهر لاهه این فرد را به نام «فرانس فان آنرات» در ارتباط با همدستي در نقض قوانين جنگي از طريق انتقال مواد شيميايي براي ساخت بمب‌هاي شيميايي به عراق مجرم شناخت و وي را به 15 سال حبس محكوم كرد. همچنین در سال 2007 دادگاه تجديدنظری برپا شد و با تاييد حكم بدوي، «آنرات» را به دليل مشاركت در ارتكاب جنايات جنگي توسط صدام حسين و ساير مقام‌های سابق رژيم بعث عراق از طريق ارایه مواد شيميايي مجرم تشخيص داد و با لحاظ برخي عوامل مشدده و با هدف پيشگيري از وقوع جرايم مشابه در آينده، مدت حبس وي را به 17 سال افزايش داد. این متهم بزرگ و دلال در سال‌های 1984-1988 حدود 1100 تن ماده شيميايي TDG كه در توليد گاز خردل كاربرد دارد را به عراق صادر كرده بود.
گفته‌های واحدی در حالی است که وضعیت سردشت خوب نیست. هرچند آقای فرماندار قول و وعده‌هایی داده، اما هنوز قربانیان سلاح‌های شیمیایی در این شهر جنگ زده با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند. همین چند سال پیش بود که وقوع ریزگردهای عربی وضعیت مصدومان را بحرانی کرد، در حالی که همچنان درمان آن‌ها با مشکلاتی روبه‌رو است. به گزارش خبرنگار ما، وقتی در شهر سردشت قدم می‌زنید هنوز خانه‌ها و مغازه‌هایی که در آن بمب شیمیایی اصابت کرده با همان وضعیت وجود دارد انگار قرار نیست خاک و موقعیت بمباران سردشت حتی برای یکبار هم شده بررسی شود.
اما نکته جالب و قابل تأمل این است که مردم سردشت هیچ‌گاه گلایه‌ای نداشتند و مظلومانه گاهی از رسانه‌ها خواسته‌های خود را بیان کردند، در حالی که هیچ وقت مسؤول بلندپایه حتی برای یکبار میهمان این شهر تاریخی و قربانی سلاح شیمیایی نشده است. حال باید منتظر ماند و دید آیا دولت یازدهم نگاه ویژه‌ای به سردشت جهان دارد یا نه!
نظر شما