چندی پیش رئیس سازمان زندان‌ها از کاهش سن مجرمان در کشور خبر داد و چند صباح پیشتر نیز یکی از مسؤولان از کاهش سن اعتیاد حرف زد. بتازگی نیز پلیس فتا اعلام کرد، سن مرتکبان جرایم سایبری به مرز ۱۶ سالگی رسیده است.
به نظر می‌رسد در حالی که هر روز در شاهراه بزهکاری، رقابت آسیب‌های اجتماعی بر سر کاهش سن مرتکبان خبرساز می‌شود، باید به دنبال این بود که چه اتفاقی در جامعه امروزی روی داده که باب بزهکاری را به روی نوجوانان گشوده و هر روز بر شمار آنان می‌افزاید.
درگیر جنگ تمام عیار فرهنگی هستیم
دکتر مجید ابهری آسیب شناس و متخصص علوم رفتاری است. از او در این باره پرسش می‌کنم که چرا یک نوجوان در مسیر رسیدن به اهداف زندگی‌اش، نشانی را اشتباهی می‌رود و چندی بعد به جای اینکه شادمانه در کوچه باغ‌های زندگی انار از شاخه بچیند، مجبور است در پشت میله‌های زندان، چوب خط روزها را بر دیوار پشیمانی بکشد. این جامعه شناس از یک جنگ فرهنگی تمام عیار صحبت می‌کند که قلب و روح جوانان این مرز و بوم را آماج تیرهای سمی خود قرار داده است. دکتر ابهری می‌گوید: جمعیت جوان ایران، کشور ما را به بهترین هدف برای اجرای سیاست‌های شیطانی مدیران جنگ نرم تبدیل کرده، به طوری که با ابزار ناتوی فرهنگی قصد دارند، سرمایه‌های آینده ما را در منجلاب آسیب‌های اجتماعی غرق کنند.
رابطه سبک زندگی با نمودار بزهکاری
وی با اشاره به تغییر سبک زندگی در خانواده‌های ایرانی که نمودار بزهکاری را در بین جوانان صعودی کرده، ادامه می‌دهد: امروز شبکه‌های ماهواره ای، بازی‌های رایانه‌ای وارداتی و نرم‌افزارهای تلفن همراه، جوانان را در هر لحظه که اراده کنند، براحتی به اقیانوسی از مفاسد اخلاقی پیوند می‌زنند.
وی می‌افزاید: ماهواره تمام ظرفیت خود را برای انحراف فرزندان ما به کار گرفته به طوری که در این برهه زمانی، شاهد این هستیم که بلوغ سه تا پنج سال زودتر از آنچه که باید، در بین نوجوانان ایرانی اتفاق می‌افتد که خود، مایه بروز انواع انحرافات جنسی در بین آن‌ها می‌شود.
وضعیت قرمز در خانواده
وی با اشاره به اینکه الگوهای رفتاری و هنجارفرستان بعد از والدین، معلمان و دوستان و همسالان؛ هنرمندان و قهرمانان ورزشی هستند، می‌افزاید: كودكان و نوجوانان حس تقليد بسيار قوي دارند، به همین دلیل از الگوهای رفتاری هنجارفرستان مانند ورزشکاران، هنرمندان و بازیگران پیروی کرده و رفتارها، شيطنت‌ها و حتي اعمال ضد اجتماعي شبیه آنچه این افراد انجام می‌دهند را مرتكب مي‌شوند.
ابهری بیان می‌کند: وقتی رابطه گفتاری فرزند با والدین در خانه کم می‌شود، یعنی وضعیت قرمز است. اگر نوجوان در این دوره بحرانی نتواند با پدر و مادرش درد دل کند، کسانی دیگری خارج از چارچوب خانواده او را همراهی خواهند کرد.
وقتی آموزش بدون پرورش می‌شود
وی می‌افزاید: وقتی مدارس به جای آموزش و پرورش فقط آموزش را جدی می‌گیرند، و آموزش دینی را به جای پرورش دینی لحاظ می‌کنند، وقتی یک هنرمند انواع آسیب‌های رفتاری را به نمایش می‌گذارد، آن‌وقت شاهد بالا رفتن آمار انواع بزهکاری هستیم. افزایش خشونت در بین نوجوانان، افزایش مصرف مواد روانگردان و کاهش سن مصرف سیگار به 14 سال و سن اعتیاد به 16 سال را هم به پرونده قطور آسیب‌های رفتاری نوجوانان اضافه کنید.
زندان ناتوان از بازپروری
ابهری معتقد است، زندان به عنوان عامل اصلاحگر توانایی خود را از دست داده است. وی تصریح می‌کند: باید مجازات‌های جایگزین، جای زندانی شدن نوجوانان را بگیرد، چرا که زندان نقشی در بازپروري ندارد و مشاهده مي‌شود که 65 درصد افراد بعد از يك بار زنداني شدن و معاشرت با دیگران، آلوده‌تر شده و پس از ترخيص، دوباره با اتهام ديگري به زندان برگردانده مي‌شوند. وی ادامه می‌دهد: نوجوانان بزهکار به جای بازداشت در مراکز تربیتی باید تحت درمان روانکاوان و رفتار شناسان قرار بگیرند تا دوباره به چرخه بزهکاری برنگردند. این جامعه شناس تصریح می‌کند: در مجموع هنوز هم برای پیشگیری دیر نیست و می‌توان با برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی از بالا رفتن آمار آسیب‌ها و کاهش سن بزهکاری در جامعه جلوگیری کرد، ولی اگر ده سال دیگر تأمل کنیم و دست به اقدام نزنیم دیگر اشک و آه فایده‌ای نخواهد داشت.
جبران کمبودهای شخصی در سایه «جرم»
علیرضا نجفی کارشناس ارشد مشاوره خانواده نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: وقتی بحث کاهش سن بزهکاری اجتماعی مطرح می‌شود، اول باید به دلایلی که بزه در آن ریشه دارد، پرداخت و اینکه چه اتفاقی می‌افتد که نسل جوان به این گرداب پر ملال وارد شده و در این وادی بی سامان راه گم می‌کند.
وی می‌گوید: با ورق زدن روزنامه‌ها می‌بینیم که هر روز جرایم متعددی به وقوع می‌پیوندد که در هر کدام از آن‌ها می‌توان سرنخی از ناکارآمدی خانواده، اجتماع، اقتصاد، دوستان و همسالان و برخی عوامل روان‌شناختی و فردی را پیدا کرد. وی با اشاره به اینکه بزهکاری می‌تواند، زاییده نبود خانواده سالم باشد، می‌افزاید: سردی روابط و تنش و درگیری‌های درون خانواده وغیبت یکی از والدین و اعتیاد آن‌ها هر کدام به نحوی در بزه نوجوان تأثیرگذار هستند. این کارشناس اجتماعی می‌گوید: فقر اقتصادی خانواده و برخوردار نبودن از امکانات سالم تفریحی و دسترسی آسان به امکانات و ابزار جرم نیز بر موضوع بحث مؤثر هستند.
نجفی بیان می‌کند: دوستان و محیط همسالان چه به صورت واقعی و چه در دنیای مجازی امروزی و کنترل نشدن هیجان‌های جمعی و ریسک پذیری بالا در کنار نیاز به خودنمایی و جبران خلأهای فردی و یا حتی انتقام و جبران شکست نیز در سبد علل کاهش سن بزهکاری وجود دارند.
نقش ابزارهای ارتباطی و گروه همسالان
این مشاور خانواده می‌گوید: با عنایت به موارد فوق می‌توان گفت که تغییر الگوی روابط اعضای خانواده، تأثیر اقتصاد بر تربیت، دسترسی آسان به وسایل ارتباطات جمعی بخصوص ماهواره و شبکه‌های اجتماعی، نبود کنترل بر گروه‌های همسالان در محیط‌های اجتماعی همگی در کاهش سن بزهکاری دخیل هستند.
وی می‌گوید: تقویت بنیان خانواده، شناخت ویژگی‌های رشدی و روانی نوجوان، مراقبت هوشمندانه توأم با اعتماد و احترام وی و گروه‌های همسالانش وهمچنین نظارت بر میزان دسترسی و حضور او در دنیای مجازی می‌تواند، آمادگی و استعداد فرزندان را در انجام بزه و اشتباه به کمترین حد ممکن برساند.
نظر شما