به گزارش قدس آنلاین، آسیب شناسی جنبش های شبه معنوی» تازه ترین اثر حجت الاسلام حمیدرضا مظاهری سیف، بنیانگذار موسسه علمی و پژوهشی بهداشت معنوی است که این روزها برای رسیدن به بیست و نهمین نمایشگاه کتاب مراحل نهایی چاپ خود را پشت سر می گذارد؛ با مولف این کتاب که پیش از این «حقیقت یوگا» را به رشته تحریر درآوده است به گفتگو نشسته ایم که در ذیل از نظرتان می گذرد:

 انگیزه تالیف آسیب شناسی شبه جنبش های معنوی از کجا نشات گرفت و قرار است این کتاب چه موضوعی را به خواننده تفهیم کند؟

اصل این کتاب پیش از این در قالب چند مقاله نگاشته شده بود و محور همه این مقالات آسیب هایی بود که از سوی شبه جنبش های معنوی به وجود می آمد. اما انگیزه اصلی که موجب تالیف این اثر شد، دغدغه ای بود که در اثر کثرت وجود شبه جنبش های معنوی در جامعه به وجود آمده است؛ در بین این شبه معنویت ها تنوع هایی وجود دارد که شاید نتوان گفت همه آن ها هدف مطلق و یکسانی دارند اما غالب آنها اشتراکاتی دارند و به نوعی در پی ترویج معنویت لیبرال هستند.

در واقع شبه جنبش های معنوی با توجه به اینکه رویکرد به عرفان، معنویت و گاهی آموزه های دینی دارند، وجاهت خوبی در جامعه پیدا کرده و مردم در مواجهه اول با آنها برداشت مثبت و قابل قبولی پیدا می کنند اما معمولا بعد از ورود به این شبه جنبش ها و فراگیری آموزه های آنها به تدریج آسیب هایی ظاهر می شود که جبران برخی از این آسیب ها سخت و زمانبر است. لذا احساس شد اگر این آسیب ها جمع آوری شده و به مخاطب ارائه شود، به آنها کمک می کند آگاهانه تر تصمیم گرفته و این شبه جنبش ها را عمیق تر بشناسند و به این ترتیب از اتلاف عمر، تباه شده انگیزه های معنوی و ایجاد آسیب های فرهنگی و ... در جامعه جلوگیری شود.

این معنویت لیبرال در پی چه هدفی است و چرا تا این حد با تنوع شبه معنویت ها به سوی اهداف خود گام برمی دارد؟

این معنویت لیبرال هماهنگ با ارزش های نظام لیبرال سرمایه داری است که در بخش علل، یعنی فصل سوم کتاب به آن اشاره شده است. در حقیقت در این فصل به برخی افراد و سازمان ها اشاره شده که در مواجهه با نیاز معنوی انسان معاصر سعی کردند محتوا و مدل معنوی مناسب با نظام لیبرال ارائه دهند تا از توسعه الگوهای جایگزین مانند معنویت انقلاب اسلامی ایران جلوگیری کنند. در واقع هدف نظام لیبرال سرمایه داری این است که اولا نیاز معنوی مردم را بر اساس معیار خود پاسخ دهند دوم مکتب های رقیب خود را تحریف و تضعیف کنند.

تقسیم بندی کتاب به چه صورت است؟

این کتاب در دو بخش تالیف شده؛ بخش اول به مفهوم شناسی می پردازد. ما مساله مهمی درباره مطالعات معنوی داریم و این که اسم این پدیده های آسیب زای اجتماعی را که رویکرد معنوی دارند چه باید گذاشت. برخی نام آن ها را عرفان های کاذب، عده ای معنویت های نوظهور، برخی تعبیر فرقه و گروهی از محققان نیز آن ها را جنبش های اجتماعی می دانند. به همین علت بخش اول کتاب به این موضوع اختصاص یافته یعنی اصلا این پدیده چیست، چه انواعی دارد و چه نامگذاری برای آن مناسب است.

لذا بخش اول کتاب به عنوان تحلیل و بررسی شبه جنبش های معنوی نامیده شده و شامل سه فصل است. فصل نخست با عنوان مفهوم شناسی است که در این فصل مفهوم جدیدی به نام شبه جنبش های معنوی مطرح می شود به دلیل آن که ما معتقدیم این پدیده اجتماعی، پدیده جدید بوده و با جریان هایی که قبلا در جامعه وجود داشت و برخی از آنها فرقه یا جنبش های اجتماعی خوانده می شدند، تفاوت دارد لذا برای تعریف و توصیه این پدیده جدید نیاز به عناوین تازه و نویی داریم و بنابراین مفهوم شبه جنبش را به کار برده و ابداع کردیم.

اما دلایل و ویژگی هایی نیز در این کتاب برای این پدیده برشمرده شده است که اثبات می کند مفهوم فرقه یا جنبش مناسب نیست و مفهوم شبه جنبش را باید پیشنهاد داد. همچنین در مورد مفهوم دین، عرفان، عرفان کاذب و معنویت بررسی هایی در این اثر صورت گرفته و در بین این ها واژه ها مفهوم معنویت نسبت به سایر کلمات هم خانواده با آن، ترجیح داده شده است. در نهایت در این فصل پیشنهاد شده مفهوم شبه جنبش های معنوی می تواند روشن و گویا باشد.

در فصل دوم با عنوان گونه شناسی، مدل های مختلفی که برای دسته بندی شبه جنبش های معنوی پیشنهاد شده بیان، و نقد و بررسی شده و 15 مدل دسته بندی شده تشریح شده است و هر یک ویژگی هایی دارد که در نهایت پیشنهاد شده محققان مختلف به تناسب موضوع تحقیق خود می توانند از مدل های گوناگون استفاده کنند که هر یک مزیت و نقظه ضعف های خاص خود را دارد. در حقیقت به دلیل آن که شبه جنبش های معنوی متکثر و متنوع هستند لذا دسته بندی آن ها خود یک مساله جدی است و مدل های مختلف دسته بندی ابزارهای نظری هستند که به محقق این رشته کمک می کند تا بتواند موضوع خود را ساده و بررسی کند.

فصل سوم نیز با عنوان علت شناسی، علل پیدایش، علل گسترش شبه جنبش های معنوی و علل گرایش به آن ها را بررسی می کند. همچنین عنوان بخش دوم کتاب که پنج فصل دارد، «آسیب شناسی» است. در فصل چهارم که اولین فصل بخش دوم است، آسیب های اعتقادی بررسی شده و در فصل پنجم آسیب های معنوی، در فصل ششم آسیب های فرهنگی و  اجتماعی، فصل هفتم آسیب های سیاسی و فصل هشتم راه های مقابله با شبه جنش های معنوی لحاظ شده است.

در ابتدای صحبت خود به دغدغه ای که از آسیب های این جنبش های نوپدید در میان افراد ایجاد می کنند، اشاره کردید؛ مهم ترین آسیب هایی که در این زمینه تهدیدزاست، کدام موارد هستند؟

نخستین آسیب آن است که اعتقادات افراد تحریف می شود؛ در شبه جنبش های معنوی اعتقادات مردم مستقیما زیر سوال نمی رود بلکه با ارائه تفاسیر نادرست از باور به خدا، اعتقاد به وحی یا معاد، به تدریج افراد دچار یک دگردیسی اعتقادی می شوند و در ابتدا احساس می کنند دنیای جدید معنوی و اعتقادی را تجربه می کند اما بعد از مدتی تعارض ها و ناکامی هایی به دنبال می آید.

شبستان

انتهای خبر/

در رابطه با آسیب های معنوی همه انسان ها در اعماق وجود خود در جستجوی خدا، کمال، عشق نامحدود الهی و ارتباط نزدیک با سرچمشه خلاق هستی، هستند در شبه جنبش های معنوی این تمایل عمیق و این انگیزه مقدس در وجود انسان دچار انحراف می شود و پاسخ نادرستی پیدا می کنند. در واقع افراد ممکن است در ابتدا با امید و انگیزه بسیار بالا برای دستیابی به چشم انداز نوین معنوی به شبه جنبش ها روی آورند اما بعد از مدتی مشاهده می کنند که این چشم انداز موهوم بوده و بینش درستی را به دست نیاورده اند. در این شرایط برخی که تعداد آن ها کمتر است راه توجیه و تعصب را پیش می گیرند و نمی پذیرند که مسیر را اشتباه آمده اند و در مقابل بسیاری دیگر دچار بحران معنوی می شوند.

در بین آسیب های فرهنگی و اجتماعی از همه مهم تر این که نوعی عقل گریزی و احساس گرایی در رویکرد معنوی مردم به وجود می آید و این باعث می شود فرهنگ مردم بسیار سطحی شود به طوری که احساسات تعیین کننده اصلی تصمیمات و مسیر زندگی آن ها می شود. این موضوع باعث می شود که به راحتی جریان های معنوی که تبلیغات بیشتری می کنند و جاذبه های سطحی بیشتری دارند در جامعه گسترش پیدا کرده و به تیع شکاف های اجتماعی به وجود آید و رفتارهای هیجانی در جامعه رایج شود.

در بین آسیب های سیاسی هم از همه مهم تر این که مبانی معنوی اسلام که مبتنی بر عقلانیت است تضعیف می شود و در مقابل آن در شرایط ناپایدار معنوی به وجود آمده از سوی شبه جنبش های معنوی، سیاست مداران غربی به راحتی می توانند به وسیله رسانه ها در این شرایط ناپایدار که شبه جنبش های معنوی به وجود می آورند موج سواری کرده و مردم را رویاروی اسلام و نظام اسلامی قرار دهند.

شبستان

انتهای خبر/