به گزارش قدس آنلاین، محمدعلی دولت، کارشناس کلام امامیه و قرآن و حدیث اثری تازه در دست نگارش دارد که قرار است با عنوان «اقتصاد مقاومتي شعار نيست؛ شاخص هاي فرهنگیِ اقتصاد مقاومتي از ديدگاه قرآن و عترت (ع)» روانه بازار نشر شود؛ با این نویسنده که پیش از این کتاب "گفتمان محمد (ص)" را به رشته تحریر درآورده است، در خصوص اثر در دست تدوین خود به گفتگو نشسته ایم که مشروح آن را می خوانید:
چه شد که به سراغ تالیف این اثر رفتید و جرقه تدوین آن از کجا در ذهن شما زده شد؟
بسیاری از اندیشمندان و صاحبنظران معتقدند که هر جامعه ای برای پیشرفت نیاز به الگوی بومی متناسب با جهان بینی و مکتب خود دارد و ایران اسلامی هم از این قاعده مستثنا نیست. به طور طبیعی این الگو شاخه ها و اجزای مختلفی دارد که اقتصاد یکی از بخش های آن است. رهبر معظم انقلاب در سخنرانی های خودشان تأکید کردند که اقتصاد مقاومتی الگوی مناسب برای پیشرفت اقتصادی کشور ماست و این الگو باید در کشور پیاده شود. از این رو، امسال را به «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» نامگذاری کردند تا مسوولان با کمک مردم بتوانند گام های مؤثر و مهمی در این راستا بردارند.
سیاستهای اقتصاد مقاومتی، با هدف مصونیت بخشیدن به اقتصاد ایران در برابر مشکلات و زلزله های اقتصادی داخلی و بین المللی، تدوین شده است. بخشی از این سیاست ها باید توسط مسئولین اجرایی کشور صورت بگیرد؛ اما بخش دیگری از آن بر عهده ما مردم است که بدون فرهنگسازی هیچ ضمانتی برای تحقق آن وجود ندارد.
از نظر نگارنده، اصلاح تمام مسائل اجتماعی، از جمله مسائل اقتصادی خرد و کلان جامعه، در گرو اصلاح فرهنگ، از جمله اصلاح فرهنگ اقتصادی است. اگر در کشور، روند قانونگذاری ها ناشی از جوشش فرهنگی ملت باشد، اجرایی نشدن قوانین به اعتراض مدنی منجر می شود. همچنین اگر برای سیاست ها و قوانینی که وضع می شود، شاخصها و استانداردهایی در فرهنگ عمومی تعریف و نهادینه نشود، اگر مسئولین نسبت به قوانین بی اهمیت باشند یا آنها را زیر پا بگذارند، برای جامعه هم هیچ اهمیتی نخواهد داشت و این آسیب های جبران ناپذیری به کشور وارد می کند.
به نظر می رسد الزامات و بایسته های فرهنگیِ اقتصاد مقاومتی به مراتب مهمتر از سیاست ها و راهبردهای عملیاتی و اجرایی آن است و زمانی اقتصاد مقاومتی تحقق می یابد که فرهنگ اقتصاد مقاومتی در جامعه نهادینه شود. بدون توجه صحیح و مناسب به این بایدها و نبایدهای فرهنگی، اقتصاد مقاومتی از حد شعار باقی فراتر نخواهد رفت.
از این رو در این کتاب، تلاش شده با مراجعه به آموزه های قرآن و اهل بیت علیهم السلام، بیست شاخص از شاخصهایی که لازم است هر مسلمانی در مسائل اقتصادی به آنها پایبند باشد، معرفی شود چراکه بدون اصلاح فرهنگ، هیچ یک از مسائل اجتماعی، از جمله مسائل اقتصادی خُرد و کلان، بهبود مستمر نخواهد یافت؛ لذا ارتقای سطح شاخصهای اقتصادی را در بهبود شاخصهای فرهنگ اقتصادی می توان جستجو کرد. معتقدم هر یک از ما با پایبندی به شاخصهای فرهنگ اقتصادی قرآن و عترت (ع) میتوانیم در مقاوم سازی اقتصاد کشور نقش مناسبی ایفا کنیم.
بنابراین و با این توصیف، این کتاب به دنبال نظریه پردازی اقتصادی نیست! بلکه نگاهی از زاویه فرهنگ دینی به نقش عموم مردم در بهبود اوضاع اقتصادی جامعه است ؛در این اثر فرهنگ اقتصادی به سه حوزه فرهنگ مالی و فرهنگ کار و فرهنگ مصرف تقسیم شده است چرا که بخشی از شاخصهای فرهنگ اقتصادی، مربوط به مسائل مالی اعم از مدیریت درآمد و چگونگی بهره برداری از آنها است، بخش دیگری مربوط به کسب و کار، و بخش سوم مربوط به چگونگی مدیریت مصرف در محیط زندگی شخصی و اجتماعی است. این دسته بندی، ذوقی است و با تأمل در شاخصهای قرآنی روایی به دست آمده و به هیچ وجه بر مبنای اصطلاحات رایج در دانش اقتصاد نیست. اما میتواند همه شاخصهای فرهنگ اقتصادی قرآن و عترت (ع) را در بر بگیرد. این دسته بندی حداقل میتواند گویای فرهنگ مطلوب دینی در سه حوزه تولید، توزیع و مصرف ثروتها باشد و مطابق با بندهایی از سیاستهای اقتصاد مقاومتی است که الزامات فرهنگی به دنبال دارد.
از این رو، انگیزه و هدف من از تدوین این کتاب، مطرح کردن فرهنگ مطلوب اقتصادی قرآن و عترت (ع) است که البته اختصاصی به اقتصاد مقاومتی ندارد. اما با توجه به شرایط زمانی و مکانی، هم اکنون این فرهنگ مطلوب میتواند در مقاومسازی اقتصاد ایران اسلامی کمک شایانی داشته باشد.
چه تقسیم بندی هایی برای کتاب در نظر گرفته شده است و عناوین سرفصل های آن چیست؟
این کتاب دارای سه فصل است: فصل اول، شاخصهای فرهنگ مالی در آموزه های قرآن و عترت (ع) است. در فصل دوم، شاخصهای فرهنگ کسب و کار در آموزه های قرآن و عترت (ع) مورد توجه قرار گرفته و فصل سوم هم به شاخصهای فرهنگ مصرف در آموزه های قرآن و عترت (ع) اختصاص پیدا کرده است.
بیشتر درباره محتوای این فصل ها و آنچه که به عنوان فرهنگ اقتصاد مقاومتی از منظر قرآن و عترت (ع) عرضه شده توضیح دهید.
در حقیقت در فصل اول به این موضوع پرداخته شده است که در جامعه مطلوبِ قرآن و عترت (ع)، ثروت و مال، ستون فقرات جامعه به شمار می آید و فقر، جزو ضد ارزش هایی معرفی شده که ناهنجاریهای فراوانی به دنبال دارد. اما کثرت و تراکم اموال صرفا به منظور اهداف متعالی دین، از جمله ایجاد یا گسترش عدالت و یا رفع مشکلات کلان اجتماعی جایز است، نه هزینه کرد مسرفانه و دلخواهانه.
بخش مهمی از دستورالعمل ها و پیامهای اقتصادی قرآن و عترت (ع) به فرهنگ مالیِ مبتنی بر اصل پرهیز از دریافتهای ربوی اشاره دارد. ارزشهایی همچون سخاوت و پرهیز از بُخل، استفاده از اموال شخصی برای گسترش تولید و رفع فقر، به وسیله شاخصهایی مانند برخورداری از انضباط و برنامه ریزی مالی، قناعت به حدّ عفاف و کفاف، ترجیح بازار مسلمین بر بازارهای بیگانه، رعایت انصاف در تبادلات مالی، مقدّم داشتن قرض الحسنه بر بخشش، مقیّد بودن به خرج کردن در مسیر رفاه عمومی و امور عامّ المنفعه و ...
فصل دوم به دنبال مطرح کردن آن است که افزایش درآمد و پیشرفت مادی، رضایت خود و دیگران و آرامش همراه با معنویت محیط کسب و کار جامعه اسلامی را در بر بگیرد. انسان در زندگي دنيوي بايد نيازهاي خويش و خانوادهاش را از راه حلال تأمين کند و کسبِ حلال از برترين عبادتها محسوب ميشود. اگر کسي با روزي حلال، امور خویش را مدیریت نماید و هزینه های زندگي اش را تأمين کند، زمينه ساير عبادتها را نيز خواهد داشت. لذا در منابع اسلامی انواع و اقسام کسبها، اعم از حلال و حرام يا مباح و مکروه و مستحب معرفي شدهاند. علاوه بر اصول و موازین کار حلال، در آموزههاي قرآن و عترت (ع) شاخص هایی ذکر شده که با عوامل آسیب زننده به کار حلال مقابله می کند؛ لذا شاخص های فرهنگ کسب و کار، علاوه بر آنکه خودِ شخص و دیگران را از مزایای مادی بهره مند می سازد، محل کار انسان را به عبادتگاه و محیطی آرام، برای نزدیک شدن به خدا تبدیل می کند.
در فصل سوم هم شيوههاي هزينه کردن و مصرف، بخش مهمي از فرهنگ اقتصادي را تشکيل ميدهد که در قرآن و عترت (ع) مغفول نماندهاند. جامعه اسلامی با فرهنگ مالی و فرهنگ کسب و کار ثروتمند خواهد شد و از طریق پایبندی به فرهنگ صحیح مصرف بر اساس حدود و موازین اسلامی ثروتهایش را حفظ کرده و به دیگران نیازمند نخواهد شد. اصل قرآنیِ اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط بر شاخصهای فرهنگ مصرف در اسلام سایه افکنده است. از یکسو مصارف حلال و مباح معرفی شده اند و از سوی دیگر، از اسراف و عواملی که رفتارهای اسرافکارانه میانجامد، مانند فخرفروشی و تجمل گرایی نهی شده است تا جامعه به تعادل برسد و عموم جامعه از زندگی لذت ببرند.
با توجه به این که اقتصاد یکی از عناصری است که در اسلام و تعالیم آن مورد توجه قرار گرفته است، اهمیت دادن به آن تا چه میزان قابل تامل است؟
یکی از مهمترین آسیبهایی که دامنگیر بسیاری از ما مسلمانان شده، این است که دینداری و ایمان را صرفا در انجام مناسک و عبادت های مصطلح و ظاهری میدانیم. لذا کسی که مثلا اهل نماز باشد، یا در مجالس اهل بیت (ع) شرکت کند و از این دست کارهای عبادی ساده انجام دهد، در زمره متدینین جامعه میشماریم و با آنها روابط عادی برقرار میکنیم، حتی اگر نسبت به بسیاری از دستورات دین بی تفاوت باشد! در حالی که بر اساس آیات و روایات، کسی که بخشی از دین را بپذیرد و بخش دیگر را نپذیرد یا ترک کند، مسلمان واقعی نیست. جالب تر آنکه در بحث های اقتصادی و سیاسی اسلام، لحن آیات و روایات در بیان این حقیقت، بسیار شدید و تکاندهنده است. مثلا در سوره مبارکه ماعون، مسلمانی که ظاهرا نماز میخواند و ظاهرا کسب حلال هم دارد، اما نسبت به آسیبهای اجتماعی بی تفاوت است، مکذّب دین شمرده شده است. شاخصهای فرهنگ اقتصادی (و فرهنگ سیاسی و فرهنگ روابط اجتماعی و ...) در آموزه های دینی، در واقع، نمادهایی برای اثبات راسخ شدن اعتقاد راستین به خدا و بندگی اوست. کسی که ظاهرا نماز میخواند، اما از پرداخت زکات خودداری میکند، ربوبیت خدا را انکار کرده است.
کتاب در حال حاضر در چه مرحله ای از تدوین قرار دارد و به دست کدام ناشر برای چاپ سپرده می شود؟
نگارش این کتاب اواخر سال گذشته آغاز شد و با توجه به نامگذاری امسال، با سرعت بیشتری آن را ادامه دادم و به اتمام رساندم. در حال حاضر، صفحه بندی این کتاب برای قطع رقعی در 152 صفحه صورت گرفته است. احتمال دارد در صورتی که بعضی از بزرگان کشور بپذیرند، یک یا چند مقدمه به این اثر افزوده شود.
هنوز با ناشری به توافق نرسیدم. به دنبال ناشری هستم که با قیمت و شمارگان مناسب، این اثر را به دست خوانندگان برساند. لذا من تقاضا دارم با توجه به محتوای این اثر که اولا متناسب با نیاز روز کشور و ثانیا بر اساس تعالیم قرآن و اهل بیت (ع) است، نسبت به آن توجه ویژه ای از سوی مسوولین و نهادهای حمایتی صورت بگیرد.
شبستان
انتهای خبر/
نظر شما