به گزارش سرویس فرهنگ قدس آنلاین، حجت الاسلام و المسلمین نظافت، در ادامه شرح حکمت‌های نهج‌البلاغه به بیان نکاتی درمورد لزوم حفظ عزت و پرهیز از خواهش‌های بیجا پرداختند: امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در حکمت 66 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «فَوْتُ الْحَاجَةِ أَهْوَنُ مِنْ طَلَبِهَا إِلَى غَيْرِ أَهْلِهَا؛ حاجتت از دست برود و بدان نرسی، بهتر است از اینکه این حاجت را از نااهلش بخواهی»

عوامل عزت

اسلام بر عزت مسلمین بسیار تأکید نموده است. لذا بسیاری از دستورات اسلام برای کسب و حفظ عزت است و دستورات بسیاری نیز برای پرهیز از ذلت داده است. در این حکمت به درخواست کردن و سؤال نمودن به‌عنوان یکی از عوامل ذلت اشاره شده است.

درخواست انسان را ذلیل می‌کند. به‌ویژه اگر انسان شیئی یا مالی را از کسی قرض یا تقاضا نماید. درخواست حتی اگر از نوع سؤالات دیگر، ازجمله درخواست راهنمایی و سؤال نیز باشد همین نتیجه را خواهد داشت.

پیامبر اعظم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) در سفارش به «ابوذر غفارى» مى‏فرمایند: «یا اَباذرُ اِیَّاکَ وَ السُّؤالَ فَاِنَّهُ ذُلٌّ حاضِرٌ وَ فَقْرٌ تَتَعَجَّلُهُ وَ فِیهِ حِسابٌ طَوِیلٌ یَوْمَ الْقِیامَه؛[1] اى ابوذر! از سؤال کردن [اظهار نیاز و ندارى] بپرهیز؛ چون این کار، ذلت نقد است و فقرى است که خود به استقبال آن رفته‏اى و این کار در روز قیامت، حساب طولانى خواهد داشت.»

همچنین امام باقر(علیه السلام) به محمّد بن مسلم فرمودند: «إنَّهُ مَنْ سَأَلَ‌ وَهُوَ يُظْهِرُ ‌غِنًي لَقِيَ اللهَ مَخْمُوشاً وَجْهُهُ»[2] یعنی اگر کسی دارای شیئی است، اما باز آن را طلب و درخواست می‌کند، روز قیامت خداوند را درحالیکه صورتش خراشیده است دیدار می‌کند. یعنی با هر سؤالی که کرده گویا به آبروی خودش چنگ زده است.

از چه کسانی می‌توان درخواست کرد؟

حال اگر شرایطی پیش آمد که انسان مجبور به سؤال و درخواست شد، از هرکسی نباید درخواست نماید. بلکه باید آن افراد شرایطی داشته باشند. در ذیل به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

انسان‌های خوش‌اخلاق و مخلصی که علاقه‌مند به کمک به دیگران هستند؛ پیامبراکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) می‌فرمایند: «اُطْلُبُوْا الفَضْلَ عِنَّدَ الرُّحَمَاءِ مِنْ أُمَّتِي تَعِيْشُوْا فِي أَكْنَافِهِمْ وَ لاَ تَطْلُبُوْا الحَوْائِجَ عِنَّدَ الْقَاسِيَةِ قُلُوْبُهُمْ؛ بزرگوارى را در پيش رحيمان امت من بجویید و در پناه آن‌ها زندگى كنيد و آن را از سنگدلان مجویید.»

امام حسین(علیه‌السلام) نیز می‌فرمایند: حاجتت را بالا نیاور مگر برای سه نفر؛ انسان‌های متدین و  انسان‌های جوانمرد و انسان‌های با اعتبار و شخصیت.

از چه کسانی نباید درخواست کرد؟

انسان نباید به افرادی که اهل منت گذاردن هستند رو بزند؛ این تعبیر در روایات نیز وارد شده است. در حدیثى از پیامبراکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) آمده است که فرمودند، دعاکننده نگوید: «اَللّهُمَّ لا تُحوِجنى اِلى اَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ...لا تَقولَنَّ هكَذا، فَلَيسَ مِنْ اَحَدٍ اِلاّ وَ هُوَ مُحْتاجٌ اِلَى النّاسِ. قُلْ: اللّهُمَّ لا تُحوِجْنى اِلى شِرارِ خَلْقِكَ؛... الَّذينَ اِذا اَعطَوا مَنّوا وَ اِذا مَنَعوا عابوا؛[3] یعنی آن‌کس که دعا مى‌کند نگوید: بارالها! مرا محتاج به هیچ‌یک از مخلوقین خود منما، زیرا انسانى نیست مگر آنکه محتاج به مردم است. اگر می‌خواهد دعاى صحیح بنماید بگوید: خداوندا! مرا به اشرار خلقت محتاج مکن و شرار خلق انسان‌هایی که منت می‌گذارند معرفی‌شده‌اند.» این مطالب را از یاد نبریم، پدرانی که به فرزندانشان یا به دامادشان کمکی می‌کنند نباید بعدها بگویند و منت بگذارند.

در روایت دیگری آمده است؛ از نوکیسه سؤال نکنید؛ نوکیسه به کسانی می‌گویند که به‌یکباره ثروتمند می‌شوند. به‌عبارت دیگر پولدارهای بی‌ظرفیت را گویند. در روایت فرمود درخواست از چنین افرادی مانند این است که کسی بخواهد یک‌درهم را از دهان افعی بیرون آورد. [4]

از کسی که انسان می‌ترسد در جواب درخواست او نه بگوید نیز نباید تقاضا نمود؛ انسان باید بررسی کند. اگر متوجه شد که امکان دارد در جواب درخواستش نه بشنود، همان ابتدا درخواستش را مطرح نکند.

از دشمن اهل‌بیت نیز نباید درخواست کرد؛ در روایتی از امام صادق(علیه‌السلام) داریم: شیعیان ما چون سگ زوزه نمی‌کشند و چون کلاغ طمع‌کار نباشند، با دشمن ما همراه نشوند و درخواست کمک از کسی که کینه ما را در دل دارد نکنند، گرچه از گرسنگی بمیرند.[5]

اگر کسی بداند درخواست کردن از نااهلان این‌قدر مذمت شده است، سعی می‌کند صرفه‌جویی کند و قناعت ورزد تا محتاج این و آن نشود.

ضمانت امام صادق(علیه‌السلام) برای فقیر نشدن

در پایان جا دارد این کلام امام صادق(علیه‌السلام) را ذکر کنیم که می‌فرمایند: «ضَمِنْتُ لِمَنْ اِقْتَصَدَ أنْ لا يَفْتَقِرُ؛[6] من ضمانت می‌کنم که انسانی که صرفه‌جویی می‌کند و میانه‌رو هست فقیر نمی‌شود.»

خاطر نشان می‌شود،‌ سرویس فرهنگ خبرگزاری قدس آنلاین انشاء‌الله روزهای شنبه و سه‌شنبه به مرور موضوعی حکمت‌های نهج‌البلاغه مولانا امیرالمؤمنین(ع) در کلام حجت‌الاسلام و المسلمین نظافت خواهد پرداخت.