خانم ابتکار! مهم‌ترین چالش‌های کشور در زمینه محیط زیست از نظر شما چیست؟
بی شک محدودیت منابع آب هم اکنون در رأس چالش‌های کشور است. این محدودیت سبب خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌های سرزمین‌مان شده که البته از تبعات سیاست‌های نادرست و بی‌توجهی به ملاحظات محیط زیستی بوده است. آنچه بر دریاچه ارومیه، تالاب هامون، هورالعظیم، بختگان و سایر تالاب‌ها گذشته، نمونه‌ای از این چالش بوده و البته آسیب پذیری ایران از پدیده گرمایش جهانی و توسعه ناپایدار برجسته می‌سازد.
چالش دوم را شاید بتوان به فرسایش خاک و زمین اختصاص داد. بیابان‌زایی، چرای بی‌رویه، استفاده نامناسب از آفت‌کش‌ها و جنگل‌زدایی از عوامل تشدید روند فرسایش خاک در ایران است. پس از آن باید به موضوع نحوه و میزان استفاده از انرژی اشاره کرد. به همین دلیل کاهش انتشار دی اکسیدکربن، کاهش مصرف حامل‌های انرژی و بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر اینک در زمره سیاست‌های پیش رو در کشور است. مشکل آلودگی هوا نیز که اکنون چند سالی است معضل گرد و غبار به آن اضافه شده، دیگر چالش مهم محیط زیست است. کاهش آلودگی هوا ناشی از خودروها و سوخت به دلیل پیگیری های مجدانه سال‌های اخیر خوشبختانه محقق شده و اقدام‌های تکمیلی مانند استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی، موتورسیکلت‌ها و حمل و نقل عمومی در دست انجام است، اما مسأله گرد و غبار اقدام‌های خاص خود را می‌طلبد.
چالش‌های مرتبط با تقلیل ذخایر تنوع زیستی نیز بسیار مهم بوده و در مرحله بعد باید به چالش پسماند و ضرورت استفاده از روش‌های تقلیل، بازیافت و امحای پسماند بخصوص پسماندهای ویژه و الکترونیک توجه داشت.
برای برون رفت از این چالش‌ها چه تدابیری اندیشیده شده است؟
دولت یازدهم از نخستین جلسه هیأت وزیران با تصویب تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه، مشخص کرد که برای برون رفت از چالش‌های محیط زیستی اهمیت قایل است و به دنبال راهکار برای حل آن هاست.
به این منظور به برنامه ریزی و سیاستگذاری با نگاه علمی و به پشتوانه نیروی اجتماعی روی آورده و خوشبختانه اکنون نمونه‌هایی با روند مثبت وجود دارد که بتوان به آن‌ها استناد کرد. برای تالاب‌هایی که متأسفانه در آغاز کار دولت رو به خشکی و نابودی گذاشته بودند، برنامه احیا تدوین شد و مهم‌ترین اقدام در این زمینه سال گذشته با ابلاغ حقابه زیست محیطی رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دشت‌های کشور توسط وزیر محترم نیرو صورت گرفت. برای مقابله و کاهش آلودگی هوای کلانشهرها اقدام‌های گوناگونی براساس مصوبه اردیبهشت 93 دولت از جمله حذف بنزین پتروشیمی، پایش صنایع و برخورد با متخلفان، حذف مازوت از سوخت نیروگاه‌ها، ارتقا و اعمال استانداردهای خودرو و دیگر موارد که اطلاع‌رسانی درباره آن‌ها از طریق معاونت محیط زیست انسانی سازمان صورت گرفته، انجام شده است. این اقدام‌ها به طور مشهود و براساس شاخص‌ها و نتایج علمی توانسته آلودگی کلانشهرها را به طور قابل توجهی کاهش دهد. در مورد مقابله با گرد و غبار نیز در عرصه داخلی اقدام‌های مهمی مثل شناسایی
کانون های گرد و غبار و در سطح منطقه ای و بین المللی اخذ مصوبه اخیر سازمان ملل برای جلب همکاری همه کشورها در برخورد با این پدیده انجام شده است. اقدام‌ها برای حفظ تنوع زیستی در قالب طرح های گوناگون نیز دنبال شده، از پروژه‌های بین‌المللی گرفته تا بیمه پلنگ ایرانی که دیگر جوامع محلی از ترس از دست دادن دام‌های خود مجبور به کشتن آن‌ها نشوند.
مشارکت مردمی نیز به خاطر ایجاد فضای سالم، آزاد و غیرامنیتی از سوی دولت یازدهم رونق یافته و رشد کمی و کیفی تشکل‌های مدافع محیط زیست از نتایج این سیاست است. با تأکید بر اینکه در همه زمینه‌ها به حضور مردم نیازمندیم و بخصوص در حوزه حفاظت از محیط زیست به خاطر ماهیت موضوع، نمی‌توان بدون یاری مردم کاری از پیش برد، اکنون صدای فعالان و تشکل‌های محیط زیستی بخوبی شنیده می‌شود و این برای دولت مغتنم است. گروه‌های مرجع مانند هنرمندان، ورزشکاران، دانشگاهیان و دیگر گروه‌ها هم به این عرصه آمده‌اند و هر یک به زعم خود، دفاع از محیط زیست را وظیفه انسانی و میهنی خویش می‌دانند.
توجه به مشاغل و حوزه فناوری‌های سبز در همکاری با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ترویج فناوری‌های نوین و انرژی‌های تجدید پذیر، همکاری با بانک مرکزی برای سبز شدن حساب‌های ملی که به تفاهمنامه اجرایی هم منجر شده و اجرای طرح ارزشگذاری زیست بوم های حساس که تا این مرحله با مطالعه فقط 14 زیست بوم، ارزشی معادل 23 درصد تولید ناخالص ملی ایران احصا شده و ایجاد صندوق ملی محیط زیست برای حمایت از طرح های دوستدار محیط زیست از جمله اقدام‌ها برای برون رفت از چالش‌ها بوده است.
ما از سویی به اجماع بین‌المللی مقابله با روندهای تخریبی محیط زیست پیوسته و از سوی دیگر سعی کرده‌ایم در قوه مجریه، فعالیت‌های توسعه‌ای و اقتصادی را با طبیعت سازگار کنیم. البته شرکت‌ها و بخش خصوصی در توسعه پایدار با اهمیت هستند و می‌توانند به حل مشکلات انسانی کمک کنند.اقدام‌های اجرایی گسترده در حوزه‌هایی همچون مقابله با زمین‌خواری، کوه‌خواری و جنگل‌خواری را هم باید به فهرست راهکارها برای برون رفت از چالش‌ها اضافه کرد. به طور مثال طی سه سال گذشته صدها هکتار از زمین‌های تحت حفاظت سازمان که در دولت قبل به تصرف در آمده بود، آزاد شد.
البته سیاست کنونی این نیست که حوزه محیط زیست مانع از فعالیت های اقتصادی باشد، بلکه سیاست تشویق و ترغیب برای سرمایه‌گذاری در این حوزه و کمک به حل معضلات گوناگون محیط زیست کشور همچون موضوع پسماند یا آب به صورت جدی دنبال می‌شود.
می‌خواهم در اینجا تأکید کنم که در قالب این راهکارها باید از همه سازو کارهای اقتصادی برای رشد کشور با تأکید بر ملاحظات زیست محیطی به سمت تولید و اشتغال پیش برویم و با این حال بتوانیم محیط زیست را حفظ کنیم و جلوی تخریب و ناپایداری را بگیریم.
در کنار این‌ها اقدام‌های فرهنگی، آموزشی و اطلاع رسانی در تعامل با وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و همچنین هنرمندان از طریق جشنواره‌هایی مانند جشنواره بین‌المللی فیلم سبز و جامعه روحانیت در قالب همایش‌هایی چون اسلام و محیط زیست یا نشست با ائمه‌جمعه و جماعات انجام شده است.
آیا در کشور ما به اندازه کافی قوانین و اهرم‌های کنترلی برای جلوگیری از آسیبی که به محیط زیست وارد می‌شود، وجود دارد؟
قوانین و اهرم‌های کنترلی در کشور ما موجود است، اما با توجه به شدت گرفتن مشکلات و معضلات زیست محیطی لازم است در بعضی موارد مورد بررسی مجدد قرار گیرد و تشدید شود. حوزه محیط زیست اکنون در جهان از نظر کسب درآمدهای نامشروع و قاچاق در
رده های نخست قرار دارد. با چنین وضعیتی ممکن است به قوانین بیشتری نیاز باشد و همچنین قوه قضاییه و نیروی انتظامی به صورت تخصصی به این جرایم وارد شوند. تأکید مقام معظم رهبری در سخنرانی 17 اسفند سال 93 در مورد جرم انگاری برای محیط زیست هم دلیلی بر این است که باید علاوه بر قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضاییه نیز با قوت به این حوزه وارد شوند و به یاری قوه مجریه بیایند.
دیدگاه جهانی و بین‌المللی در خصوص وضع محیط زیست کشور ما چیست؟
جهان می‌داند که ایران از جمله کشورهایی است که تأثیرات تغییرات اقلیمی بر آن آشکار شده و همچنین بر روی کمربند گرد و غبار کره زمین قرار دارد، اما با روی کار آمدن دولت یازدهم و رشد کمی و کیفی دیپلماسی ایران در صحنه بین‌المللی، از جمله دیپلماسی محیط زیست و حضور فعال کشورمان در مجامع مربوطه مانند توافق پاریس یا پیگیری مصوباتی مثل مقابله با گرد و غبار، همچنین ثبت مناطق ارزشمند این سرزمین به عنوان ذخیره‌گاه‌های زیستکره یونسکو، متوجه شده که ایران نه تنها برای حل مسایل محیط زیستی خود با قوت تلاش می‌کند، بلکه عضوی مؤثر در صحنه بین‌المللی است. این نگاه در همه اجلاس‌ها و دیدارهای دو جانبه و بین‌المللی مشهود است.
سهمی که محیط زیست از بودجه کشور دارد، چقدر است؟ این بودجه کفاف هزینه های این مجموعه را می‌دهد؟
متأسفانه این سهم به اندازه وظایفی که بر عهده سازمان قرار دارد، نیست. این وضعیت البته به مشکلات اعتباری دولت یازدهم با توجه به مشکلات سال های اخیر مانند تحریم‌ها باز می‌گردد و بر کسی پوشیده نیست. با این حال در این دولت، اعتبارات سازمان در بخش‌هایی مثل حمایت از محیط‌بانان و افزایش حداکثری امتیاز آنان فزونی یافت. امیدواریم با حل مشکلات مالی دولت و توجه مجلس دهم به محیط زیست، بودجه سازمان افزایش یابد.
نظر شما