سریال «امام علی»(ع) را شاید بتواند اولین و البته جدی‌ترین مجموعه تلویزیونی‏ای دانست که تا به امروز  درباره  زندگی امامان معصوم ساخته شده است. در اینجا بد نیست اشاره‌ای به چگونگی ساخت این سریال داشته باشیم. در سال 1370، داود ميرباقری فيلمنامه سريالی تحت عنوان «خاري در گلو» که با محوریت زندگی حضرت علی (ع)  نوشته شده بود را به صدا و سيما ارایه کرد. از ميرباقری خواسته شد تا این فيلمنامه را بازنويسی كند. اين روند و اعمال اصلاحيه‌ها چندین بار تكرار شد تا سرانجام با تأیید مدیران، نخستين سريال مهم تاريخی مذهبي در سال 73 و با حضور 150 بازیگر اصلی و چندین هزار هنرور جلوی دوربین رفت. ساخت این سريال چهار سال  طول کشید  و سرانجام در سال ۱۳۷۵ روی آنتن رفت و پخش آن تا سال بعد ادامه پیدا کرد.این سریال به 5 سال انتهایی زندگی و دوران خلافت امیرالمؤمنین (ع) می‌پردازد و به خاطر بازی‌های درخشان، دوبله‌های خوب و روان، موسیقی تأثیرگذار متن و دیالوگ‌های حساب‎شده و بکر محبوبیت بسیاری در میان منتقدان و مخاطبان یافت. همچنین، آهنگ تیتراژ این سریال بسیار معروف شد و به دلیل تلفیق تواشیح و اشعار مذهبی، فضای تازه و متفاوتی در موسیقی مذهبی ایجاد کرد.

سریالی که به بازیگرانش هویت بخشید

داریوش ارجمند در نقش مالک اشتر، زنده‌یاد حسن فتحی در نقش عمروعاص، ویشکا آسایش در نقش قطام، بهزاد فراهانی در نقش معاویه و دیگر بازیگران در کنار چهره‎پردازی هنرمندانه عبدالله اسکندری بازی‌های ماندگاری را در اذهان مردم ثبت کردند که همچنان تکرارنشدنی  باقی مانده است.  بسیاری از این بازیگران پس از این همه سال با آن نقش‌هایشان معرفی و شناخته می‌شوند. مازیار پرتو به عنوان تصویربردار این مجموعه، پلان به پلان سریال را در قاب سال‌های صدر اسلام  به‎خوبی ثبت کرده و به تصویر کشیده است. همچنین، فرهاد فخرالدینی موسیقی  عالی و درخور صاحب مجموعه روی نت‌های اعجازانگیزش جاری نموده است .میرباقری با ساخت این سریال و البته در ادامه، با کارگردانی سریال‌هایی همچون «معصومیت  ازدست‏رفته»، «مختارنامه» و «مسافر ری» نشان داد که استعداد فراوانی  در  به‏تصویرکشیدن دوران تاریخی اسلام داشته و دارد،  این فضا را می‌شناسد و به‏خوبی می‌تواند از پس نگارش فیلمنامه‌های  دشواری که این گونه کارها می‌طلبد،  برآید. او ثابت کرد که قادر است دیالوگ‌های نفسگیری برای بازیگرانش بنویسد و صحنه‌های تأثیرگذاری خلق کند.به نظر می‌رسد ابعاد زندگی سیاسی، دوران خلافت و سیره امیرالمؤمنین (ع) بسیار وسیع‏تر از آن است که به زبان آید و صد البته که این موارد ظرفیت‌های بی‎شماری در تبدیل‎شدن به سریال و مجموعه‌های نمایشی دارد. اما این نکته مهم متأسفانه طی این سال‌ها مغفول مانده و تنها کار شاخص در این باره،  سریال داود میرباقری است.

پس از مجموعه «امام علی»(ع) چه ساخته شد؟

با این که این مجموعه مسیر ساخت سریال‌های تاریخی و مذهبی را هموار کرد، اما هنوز پس از گذشت  سال‌ها و افزایش اعتبارات و ورود امکانات و تکنولوژی‌های مختلف به دستگاه‌های فرهنگی و هنری، سریالی چنین تأثیرگذار و موفق ساخته نشده است. پس از «امام علی» میرباقری، مهدی فخیم‏زاده سریال «تنهاترین سردار» را ساخت که به روایت زندگی امام حسن مجتبی (ع) و ماجرای صلح حضرت با معاویه و شرایط جامعه اسلامی ‌و شیعیان پس از رحلت ایشان می‌پرداخت و البته سریال موفقی هم نبود. «ولایت عشق» دیگر سریالی بود که با موضوع زندگی حضرت امام رضا (ع) به كارگردانی و نویسندگی فخیم‌زاده در سال 79 روی آنتن رفت که با استقبال مخاطبان مواجه شد و سکانس‌های ماندگاری از این سریال نیز باقی مانده است. میرباقری در اوایل دهه هشتاد، «معصومیت  ازدست‏رفته» را با نگاهی به زندگی «شوذب» خزانه‏دار و یکی از یاران امام علی (ع) جلوی دوربین برد که به دلیل علاقه مردم به قصه‌گویی این کارگردان، مخاطبان بسیاری داشت. این اتفاق در «مختارنامه»، سریالی با ابعاد و پروداکشن وسیع  درباره یکی از یاران امام حسین (ع)، نیز تکرار شد و استقبال از آن قابل تأمل بود. این در حالی است که مردم به «یوسف پیامبر» (ع) به كارگردانی فرج‌الله سلحشور هم اقبال بسیاری نشان داده بودند.  با وجود اشتیاق مردم به داستان‌های مذهبی ـ تاریخی و استقبال از این تولیدات، اما جالب است که صدا و سیما   همچنان در این عرصه کم‎کار است و انگیزه‌ای برای پرسرعت‏کردن این موتور فرهنگی ندارد.