«قدس»  در گفت‏وگو با کارشناسان در سالگرد توافق وین، به بررسی دیدگاه‎های موافق و مخالف دستاوردهای برجام پرداخته است.     

*تبلیغات توافق برجام عملی نشده است

دکتر اصغر زارعی، کارشناس مسایل سیاسی، با بیان اینکه توافق هسته‏ای روند مطلوب و مورد نظر مردم را محقق نکرده، گفت: در آستانه سالروز توافق ایران و 1+5 بر سر پرونده هسته‎ای ایران هستیم. با گذشت قریب به یک سال از توافق وین و روند طی‎شده در مذاکرات، انتظار می‎رفت که جمهوری اسلامی ایران در روابط خارجی و مخصوصاً در مبادلات اقتصادی و تجاری با کشورهای غربی و سایر کشورهای دنیا در موقعیت بهتری قرار بگیرد. وی در این باره افزود: متأسفانه در زمان برگزاری مذاکرات، مقامات وزارت خارجه و دیپلمات‎های ارشد مذاکره‎کننده درصدد ایجاد فضای ذهنی مثبتی از توافق هسته‎ای در اذهان عمومی بودند و تلاش می‎کردند تا مسایلی از جمله بهبود کسب و کار، توسعه اقتصادی و ایجاد  فضایی جدید در زمینه تعاملات منطقه‎ای و بین‎المللی را به مردم القا نمایند.

*تبلور برجام روی کاغذ مشهود است

این کارشناس مسایل بین‏الملل با اشاره به اینکه دستاوردهای برجام را تنها می‎توان روی کاغذ دید، تصریح نمود: با سپری‎شدن چند ماه از امضای توافق‎نامه برجام و مخصوصاً بعد از عملیاتی‎شدن این برنامه از اول ژانویه 2016، به‎تدریج شاهد بداخلاقی و عدم صداقت طرف‎های غربی و آمریکا بودیم. آنچه به عنوان نتیجه و دستاورد توافق هسته‎ای به‎وضوح قابل مشاهده بود، عموماً در نشست و برخاست‎های دیپلماتیک و وعده و وعیدهایی خلاصه می‎شد که طرف‎های مقابل برای عملی‎شدن برخی وعده‎های اقتصادی و روابط تجاری با ایران مطرح می‌کردند. اما طی رفت و آمدها و مذاکرات، در عمل اتفاق خاصی نیفتاد و آنچه وعده داده شده بود، صرفاً روی کاغذ تبلور یافت . دکتر زارعی افزایش عدم تعامل بانک‎های بین‏المللی با ایران را ناشی از فشار آمریکا دانسته و در این باره افزود: یکی از اصلی‎ترین دلایل نشستن پای میز مذاکره با 1+5 برداشتن تحریم‎های پولی و بانکی بود. متأسفانه سیاست‎های محدود‎کننده آمریکا امکان برقراری ارتباطات پولی  و مالی با سایر کشورها را از ایران گرفته  زیرا به عدم توسعه روابط تجاری ایران با دنیای خارج افزوده است.

وی با اشاره به تشدید فعالیت‎های خصمانه آمریکا بعد از برجام ابراز داشت: آمریکایی‎ها نه‎تنها به تعهدات خود در برجام عمل نکردند بلکه بعد از آن، اقدامات شدیدتری را علیه ایران اعمال نموده‎اند؛ به‎نحوی که در ماه‎های اخیر شاهد تصویب قوانین و مقررات محدود‎کننده جدیدی علیه ایران به بهانه فعالیت‎های موشکی یا فعالیت‎هایی که برای حمایت از جنبش مقاومت در منطقه صورت می‎گیرد، بوده‎ایم.

*مذاکرات ماه عسل دیپلماتیک بود

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مذاکرات ایران به‎نوعی ماه عسل دیپلماتیک بوده، اظهار نمود: اقدامات اخیر کنگره آمریکا علیه ایران از جمله فشار به شرکت‎های هواپیمایی و ممنوعیت فروش هواپیمای شرکت بویینگ به ایران، نشان از عدم پایان کینه‎توزی آمریکا نسبت به جمهوری اسلامی است. سرقت اموال و دارایی‎های ایران و اتهام همکاری با تروریست‎ها به ایران فقط یک شبهه و القا از طرف غرب است و نشان‎دهنده ضعف دیپلماسی این کشورها علیه ایران است . مسلماً دولت با انجام تعهدات خود (و حتی فراتر از تعهداتش) موجب وقیح‎تر‎شدن طرف آمریکایی شد. از این رو، می‎توان گفت که مذاکرات و رفت و آمدهای صورت‎گرفته تنها یک ماه عسل دیپلماتیک بود که شیرینی آن چند روزی دوام نداشت.

*وعده‎های برجامی چه زمانی محقق می‎شود؟

این کارشناس مسایل سیاسی با طرح سؤالی از آقای رئیس‎جمهور، افزود: نه‏تنها وعده وعیدهای پیش از توافق هسته‏ای عملی نشد و به قول آقای ترکان کشور هر روز چندین میلیون تومان خسارت ‎داد، بلکه رئیس‎جمهور بعد از گذشت 3 ماه از توافق برجام در سفر به سمنان اعلام کرد که نباید از برجام انتظارات زیادی داشته باشیم و برای تحقق مطالبات اقتصادی نیازمند زمان بیشتری هستیم. حال بعد از گذشت یک سال از توافق وین، از جناب آقای روحانی می‏پرسم مردم تا چه زمانی باید منتظر تحقق وعده‎های دولت شما باشند؟

*تعاریف نادرست مخالفان و موافقان توافق هسته‏ای

دکترعلیرضا رضا‎خواه، با انتقاد از عملکرد موافقان و مخالفان برجام، گفت: مهم‎ترین انتقادی که به موافقان و مخالفان برجام می‏شود، عملکرد هر دو جریان در خارج‎کردن توافق از جایگاه و تعریف اصلی خود است که مصداق عینی آن را می‏توان در وعده و وعیدهای بیش از حد دولت و انتظار بیش از حد مخالفان توافق برجام مورد توجه قرار داد. وعده‏های خلاف واقعیت که در زمان مذاکرات به مردم داده شد، سطح توقع مردم را از این توافق افزایش داد و موجب افزایش سؤالات و ابهاماتی در این باره شد؛ در حالی که دستگاه دیپلماسی کشور برای مقابله با رفتارهای خصمانه آمریکا برنامه مطلوبی اندیشیده بود و به نظر بنده، دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران این وظایف را به‎نحو احسن به انجام رساند. متأسفانه ابهامات به‎وجود‎آمده درباره توافق هسته‎ای و انتظارات بیش از حد در این حوزه، وامدار روزهایی است که دولت یازدهم حل همه مسایل اقتصادی کشور را به توافق هسته‎ای گره می‎زد.  

*وزارت خارجه مخالف نگاه حل مشکلات اقتصادی به دست برجام بود

 وی افزود: به جرأت می‎توان گفت که وزیر امور خارجه و مذاکره‎کنندگان به دلیل نگاه حرفه‎ای به موضوع، موافق چنین اظهار نظرهای تبلیغاتی نبودند و اعتقاد داشتند که برجام نمی‎تواند بیماری مزمن اقتصاد ایران را به‎یک‎باره درمان کند. علی‎رغم نگاه مخالف وزارت خارجه، اما متأسفانه این دیدگاه در دولت دنبال شد و هدف نهایی از توافق هسته‎ای را به حاشیه بُرد. بسیاری از کشورهای جهان با چالش‎های دیپلماتیک مواجه می‎شوند و برای مقابله با آن راهکاری می‏اندیشند. درباره جمهوری اسلامی شاید به جرأت بتوان گفت مسایلی که در برجام مطرح شده، از مهم‎ترین چالش‏های کشور بوده که در صورت عدم حل آن، تبعات سنگین تری را به کشور تحمیل می‎کند.

*کاهش فضای خصمانه علیه ایران، مهم‎ترین دستاورد برجام

دکتر رضاخواه با طرح سؤالی از مخالفان توافق هسته‎ای پرسید: در صورت عدم توافق هسته‎ای آیا کشور تحمل تحریم‎های بیشتری را از سوی جهان غرب داشت؟ بی‎تردید، یکی از مهم‎ترین مسایلی که وزارت خارجه در مذاکرات دنبال می‎کرد، توقف فضای تخاصمی بود که غرب علیه ایران رقم زده بود. در چنین فضایی، ایران با مشکلات اقتصادی و روابط خارجی دست و پنجه نرم می‎کرد و دستگاه دیپلماسی کوشید تا مانع تشدید فضای خصمانه و ائتلاف قدرت‎های غربی و منطقه‎ای علیه ایران شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه دکتر ظریف با آگاهی به قوانین آمریکا برجام را امضا کرده و امضای توافق برجام به دلیل کاهش فشارهای خارجی بود، خاطرنشان کرد: امروز اصلی‎ترین نقدی که متوجه برجام است به مسایل اقتصادی و قیمت نفت و افزایش فروش آن و شکوفایی اقتصاد باز می‎گردد. این در حالی است که سوء‎مدیریت عامل مهمی در ناکامی‎های اقتصادی کشور است. یقیناً آقای دکتر ظریف و کسانی که با مسایل حقوقی و سیاسی آمریکا آشنا هستند، می‎دانند که برجام قرار نبوده تمامی مشکلات اقتصادی ایران را حل کند زیرا سیستم حقوقی آمریکا به‎گونه‎ای است که رئیس‎جمهور اختیارات چندانی ندارد و این کنگره است که در سیاست خارجی نقش  بسیار تعیین‎کننده‎ای دارد. از این رو، می‎توان گفت که اولین هدف وزارت خارجه در پی توافق برجام، کاهش فشارهای بین‏المللی علیه ایران و لغو تحریم‎ها بود که در عمل شاهد لغو تحریم‎های اتحادیه اروپا که مستقل از دولت آمریکاست، بودیم.

دکتر رضاخواه افزود: جمهوری اسلامی ایران و آمریکا بر سر مسایل زیادی  اختلاف نظرهای جدی با هم دارند و در صحنه تقابل با یکدیگر، هیچ یک از طرفین از اهداف خود دست بر نخواهند داشت که از آن میان، می‌توان به حمایت ایران از مقاومت و حمایت آمریکا از رژیم صهیونیستی اشاره کرد.

*پاره کردن برجام مشروعیت سیاسی آمریکا را زیر سوال می برد

این  استاد علوم سیاسی درباره ادعای نامزد ریاست‎جمهوری آمریکا در خصوص پاره‎کردن برجام، با بیان اینکه این مسأله به نفع ایران است، می‎گوید: یقیناً در حال حاضر صحبت‎های آقای ترامپ هیچ ارزش حقوقی ندارد و تا زمانی که ایشان رئیس‌جمهور آمریکا نشود، نباید به این مسایل توجه کرد. آمریکا در صورت پاره‎کردن برجام متحمل زیان بزرگی می‎شود زیرا دیگر قادر به تشکیل ائتلاف بین‎المللی علیه جمهوری اسلامی نیست. حضور آقای ترامپ در دستگاه ریاست‏ جمهوری امریکا، فارغ از اینکه سیاست‏های انزواطلبانه‎ای دارد، به نفع ایران است و بهتر از سیاست‏های خانم هیلاری کلینتون خواهد بود. بنابراین، این کار مشروعیت بین‎المللی آمریکا را زیر سؤال می‎برد و موجب عدم تبعیت بسیاری از کشورها از آمریکا خواهد شد.