حالا و این روزها بحث «هدایت تحصیلی» حسابی داغ شده و پس از آنکه آموزش و پرورش اجرای این طرح را در سال جاری آغاز کرد، سروصدا و اعتراض خانواده‌ها و به دنبال آن، رسانه‌ها، کارشناسان و حتی نمایندگان مجلس را برانگیخت. کار به جایی رسید که آموزش و پرورش با تمام توان کارشناسی خود و طی جلساتی مشترک، تلاش کرد نمایندگان کمیسیون آموزش مجلس را توجیه و با این طرح، همراه کند.
درباره این طرح که البته اصل اجرای آن مورد تأیید کارشناسان است و باید خیلی زودتر از این‌ها آغاز می‌شد، ابهام‌ها و پرسش‌های زیادی بخصوص برای خانواده‌ها و دانش آموزان وجود دارد. آنچه می‌خوانید گفت وگوی ما با دکتر حمیدرضا کفاش، معاون وزیر و رئیس شورای برنامه‌ریزی هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش است که به بخشی از این پرسش‌ها، پاسخ داده است.
البته این تمام ماجرا نیست و بزودی گزارش تفصیلی «قدس» را هم درباره این موضوع سرنوشت ساز، خواهید خواند، گزارشی که در آن به دغدغه‌های کارشناسان و خانواده‌ها پرداخته می‌شود.
* آقای دکتر! به عنوان رئیس ستاد «هدایت تحصیلی» آموزش و پرورش بفرمایید که بحث هدایت تحصیلی بر چه مبنایی طرح ریزی شده است؟
** مباني فلسفي و علمي این طرح مبتني بر سند تحول بنيادين و برنامه درسي ملي جمهوري اسلامي ايران است که در چشم انداز آن، تربيت نسلي مسؤول در برابر خدا، خود، ديگران و طبيعت دیده شده است.
* ويژگي‌هاي برنامه «هدايت تحصيلي» چیست؟
** پنج ویژگی اصلی برای آن طراحی شده است. ابتدا اینکه مبتني بر نيازها و فطرت الهي دانش آموزان است و نياز اساسي جامعه را مد نظر داشته و از يافته‌هاي علمي و پژوهشي متقن و بومي بهره گرفته و همچنین داراي رويكرد نوآورانه و خلاق و بهره‌مند از تجارب و توان معلمان و كاركنان مدرسه به صورت نظام مند است. همچنین استفاده از ابزارها و شيوه‌هاي علمي و اثربخش نیز از دیگر ویژگی‌های در نظر گرفته شده برای هدایت تحصیلی است.
* نظام هدايت تحصيلي مبتنی بر چه اصولی است؟
** توجه به ارزش‌هاي فلسفي ديني در جهت گيري‌هاي تحصيلي و شغلي كشور، توسعه رشد و استقلال ملي و دستيابي به انسجام فرهنگي از جمله اصول ناظر بر هدایت تحصیلی است.
* نقش دانش آموزان، در این طرح در کجا دیده شده است؟
** نقش فعال، داوطلبانه و آگاهانه دانش آموزان در جريان هدايت تحصيلي – شغلي از جمله اهدافی است که در این طرح دیده شده و جزو جدایی ناپذیر اصول پیش بینی شده است و معتقدیم توجه به شخصيت، ارزش‌ها، رغبت‌ها، توانايي‌ها، هيجانات، امكانات و نيازها و شرايط بومي، محلي و استاني از مهم‌ترین شاخص‌هاست که مد نظر قرار گرفته و به موازات آن نقش مؤثر معلمان و كاركنان مدرسه نیز باید اعتباربخشي شود. علاوه بر آن، ما به نقش مهمی که والدين در جريان هدايت تحصيلي – شغلي فرزندان خود دارند، واقف هستیم و برای آن امتیازاتی را در نظر گرفته ایم و اعتقاد داریم هدايت تحصيلي- شغلي جريان مداوم و پيوسته ای است که از پيش دبستاني تا پايان عمر تعريف شده و محدود به یک بازه زمانی خاص نیست.
* آیا آموزش و پرورش قادر خواهد بود به تنهایی و به طور مطلوب مجری این طرح باشد؟
** به نکته بسیار مهمی اشاره کردید و آن هم جلب مشاركت و تعامل است. ما بايد از ظرفيت همه دستگاه‌ها و نهادهاي دروني و بيروني وزارت آموزش و پرورش در جريان هدايت تحصيلي- شغلي استفاده کنیم و همه دستگاه‌ها باید به یاری ما بشتابند، زیرا توجه به نيازهاي ويژه، رشدی و پيوسته، از اصول ناظر بر هدایت تحصیلی است.
* آیا به «استعداد دانش‌آموز» در این طرح به اندازه کافی توجه شده است؟
** در اين طرح، استعداد، توانايي و ويژگي‌هاي منحصر به فرد فطري دانش آموز كه قابليت رشد و حمايت دارد، مد نظر قرار گرفته تا دانش آموز توانايي انتخاب و تصميم گيري در تعامل با محيط را داشته باشد و خودش در فرآيند هدايت تحصيلي – شغلي نقشی فعال داشته باشد. یعنی با توجه به موقعيت و محدوديت زندگي خود تصميم درستی بگیرد.
* نیازهای شغلی کشور را هم در این طرح در نظر گرفته‌اید؟
** اصول چند گانه ای وجود دارد که باید حتماً مورد توجه قرار گیرد، از جمله استفاده از انواع ابزارها و روش‌هاي مشاوره اي و ارایه شواهد متنوع و كافي در خصوص دستيابي دانش آموزان به هويت تحصيلي- شغلي و توجه ما بر این است که هدایت تحصیلی به صورت فرايندي اجرا شود. بنابراین آگاهی از محدوديت‌هاي محيطي و نيازهاي كشور به عنوان دو وجه اساسي در تصميم گيري‌ها مد نظر است. علاوه بر آن، توجه به همه عوامل انساني و مادي محيطي در طرح ريزي تحصيلي- شغلي دیده شده است.
* برای اجرای طرح هدایت تحصیلی چه پیش نیازهایی دیده شده است؟
** تحليل اهداف كلان آموزش و پرورش اولین گام است که مورد توجه قرار گرفته و با توجه به نیازهای روز و تغییر کتاب‌های درسی، تحليل این كتاب‌ها و برنامه درس ملي نیز مد نظر قرار گرفته و برای تکمیل کار، یک سری مطالعات بين المللي نیز انجام شده است.
* آیا این کارها به عنوان پیش نیاز کافی است؟
** خیر! برای تکمیل موضوع، تحليل نيازها و امكانات ملي- استاني و منطقه‌اي انجام و طراحي الگوي جامع طرح تحصيلي- شغلي با تصويب آیين‌نامه در شوراي عالي صورت گرفته و اجراي آزمايشي آن نیز برای اعتباربخشي و ارزيابي پس از اجرا، مورد نیاز است.
* آیا ساز و کار و فرمول خاصی برای اجرای طرح در دست دارید؟
** بله مجموع امتيازات عملكرد تحصيلي و بررسي‌هاي مشاوره اي 100 است كه به ترتيب: عملكرد تحصيلي براساس مجموع نمرات درس‌های سه ساله دوره اول متوسطه همراه با ضرايب مشخص براي هر رشته و معدل كل محاسبه مي‌شود. این بخش دارای 50 امتياز است. در مرحله بعد بررسي‌های مشاوره ای مد نظر قرار می‌گیرد که به این شرح است:
نتايج آزمون‌ها 20امتیاز، نظر معلم 10امتیاز، نظر خود دانش آموز پنج امتیاز و نظر والدين نیز پنج امتیاز دارد که در طرح لحاظ خواهد شد و سرانجام نظر مشاور که دارای 10 امتیاز است و در جمع به ميزان50 امتياز در این قسمت خواهد بود. پس با این حساب، 50 امتیاز برای نمرات و معدل درس‌های سه‌ساله و 50 امتیاز هم برای نتایج آزمون‌ها و نظرات معلم، مشاور، والدین و دانش‌آموز در نظر گرفته شده است.
* چرا به نظر خود دانش‌آموز و والدین هر کدام پنج امتیاز داده شده است؟
** دلیل آن این است که بیشتر والدین بر مبنای علاقه شخصی خودشان و توجه عاطفی نسبت به فرزندانشان، تصمیم می‌گیرند. دانش‌آموز نیز هنوز در سطحی نیست که دارای شناخت کافی و توان تصمیم‌گیری صحیح برای خودش باشد و از سویی در بررسی‌های چندین ساله عملکرد تحصیلی و در آینده بحث‌های مشاوره‌ای، مشخص شده که هر دانش‌آموز توان و توشه ورود به کدام رشته‌ها و حرفه‌ها را دارد.
نظر شما