سرمایه اجتماعی ، یا بعد معنوی یک اجتماع ، میراثی تاریخی است که از طریق تشویق افراد به«همکاری» و «مشارکت» در تعاملات اجتماعی ، قادر است به حل میزان بیشتری از معضلات موجود در آن اجتماع ، فایق آید و حرکت به سوی رشد و توسعه شتابان اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و ... را امکان پذیر سازد .

در واقع ، سرمایه اجتماعی را می توان در کنار سرمایه های اقتصادی و انسانی ، بخشی از ثروت ملّی به حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی (مادّی) و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می شود.بدون سرمایه اجتماعی ، هیچ اجتماعی به هیچ سرمایه ای نمی رسد ، به طوری که بسیاری از گروه ها، سازمان ها و جوامع انسانی ، بدون سرمایه اقتصادی و صرفاً با تکیه بر سرمایه انسانی و اجتماعی توانسته اند به موفقیت دست یابند ، اما هیچ مجموعه انسانی ، بدون سرمایه اجتماعی نمی تواند اقدامات مفید و هدفمندی انجام دهد .

از سوی دیگر ، سرمایه اجتماعی ، به زندگی فرد ، معنی و مفهوم می بخشد و زندگی را ساده تر و لذت بخش تر می کند .پس به طور کلی می توان گفت : هر چه سرمایه اجتماعی ملتی بیشتر باشد ، آن ملت ، خوشبخت تر و ثروتمندتر خواهد بود .

یک محقق و تحلیل گر حوزه سلامت نیز با اشاره به اینکه سازمان های متعددی در افزایش ایمنی و کاهش مخاطرات بالقوه که در جامعه وجود دارد نقش آفرین هستند، می گوید: تعدادی از این سازمان ها بطور مستقیم نقش آموزشی بر عهده دارند و عده ای غیر مستقیم. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، صدا و سیما، هلال احمر، آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی، دامپزشکی،وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، وزارت علوم، پلیس راهور، پلیس راه، وزارت راه، سازمان حمل و نقل و پایانه ها و محیط زیست به طور مستقیم و غیرمستقیم به مردم آموزش داده و در ارتقای سواد سلامت مردم موثرند. از این رو می توان با قاطعیت اعلام کرد که بیشتر سازمان ها در آموزش سلامت به مردم فعالیت دارند. که البته این آموزش ها جدا از سازمان های مردم نهادی است که بطور مستقیم یا غیر مستقیم به مردم آموزش های متعدد در حوزه سلامت می دهند و در ارتقای سواد سلامت جامعه نقش آفرین هستند.

دکتر حسن جان فدا  می افزاید: بدون تردیدی باید گفت آموزش و ارتقای سلامت مردم بایستی با رویکرد ارتقای سرمایه اجتماعی رونق گیرد. با بالا رفتن سواد سلامت مردم به نوعی سرمایه گذاری انجام گرفته است. جامعه سالم تر کمتر دچار بیماری ها شده و هزینه های کمتری بطور مستقیم و یا غیر مستقیم بر کشور وارد می کند. به عنوان نمونه سالیانه حدود هشت درصد از تولید ناخالص ملی ما ایرانیان در حوادث ترافیکی از دست می رود. با این حجم پول از دست رفته که بیش از ده ها میلیاردها دلار است می توان صدها هزار شغل ایجاد و در سطح ملی از آسیب های وسیعی پیشگیری کرد و در جاهای دیگر سرمایه گذاری کرد که به طور حتم به رشد بهره وری و شاخص رشد توسعه ملی کشور منجر خواهد شد ضمن آنکه از سیاست زده  شدن حوزه سلامت نیز پیشگیری می شود.

این دکترای تخصصی مدیریت بهداشت و درمان ادامه می دهد : سال گذشته16 هزار 584 نفر از هموطنانمان در حوادث ترافیکی کشته و بیش 313 هزار نفر مجروح شدند.که درصد قابل توجهی از آنان معلول دایمی شده اند که تبعات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن ها بسیار سنگین بوده و چه خانواده هایی که با این اتفاقات از هم پاشیده شده و یا ضربات مهلکی به آن ها وارد شده است.

یا به عنوان نمونه بیماری های غیر واگیر دیگر نظیر سقوط از بلندی ناشی از حوادث کار، بیماری های قلبی عروقی، سکته های مغزی، بیماری های کبدی، چاقی، دیابت، بیماری های شغلی، بیماری های تنفسی ناشی از آلودگی هوا، اعتیاد و بیماری های روحی و روانی که به آموزش ناکافی و سواد سلامت پایین مردم بر می گردد.

به گفته وی ارتباط مستقیم بین "سواد سلامت"مردم و" سرمایه اجتماعی" در حوزه سلامت است. با وقوع این اتفاقات و خسارات که فرد، خانواده و جامعه را درگیر کرده و می کند وجود دارد که بطور جداگانه قابل بحث و واکاوی است.

دکتر جان فدا می افزاید :در مورد حوادث ترافیکی سه عامل انسان، محیط و خودرو مبین یا عاملان حادثه هستند که سهم هر یک بطور جداگانه محاسبه شده است. سهم عامل انسانی را بیش از70 درصد می دانند و سهم آن دو را مجموعاً کمتر از 30 درصد  اما عامل چهارمی را باید به آن اضافه کنیم و آن هم "سیاستگذاری" است.

وی ادامه می دهد: به طور حتم سیاست گذاری انجام گرفته در حمل و نقل و ترافیک و خودرو و آموزش عمومی مردم  بسیار موثر بوده و هست.توسعه حمل و نقل ریلی یکی از استراتژی های اساسی دولت است. با توسعه حمل و نقل ریلی احتمال وقوع برخورد یا تصادف کاهش چشمگیری پیدا می کند. ایمنی حمل و نقل ریلی به مراتب از حمل و نقل جاده بیشتر است. آمارها حاکی از آنست که حمل و نقل ریلی بشدت حوادث ترافیکی ناشی از جابجایی مسافران را کاهش می دهد و هر کشوری در این زمینه بیشتر سرمایه گذاری کند در کاهش مرگ و میر و تعداد مجروحان و معلولان ناشی از تصادفات موفق تر بوده و به نوعی سرمایه های اجتماعی در سایه توجه دولت به سلامت مردم پر رنگ تر خواهد شد که علاوه بر پیشگیری از سیاست زده شدن این حوزه،  نگه داشت نیروی انسانی و سایر منابع مرتبط در حمل و نقل شده افزایش می یابد که در نهایت  منجر به رشد بهره وری ملی می شود.

دکتر جان فدا می افزاید: سازمان های دولتی و غیر دولتی در افزایش "سرمایه اجتماعی" بسیار تاثیر گذارند .به عنوان نمونه چاقی یکی از معضلات بهداشتی رو به رشد و مهم در ایران است که احتمال بروز بسیاری از بیماری ها را افزایش می دهد. باید توجه داشت که آلودگی هوا خطر بروز چاقی را افزایش می دهد.آلودگی هوا نه تنها از طریق افزایش بروز چاقی، بلکه به طور مستقیم از طریق افزایش مقاومت به انسولین در بدن انسان احتمال بروز بیماری دیابت را افزایش می دهد. آلودگی هوا یکی از عوامل اصلی بروز بیماری های شایع نظیر انواع سرطان ها، سکته قلبی، سکته مغزی و اسم است و احتمال بروز فیبریلاسیون دهلیزی و آپاندیسیت حاد با افزایش غلظت آلاینده در هوا افزایش می یابد. متاسفانه در سال های اخیر پدیده بیماری زای« ریز گردهابا منشاء خارجی » به معضل آلودگی هوای شهرها اضافه شده است.

وی ادامه می دهد: مشارکت های مردمی و همکاری های سازمان ها و ادارات پیش شرط اصلی مبارزه موثر با آلودگی هواست. موضوع «سرمایه اجتماعی» آنقدر وسیع است که به هر میزان بر روی « نقش آموزش» سرمایه گذاری شود به بیراهه نرفته ایم. نکنه بسیار حایز اهمیت اینکه «آموزش» صرفاً برای ارتقای سواد مردم نیست، متاسفانه «سواد سلامت» بسیاری از مدیران و تصمیم گیران جامعه پایین است. به عنوان نمونه «جانمایی» مراکز صنعتی آلوده کننده هوا در مسیر بادهای غالب که مواد آلاینده را به سطح شهر گسیل می دارند، احداث صنایع آبخواه و بکار نگرفتن تکنیک آمایش سرزمینی، تولید خودروهای ناایمن، احداث جاده های نا ایمن، ورزش و تحرک ناکافی، بی توجهی به مصرف مواد خوراکی مضر سلامت مردم، دخانیات و قلیان، مواد مخدر، بی توجهی به توسعه زیرساخت ها در افزایش سلامت مردم ، اعمال نکردن قوانین موجود برای ارتقای ایمنی مردم و نمونه هایی از غفلت و ناآگاهی برخی مدیران است که خسارات سنگینی به سلامت مردم وارد کرده است.

به گفته دکتر جان فدا  « سرمایه اجتماعی»ثروت ملی است باید «مراقبت » شود. تشویق افراد به «همکاری»  و «مشارکت» در تعاملات اجتماعی، به ما در حل معضلات موجود کمک می کند و علاوه بر تامین بخشی از سلامت جامعه و کاهش دغدغه های فعالان این حوزه رشد و توسعه اقتصادی ،اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی جامعه را در ابعاد مختلف به ویژه حوزه سلامت کشور رقم خواهد زد.