به گفته دکتر سیده رامش سیدزاده، پزشک طب سنتی؛ تغذیه صحیح در حفظ و تداوم سلامت جسم و روح انسان اهمیت زیادی دارد و داشتن یک برنامه غذایی صحیح و مناسب علاوه بر تندستی جسم در ایجاد نشاط و شادابی انسان نیز مؤثر بوده و بدن را از ابتلا به بیماری های مصون می دارد. هر اندازه که انسان قوی تر و سالم تر باشد، کمتر دچار امراض روحی و روانی می شود.
توجه به تغذیه مناسب و حلال که موجب پرورش جسم، عقل و روح می شود و همچنین رعایت آدابی مانند سبک غذا خوردن، آغاز غذا با نام خدا، آرام جویدن و سپاسگزاری پس از صرف غذا نقش مهمی در سلامت جسم و روح ایفا می کند.
به مجموعه نیازمندی های انسان در بعد جسمی و روانی از طبیعیات و معنویات که از راه های گوناگون صورت می گیرد غذا اطلاق می شود. انواع غذا را می توان به غذاهای خوردنی، شنیداری، دیداری، پنداری، لمسی، جنسی و اُنسی ( تاثیر روحیه همنشین بر خلق و خو) تقسیم بندی کرد. غذاها علاوه بر اینکه جایگزین آنچه از بدن تحلیل رفته هستند و افت انرژی را جبران می کنند، بر سوخت و ساز، رشد، حرکت و ترمیم بافت ها نقش دارند. از طرفی با توجه به اثرات خاص و مزاجی خود بر اعضای مختلف جسم، روح و روان انسان و کل موجودیت فرد تاثیر می گذارند.
آلودگی هوا، تجمع مواد زائد در بدن و مصرف خوراکی هایی مانند فست فود، کنسرو، غذاهای آماده حاوی مواد نگهدارند و محرک و خوراکی های غیر حلال نه تنها باعث بیماری های جسمی بلکه زمینه ساز امراض روحی روانی مختلف نیز می گردد.
از دیدگاه طب سنتی و مزاج شناسی، مزاج های سرشتی در صورتی که از اعتدال برخوردار باشند از سلامت جسم و روان نیز برخوردار خواهند بود. یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در این باره، تغذیه صحیح و متناسب با نوع مزاج هر فرد است.
در طب سنتی قانونی به نام " تدبیر به عین" و " علاج به ضد" وجود دارد یعنی اگر مزاج فردی گرم و خشک است و در تعادل مزاجی و صحت است، طبیعت غذایش هم باید گرم و خشک باشد. اما اگر غلبه گرمی و خشکی دارد باید از مصرف غذاهای با طبیعت گرم و خشک پرهیز نماید و علاج به ضد را رعایت کند یعنی غذاهایی با طبیعت و کیفیت سرد و تر میل نماید تا سوء مزاج و بیماری وی تشدید نشود و مزاج به تعادل برگردد.
مزاج طبیعی مغز سرد و تر است اما ممکن است به دلایل مختلف دچار سوء مزاج یا غلبه خلطی شود و زمینه ساز بروز تغییرات خلقی و رفتاری گردد که عبارتند از:
- گرمی جبلی ( سرشتی) مغز: سرعت افعال و حرکات و تیزی ذهن
- سردی جبلی مغز: خواب زیاد، کسالت و دیر فهمی
- خشکی جبلی مغز: بیداری زیاد، فکر و خیال زیاد
- رطوبت جبلی مغز: کندی حواس، خواب زیاد و عمیق
- سوء مزاج گرم مغز: بی قراری، بی خوابی، افکار مشوش، عصبانیت سریع
- سوء مزاج سرد مغز: کسالت، کندی حرکات و افعال مربوط به مغز
- سوء مزاج خشک مغز: بی خوابی، وسواس و افکار منفی زیاد
- سوء مزاج تر مغز: خواب زیاد و فراموشی
بعضی بیماران دچار ضعف مغز می شوند و از اختلال در حس و حرکت و حتی تفکر و تخیل رنج می برند. خوردن و بوییدن مواد خوشبو مانند دارچین، گلاب، زعفران، سیب برای آنها مفید است.
مزاج های مختلف و تاثیر تغذیه بر رفتار و اخلاق
این عضو هیئت مدیره انجمن طب سنتی خراسان رضوی در ادامه به تشریح مزاج های مختلف و خلقیات آنها می پردازد: از مشخصات رفتاری افراد سرد مزاج این است که در شروع یک کار مشکل دارند و به اصطلاح دیر گرم می شوند اما گرم مزاجان کارها را به سرعت آغاز می کنند. ضعف و سستی و کندی در افعال و رفتار دیده شود نشانه سردی مزاج است در حالی که گرمی مزاج گاه باعث شتاب زدگی و عجله می گردد و فردی با چنین ویژگی ممکن است ثبات رای نداشته باشد. توام بودن افعال با اضطراب و تشویش نیز بر گرمی زیاد دلالت دارد. زود عصبانی شدن، خشمگین شدن، برانگیختگی سریع، بی اعتنایی به قضاوت دیگران در مورد خود، جرات، جسارت، پرسخنی، سرعت و پیوستگی کلام، قدرت و بلندی صدا نشانه گرمی مزاج هستند. افراد گرم مزاج اغلب بی قرار، تند و تیز، پرکار و فعال، پرجنب و جوش و پرانرژی هستند، حافظه خوبی دارند و از قدرت یادگیری و تجزیه و تحلیل بالایی برخوردارند، زود عصبانی شده و زود هم آرام می شوند.
فرض کنیم فردی با مزاج گرم و خشک در فصل تابستان و هوای گرم هنگام بازگشت به منزل نوشیدنی با طبع گرم بنوشد. دئر این شرایط ممکن است به شدت عصبانی شود. توصیه می گردد از چنین فردی با یک شربت خنک مانند شربت سکنجبین، لیموی تازه، آلبالو یا زرشک پذیرایی شود.
بنابراین افرادی که در برخورد با مشکلات بیشتر حالات پرخاشگرانه را بروز می دهند سوء مزاج گرم دارند و علاوه بر تمرینات کنترل ذهن مثل تنفس عمیق باید از مصرف غذاهای حاوی ادویه تند و تیز مثل زنجبیل، فلفل، خردل، عسل کهنه، مغزها مانند پسته، سیر، پیاز خام، خرمای خشک، نوشیدنی هایی مانند نسکافه و شربت زعفرانف خوراکی های گرم و چرب مانند حلوا ارده و سرخ کردنی ها و شب بیدار ماندن های طولانی خودداری کنند.
به افراد با مزاج گرم و خشک توصیه می شود مصرف خیار، کدو، گشنیز، هندوانه، ماءالشعیر طبیعی، سوپ جو، حریریه بادام، شربت های متعادل مثل سکنجبین، گلاب، بوییدن عطرهای ملایم و خنک مانند بنفشه، گلاب، پوشیدن صندل و گوش دادن به نغمه های طیبعی مثل صدای دریا یا آب روان را به کار برند.
خصوصیات روانی افراد با مزاج گرم و تر این است که انسان های شجاع و جسور بوده، به طور معمول آرام هستند و دیر عصبانی می شوند اما هنگام عصبانیت ممکن است رفتارهای مخاطره آمیز داشته باشند.
در مورد خصوصیات روانی مزاج سرد و تر نیز باید اشاره کرد که افرادی کم انرژی و کند هستند، معمولا صبور و آرامند و کمتر عصبانی می شوند. رطوبت باعث انعطاف پذیری و خشکی باعث ثبات رای م شود.
گروه دیگر با مزاج سرد و خشک نیز افرادی دقیق، منظم، دور اندیش، محاسبه گر و ریزبین هستند.
نقش غذا در بروز بیماری های سرد روانی
کسانی که دچار سردی روانی هستند افرادی منفی باف، بدبین، غم زده، افسرده و انزوا طلبند که مسائل را سخت و پیچیده ارزیابی می کنند.
زندگی افراد با سوء مزاج سرد و غلبه بلغم مثل حرکت آب به سمت سرازیری است و آنها مدام به جهت افکار منفی حرکت می کنند. همانطور که آب تنها وقتی حرارات ببیند و بخار شود بالا می رود، این افراد نیز برای مثبت اندیشی و رها شدن از منفی بافی باید از لحاظ مزاج اصلاح و غلبه اخلاط تعدیل شوند. مصرف خوراکی های گرم موجب گرم شدن طبع مغز شده و معمولا نگرش مثبت پیدا می کنند. معمولا این منفی نگری ها در زنان و مردان دیده می شود اما با توجه به شایع بودن سردی در خانم ها این گروه بیشتر مستعد درگیری با افکار منفی هستند.
واکنش افراد با مزاج گرم و سرد نسبت به یک مسئله کاملا متفاوت است. فرد با مزاج گرم برخوردی آرام داشته و بیان می کند که اتفاق مهمی پیش نیامده اما فرد با مزاج سرد همین مسئله را چندین برابر واقعیت بزرگ می کند و حتی ممکن است در تصورش حوادث بعدی را هم با منفی نگری پیش بینی کند که این ارزیابی نتیجه سردی روانی است. برای درمان منفی بافی باید سوء مزاج را اصلاح کرد و سپس تغذیه گرم طی 4 تا 6 ماه رعایت شود تا مغز کم کم به گرمی متعادل برسد. در این صورت دیگر فکرهای منفی بروز نمی کند. اگرچه ایجاد گرمی در ذهن افراد افسرده، بدبین، غم زده، منفی باف و... نیاز به زمان دارد اما برای درمان های فوری می توان از بوها و عطریات گرم استفاده نموده و واکنش های آنها را کنترل کرد.
بنابراین هر کدام از حالات ذهنی و روانی در ایجاد اشفتگی و بی تعادلی مزاجی مؤثرند. به این صورت که " ترس و نگرانی و اضطراب، خلط بلغم و کیفیت سردتر"، " غم و اندوه و افسردگی، خلط سودا و کیفیت سرد و خشک"، " وابستگی و تعلق، خلط دم و کیفیت گرم و تر" و " خشم و غضب، خلط صفرا و کیفیت گرم و خشک" دارد.
اگر خشم و غضب در فردی افزایش یابد، صفرا افزایش می یابد و متقابلا نیز اگر صفرا به طور غیر متعادلی بنابر دلایل مختلف از جمله نوع تغذیه فزونی یابد می تواند به حالات قهر و غضب منجر شود. همچنین اگر خلط بلغم نیز به دلایلی مانند تغذیه سردی و تری زیاد فزونی یابد موجب بروز حالات ترس، نگرانی و اضطراب می شود. تغذیه مولد سودای نامنتعال منجر به ایجاد حالات غم و افسردگی می گردد و همچنین اگر بعد از صرف غذا احساس غم و اندوه عارض گردد، هضم مختل می شود زیرا حرارت غریزی را پنهان می سازد و تنفس به طور کامل انجام نمی شود و خواب از چشم غم زده می رود.
راهکارهایی برای مبتلایان غم و اندوه ( سوء مزاج سرد و خشک)
دکتر سیدزاده در پایان به این افراد توصیه می کند از مصرف عدس، قارچ، کلم خام، گوشت گاو، گوشت های فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس، فست فودها، غذهای آماده حاوی مواد نگهدارنده، پنیرهای مانده و کهنه، غذاهای سوخته و ترشیجات پرهیز کنند اما سحرخیزی، قدم زدن در طبیعت، ورزش های گروهی، مصرف گوشت بره، زرده تخم مرغ عسلی، شیر برنج، حریره بادام، شیر بادام، دمنوش ها و شربت های مفرح با توجه به سازگاری مزاجی مثل فالوده سیب شیرین رسیده و تخم شربتی، شربت تخم بالنگو، شربت بیدمشک، شربت بهار نارنج، مربای بالنگ را حتما در برنامه خود بگنجانند.
نظر شما