به گزارش قدس آنلاین، زندگانی امام رضا(ع) در کنار ابعاد مختلف و اثرگذار بر تاریخ بشریت از کرامت و جود گرفته تا معین الضعفاء و غریب الغرباء بودن، در بُعد علمی نیز دارای آثار شگفت انگیز است به گونه ای که از ایشان در جامعه اسلامی با عنوان «عالم آل محمد(ص)» یاد می شود، از این رو و در گفت و گو با استاد دانشگاه و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره راز این شهرت و نیز ابعاد علمی سبک زندگانی پربرکت حضرت ثامن الحجج(ع) به گفت و گو پرداخته ایم که مشروح آن به حضورتان تقدیم می شود:
حجت الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره چرایی شهرت امام رضا(ع) به عالم آل محمد(ص) در گفت وگو با قدس آنلاین اظهار کرد: در شرایطی که امام رضا(ع) می زیستند جریان های مختلف کلامی جهان اسلام در تقابل با یکدیگر قرار گرفته و حتی جریان های کلامی و اعتقادی مسلمین در تعامل و رقابت با اندیشه های غیرمسلمانان بودند، تا جایی که این دوران ویژگی برجسته تری از این جهت حتی نسبت به عهد صادقین(ع) دارد.
وی ادامه داد: در زمانی که امام رضا(ع) در خراسان حضور داشتند و در نشست هایی که بعضا با حضور مامون برگزار می شد، نمونه هایی از صحنه رقابت های فکری جهان اسلام، میدان بروز و ظهور می یافت و نقش تاثیرگذار در دفاع از محورهای اصلی اندیشه اسلامی، تبیین مسئله توحید اعم از ذاتی، صفاتی و افعالی، تبیین حقیقت اختیار و مسئولیت انسان از یک سو و نیز تبیین مسئله امامت و تحلیل مسائل تاریخی بعد از رحلت رسول خدا(ص) از سوی دیگر توسط امام رضا(ع) داشت، فرصتی را فراهم کرد تا بعد علمی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بیش از دیگر مقاطع تاریخی تجلی داشته باشد و برجستگی همین بُعد باعث شد که حضرت ثامن الحجج(ع) به عنوان عالم اهل بیت(ع) مشهور شوند.
عقل واسطه بین امام (ع) و مردم
حجت الاسلام پارسانیا درباره نوع نگاه و مواجهه امام رضا(ع) با آراء و اندیشه های مخالف و جایگاه آزاداندیشی در مکتب رضوی تصریح کرد: البته محتوا و جهتگیری معرفتی امام رضا(ع) تبیین مفاهیم قرآنی و اسلامی و در کانون آنها توحید بود اما ایشان در بُعد روشی نیز در مجالسی که برگزار می شد عقل را به عنوان واسطه ای در نظر می گرفتند که حجت را بین امام و مردم تمام می کرد.
استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه ابراز کرد: چنانکه وقتی شخصی از محضر امام(ع) پرسید که حجت خدا امروز بر ما چیست؟ امام(ع) که خود عقل ناطق بودند، فرمودند: «حجت عقل است.» یعنی به پیامبر درونی اشاره داشتند و حجیت خود را با گفت و گوی عقلی اثبات کردند که این بسیار مهم است؛ لذا نقشی که ایشان برای عقل قائل اند و در تبیین آن در محدوده عقلانیت ابزاری و تجربی محض نبودند بلکه عقل را وسیله ای می دانستند که با آن خدا شناخته و عبادت می شود و ایمان صحیح از خطا شناخته و نیاز بشر به پیامبران و ائمه(ع) توسط آن ثابت می شود و دست انسان را به سوی وحی الهی برای بهره وری از وحی می رساند.
بسته بودن فضا برای عوامل غیرعقلی در مناظرات رضوی
وی تاکید کرد: علاوه بر این، در سیره مناظره ای و گفتاری امام رضا(ع)، فضا برای دخالت عوامل غیرعقلی بسته است؛ در یکی از مناظرات امام رضا(ع) که مامون هم حضور داشت، متکلم مقابل از هر راهی می رفت امام رضا(ع) راه را بر او می بست و او نیز مجدد زبان به انکار گشوده و مباحثی را مطرح می کرد که سندیت عقلی نداشت، حاضران در جلسه از نوع بحث آن متکلم مکدر شدند از جمله مامون که با تغیّر و تندی با وی سخن گفت، اما امام(ع) به مامون فرمودند: «اجازه دهید حرف خود را بزند و شما اینگونه با وی سخن نگویید چراکه پس از خروج از جلسه خواهد گفت دفاع و شوکت مامون مانع از آن شد که من سخن بگویم» (استعاره از پیش رفتن بحث بدون دخالت عوامل بیرونی) این نمونه ای کامل از دفاع امام رضا(ع) است تا محیط گفتگوهای علمی فارغ از عوامل غیرعلمی بتواند فعال باشد.
حجت الاسلام پارسانیا درباره میزان پایبندی مجامع علمی به این سیره رضوی ابراز کرد: امروزه وسایل ارتباط جمعی و فناوری ها، امکان تصرف عوامل بازدارنده برای اظهارنظر کسانی که می خواهند حرفی بزنند را از بین برده و کسی نیست که امروز سخنی داشته باشد و نتواند بگوید؛ لذا بی توجهی به این مطلب و تلاش برای آنکه از طریق انسداد مسیر شنیدن سخن افراد از نظریه ای دفاع شود، به نوعی بدسلیقگی است که اولا اثر مثبتی ندارد و ثانیا فرصت اغواگری را برای کسی که از این طریق با او برخورد می شود، به وجود می آورد زیرا در هر صورت می تواند سخنش را بگوید و می گوید و ممانعت های غیرعلمی تنها باعث می شود زمینه مظلوم نمایی ها برای او ایجاد شود.
انسداد مسیر بیان مظلوم نمایان را فعال می کند!
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام تاکید کرد: این مظلوم نمایی ها هرچند در محیط های علمی برای عالمان موثر نیست اما در فرهنگ عمومی کاملا کارآمد است.
حجت الاسلام پارسانیا درباره نوع مواجهه حضرت رضا(ع) با آراء وارداتی و تاثیر این سیره برای استفاده ما از علوم و اندیشه های وارداتی به ویژه در حوزه علوم انسانی ابراز کرد: با توجه به نقشی که امام رضا(ع) برای عقل به عنوان میزان و معیار شناخت که در دسترس همه انسان ها در همه تاریخ است، قائل هستند ایشان رویکرد و برخورد انتقادی و عقلانی با مواریث گذشتگان اعم از گذشته خود ما یا گذشته دیگران داشتند و شیوه زیست و زندگی و اعتقادات را در نظر می گرفتند که این سلوک، سلوک قرآنی است و کار گذشتگان را صرف تعلق آن به گذشته رد یا تایید نمی کند.
این استاد دانشگاه افزود: برای مثال امام رضا(ع) در مواجهه با فردی که در خانه ای نامناسب زندگی می کرد و در گفت و گو با حضرت(ع) عرض داشت این منزل پدری من است و آن را تغییر نمی دهم، فرمودند: «حتی اگر پدر تو جاهل بوده باشد.»
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: اگر عقل پیام آور الهی است و همه انسان ها از آن بهره دارند باید در همه فرهنگ ها اثری از عقل باشد و اگر در فرهنگی اثری از عقل و عقلانیت نبود آنگاه این باور و اعتقاد که عقل مظهر رحمت رحمانیت الهی برای همه انسان ها است، خدشه دار می شود همانطور که هر فرهنگی ممکن است از عناصر غیرعقلانی برخوردار باشد.
ضرورت برخورد انتقادی با میراث دیگر فرهنگ ها
وی در پایان خاطرنشان کرد: از این رو، در مواجهه با میراث دیگر فرهنگ ها و تمدن ها باید ما نیز برخورد انتقادی داشته باشیم و صرف اینکه چیزی از جایی آمده و قدرت و اقتداری را به همراه دارد دلیل بر پذیرش بی چون و چرای آن نیست، همانطور که ردّ بی چون و چرای آن نیز به بهانه تعلقش به قبل از اسلام یا دیگران، جایز نیست.
انتهای پیام/
نظر شما