در گفت و گو با دکتر مهدی بلالی مود؛ پدر سم شناسی پزشکی ایران و برنده دومین جایزه سالانه سازمان منع سلاح های شیمیایی در سال 2015 به بررسی دیدگاه وی در خصوص این رشته پرداخته ایم
*آقای دکتر از خودتان برایمان بگویید.
** ١٥ شهریور ١٣٢١ شمسی در روستای مود بیرجند متولد شدم و تحصیلات ابتدایی را در مود و زاهدان و متوسطه را در دبیرستان شوکتی بیرجند به پایان رساندم.
خرداد سال ٤٣ لیسانس شیمی و خرداد ٤٩ موفق به دریافت دکتری پزشکی شدم.دو سال بعد از آن؛یعنی در سال 51 به عنوان مربی پزشکی قانونی و مسمومین دانشکده پزشکی مشهد استخدام و سال 54 به سمت استادیاری و سرپرستی بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع) منصوب شدم .
طی سال های ٥٥ تا ٥٧ مدیریت امور آموزشی دانشکده پزشکی مشهد را نیز عهده دار بودم. تیرماه سال 57 برای گذراندن دوره تخصصی سم شناسی بالینی در دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورگ عازم بریتانیا شدم و در کوتاه ترین زمان ممکن ، توانستم مدرک دکتری تخصصی ام را با درجه ممتاز در رشته فارماکولوژی و سم شناسی بالینی دریافت کنم.
پس از دریافت تخصص درمان شناسی و فوق تخصص مسمومیت ها، مرداد ماه همان سال با عنوان استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورگ استخدام و در مرکز درمان شناسی و درمان مسمومین بیمارستان سلطنتی این شهر مشغول به کار شدم. آن سال ها همه جا صحبت از جنگ تحمیلی عراق علیه کشورمان بود.من و همسرم که فوق تخصص دندانپزشکی کودکان بود از طریق رسانه های بریتانیا متوجه شدیم صدام قصد حمله شیمیایی به ایران را دارد و من می دانستم که در کشور متخصص سم شناسی بالینی یا همان سم شناسی پزشکی نداریم.به همین دلیل دی ماه سال ١٣٦٠ یعنی یک سال قبل از حمله شیمیایی عراق به ایران با عشق خدمت به وطن به کشور بازگشتیم و با سمت استادیار و سرپرست بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع) ، وابسته به دانشکده پزشکی دانشگاه مشهد مشغول به کار شدم و از سال ١٣٧٠ به مقام استادی گروه آموزشی بیماری های داخلی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ارتقاء یافتم.
*چه شد که تخصص سم شناسی را انتخاب کردید؟
**پیش از اینکه وارد رشته پزشکی شوم دانشجوی شیمی بودم.سال اولی که وارد رشته پزشکی شدم دانشجوی سال سوم شیمی هم بودم. همزمان با رشته پزشکی ،کارشناسی شیمی را هم به اتمام رساندم. به همین دلیل پس از اینکه دانش آموخته پزشکی شدم همواره در جست و جوی ارتباط بین شیمی و پزشکی بودم.ابتدا قصد عزیمت به خارج برای تحصیل در دوره سم شناسی بالینی داشتم اما به دلیل شرایط تحصیلی همسرم منتظر ماندم تا تحصیل ایشان تمام شود.
خرداد سال 57 با بورس وزارت علوم وماموریت دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای گذراندن دوره تخصصی سم شناسی بالینی در دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورگ عازم بریتانیا که مهمترین مرکز درمان مسمومین دنیا بود شدم وتخصص سم شناسی بالینی را خواندم .
*وضعیت رشته تخصصی سم شناسی پزشکی را در ایران چگونه ارزیابی می کنید؟
** من از سالی که به ایران بازگشتم دنبال ارتقای این رشته بودم و توانستم انجمن سم شناسی پزشکی را با کمک همکاران تاسیس کنم. همایش های بین المللی متعددی در این حوزه برگزار کردیم و با تشکیل کمیته شیمیایی در کشور شیوه های تشخیص و درمان بیماران شیمیایی جنگی را علاوه بر دانشگاه علوم پزشکی مشهد در دانشگاه های اصفهان، تهران، شیراز تدریس می کردم تا اینکه با توسعه این رشته توانستیم طی سال های 84 و85 برای نخستین بار در منطقه آسیا تخصص و فوق تخصص سم شناسی بالینی را در بیمارستان امام رضا(ع) مشهد تاسیس کنیم و از رشته های داخلی ،اطفال ، طب اورژانس و... فلوشیپ سم شناسی بالینی پذیرش کنیم که اکنون در سایر دانشگاه های علوم پزشکی کشور مشغول کار هستند و برخی از آن ها نظیر دکتر محمد عبداللهی که جزو یک درصد دانشمندان سم شناسی بالینی جهان محسوب می شود و بیشتر تالیفات این رشته را انجام داده است در سطح جهان بی نظیر هستند.
اکنون به لحاظ نیروی انسانی وضعیت خیلی خوبی داریم اما متاسفانه به رغم نیاز کشور هنوز برخی از دانش آموختگان این رشته جذب مراکز درمانی نشده و بیکارند.
*آقای دکتر مهمترین دغدغه حرفه ای شما و همکارانتان در این حوزه چیست؟
** به رغم اینکه میزان سموم در ابعاد مختلف (آلودگی آب ، هوا، مواد غذایی و سموم موجود در صیفی جات ) در کشور ما افزایش یافته ،مسوولان برای توسعه این رشته امکانات و تجهیزاتی در نظر نگرفته اند .شاید آلودگی هوا و... برای افراد سالم به ظاهر ایجاد مشکل نکند، اما به طور حتم منجر به عصبانیت، بی قراری، پرخاشگری و سردرد خواهد شد که تبعات زیادی در سطوح مختلف جامعه به دنبال دارد اما متاسفانه سازمان محیط زیست و همچنین وزارت بهداشت و درمان نیز توجهی به این مهم ندارند.
در بین کشورهای جهان، ایران یکی از قربانیان گازهای شیمیایی جنگی است که تلفات زیادی داده است؛با این حال هنوز امکانات درمانی قابل قبولی برای درمان مجروحان عزیز شیمیایی نداریم و این مهم یکی از دغدغه های حرفه ای تمام متخصصان سم شناسی پزشکی کشور است که اگر بار دیگر مورد تهاجم دشمن قرار گیریم چگونه مقابله خواهیم کرد. در حالی که پس از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ،کشورهایی نظیر سنگاپور، مالزی و ترکیه در این زمینه آموزش های عمومی گذاشتند تا در صورت بروز چنین واقعه ای تلخ،مردم کشورشان آمادگی لازم برای مقابله و پیشگیری از آلودگی به این گازها را داشته باشند.
انجمن سم شناسی بالینی ایران در مقایسه با کشور خودمان در سازمان بهداشت جهانی ، سازمان منع سلاح های شیمیایی و سایر کشورها شناخته شده تر است و آن ها به تولیدات علمی ما در این حوزه توجه بیشتری دارند و همواره از کنگره های بین المللی ای که در این حوزه برگزار می کنیم استقبال می کنند.به عنوان نمونه من کتابی با عنوان «راهنمای درمان مجروحان جنگی » با حمایت سازمان منع سلاح های شیمیایی به زبان لاتین تالیف کرده ام که ابتدای سال جاری به صورت رایگان در اختیار تمام کشورها قرار گرفته و بیشتر کشورها از جمله ترکیه آن را به زبان خود ترجمه کرده و در اختیار نهاد ها و سازمان های دولتی قرار داده اند،اما متاسفانه هنوز مسوولان ما نسبت به ترجمه این کتاب به زبان فارسی اقدامی نکرده اند.
* اقبال دانش آموختگان پزشکی به این رشته چگونه است؟
** ما طی این سال ها به بُعد اقتصادی رشته سم شناسی بالینی توجهی نداشته ایم به همین دلیل این رشته مورد اقبال متخصصان پزشکی نیست و تنها متخصصانی جذب این رشته می شوند که توجهی به مادیات ندارند.
متاسفانه طی سال های اخیر به دلیل شرایط اقتصادی کشور، همکاران جوان ما گرایش مادی بیشتری پیدا کرده اند و اقبال کمتری به این قبیل رشته ها دارند و ترجیح می دهند رشته ای را انتخاب کنند که بازار کار بهتر و درآمد بیشتری داشته باشد به همین پزشکان محدودی به این تخصص گرایش دارند.
*وضعیت آموزش این رشته در دانشگاه های علوم پزشکی ایران چه تفاوتی با آموزش در دانشگاه های کشورهای اروپایی و آمریکایی دارد؟
** شرایط کشور ما به لحاظ مسمومیت ها با بسیاری از کشورها متفاوت است. ما به لحاظ آموزش های تخصصی در منطقه حرف اول را می زنیم و متخصصان سایر کشورهای منطقه و کشورهای آسیایی برای گذراندن دوره فلوشیپ سم شناسی پزشکی به ایران می آیند ضمن آنکه در دوره های تخصصی و فوق تخصصی نیز مورد قبول کشورهای اروپایی و آمریکایی هستیم. اما متاسفانه در مقایسه با دانشگاه های علوم پزشکی کشورهای صنعتی وضعیت قابل قبولی نداریم. زیرا به رغم اینکه با عوارض داروهای شیمیایی بیشتر از کشورهای صنعتی سر و کار داریم، دانشجویان ما در دوره پزشکی عمومی تنها دو واحد سم شناسی و مسمومیت ها را می گذرانند ضمن آنکه طی دوره کارورزی نیز مدت بسیار کوتاهی در بخش مسمومیت ها حضور می یابند.
* به عنوان پدر سم شناسی پزشکی ایران چه توصیه ای برای دانش آموختگانی که می خواهند این رشته را به عنوان رشته تخصصی و یا فوق تخصص خود انتخاب کنند دارید؟
** من همیشه به همکاران جوانم توصیه می کنم اگر می خواهند برای رضای خدا کار کنند و عاشق خدمت به مردم هستند این رشته را انتخاب کنند تا از نفس خدمت لذت ببرند، اما اگر دنبال مادیات هستند سراغ این رشته نروند.
نظر شما