به گزارش قدس آنلاین به نقل از طلیعه، روند اسلامی سازی علوم انسانی و مجراههای بهره گیری در این مسیر و تبین این باور که رویکرد اسلامی سازی علوم انسانی، فتح بابی در جهت رفع ناهنجاری های موجود خواهد بود یا خیر، و همچنین مقوله چارچوب و قلمروشناسی در آیات قرآن کریم و بهره مندی از این منویات در پروسه اسلامی سازی علوم انسانی، ما را برآن داشت تا با حجت الاسلام و المسلمین دکتر عبدالکریم بهجت پور، استاد حوزه و دانشگاه، و نماینده شورای عالی حوزه های علّمیه در شورای عالی آموزش و پرورش، گفتگویی ترتیب دهیم که ماحصل آن را در ادامه می خوانید.

*استاد! آیا می توان از سنت نیز  در تبیین و تحول علوم انسانی و شاخه های آن بهره جست؟

در این باب، آیه شریفه ای در قرآن کریم، وجود دارد، که برای تبین و جایگاه سنت می توان به این آیه شریفه استناد نمود. در سوره مبارکه نحل خداوند می فرماید: «واَنزَلنا اِلَیکَ اَلذّکر لِتُبَینَ للِنّاسِ ما نُزِّلَ اِلَیهِم وَ لَعَلَّهُم یَتَفَکَّرُونَ» یعنی: ای پیامبر(ص)، من برای تو یک، وحی دوّمی قرار دادم، تا بتوانی با آن قرآن کریم را برای مردم تبین و تشریح نمایی، باید در این مقوله توجّه نمود که، تبین قرآن کریم با تفسیر قرآن متفاوت است. براساس همین نکته است که مردم می توانند، با توجه به قرآنی که بر آنها نازل شده است، زمینه و شرایط حل مسائل برای خود و جامعه خود را داشته باشند. بنابراین ای پیامبر(ص)، در مواجه مردم  با مسائل شرایط حل و فصل آنها، با توجه به تبیینی که تو از قرآن کریم می نمایی، برای آنها فراهم است.

بر اساس همین نکته می توان اذعان نمود که، سنت، یک وحی تبیینی می باشد که در اختیار پیغمبر(ص) می باشد. از دیدگاه ما شیعیان، این مشی و روش در سیره اهل بیت(ع) نیز وجود دارد. ترکیب قرآن کریم و سنت است که قدرت تفکّر و حل مسئله را در انسان بالا می برد. بنابراین باید قطعاً همیشه در مواجه با تعالیم قرآن کریم، سنت نیز به آن الحاق و ضمیمه شود. در این مقوله می توان گفت که سنت یک وحی تکمیلی می باشد. کار و وظیفه سنت، توسعه معارفی است که در قرآن کریم آمده است. تشریح و توسعه فرامین و دستورات قرآن با سنت است. اگر گذاره های قران کریم چه در بخش توصیف ها و چه در بخش توصیه ها، با علوم انسانی رابطه دارد، سنت که در واقع توسعه ای در توصیف ها و توصیه ها می باشد، دقیقاً همین نقش را در استقرار علوم انسانی می تواند داشته باشد. اگر این دو مولفه به خوبی دیده شوند و به خوبی نیز تبین شوند، آن وقت است که ما می توانیم انتظار داشته باشیم که علوم انسانی اسلامی تولید و تحقق یابد.

*آیا راهکار اسلامی سازی علوم انسانی را یک مجرا به سمت رهایی از ناهنجاری های موجود می دانید؟

مطمئناً و قطع به یقین این امر محقق می شود. برای بنده و با توجه به این که در حدود قریب به سه دهه فعالیت و مطالعاتی را در این زمینه انجام داده ام، مانند روز روشن است که اگر این رویکرد لحاظ شود، رهایی از ناهنجاری ها اتفاق خواهد افتاد. همین الان و به طور نمونه موضوعاتی مانند پوشش اسلامی، مانند پاکدامنی در جامعه، مانند کاستن از آسیب های اجتماعی، موضوعات مبتلابه جامعه است و بنده در مطالعات قرآنی که داشتم به این نکته و موضوع دست یافته ام که قرآن کریم برای تمامی این معضلات، راهکارها و ایده های حکیمانه و پلکانی دارد.

به طور مثال قرآن کریم می فرماید، اگر در جامعه با پوشش ناسالم و نامتعارف مواجه هستید به این دلیل است که سیر درست و پلکانی در مواجهه با این معضل انجام نگرفته است. این رویکرد باعث ایجاد آسیب در جامعه می شود و وقتی جامعه با آسیب مواجه شد، آن وقت پوشش و فضای آن دچار ناسالمی و نامتعارفی می گردد. در این جا و در برابر این مقوله، وظیفه رسانه ها و مبلغان دینی و فرهنگی این است که آن سیر پلکانی را وارسی نماییم و ببینیم که در کدام مواضع و موقعیت ها دچار ضعف و کوتاهی شده ایم .

جامعه شناسان و موثران فرهنگی با این رویکرد می توانند در مواجهه با معضلات عمل کنند و در برابر پوشش های ناسالم و ناصحیح اقدام نمایند. اگر در علوم و بالاخص علوم انسانی رویکرد های درست و پلکانی موجود در قرآن کریم، پیاده شوند این مفاهیم می توانند، ما را از راه های بسیار ساده و هموار به حل و فصل مسائل رهنمون نمایند. ما اگر در حال حاضر دچار مشکل شده ایم، به نظر بنده، از این جهت است که مسیر تبین شده و مشخص شده را طی نمی نماییم. ما بر اساس مدل ها و دلهره هایی که مورد نظر و اهتمام قرآن کریم نیست، به مواجهه با معضلات می رویم و اگر از مسیر صحیح و تبین شده برویم قطعاً به مقصود و هدف خود خواهیم رسید.

*به عنوان مولف، اگر بخواهید چارچوب قلمروشناسی آیات قرآن کریم را در حوزه های مختلف علوم انسانی به دانش پژوهان و محققین معرفی نمایید، چه راه کار ها و چارچوب هایی را معرفی می نمایید؟

این بحث و سوال خیلی فراگیر است، امّا اگر به عنوان ارائه توصیه و ارائه چارچوب، بخواهیم چند نکته را در باب قلمرو شناسی و همچنین استفاده بهینه از تعالیم و منویات قرآن کریم به دانش پژوهان گرامی و دانشجویان علوم انسانی ارائه نماییم، این مطالب این است که، با توجه به تغییر دید و نگاه نسبت به تعالیم و منویات قرآن کریم، اوّلین امری که باید مورد اهتمام قرار بگیرد این است که، دانش پژوهان، حوزه دانش و آگاهی خود را چه در مبانی و چه در روش ها و قواعد حل و فصل مسائل دسته بندی و مدون نمایند.

در گام بعد باید بر اساس سیر و شاکله ای که سوره های شریفه قرآن کریم نازل شده است،( باید یادآور شوم که، این تحقیق در مطالب تحقیقی و نگاشته شده بنده وجود دارد) وارد تعالیم قرآنی شوند و سپس بر اساس همان سیر و مشی نزول سوره ها و آیات قرآن کریم به بررسی و مطالعه دیدگاه های قرآن کریم نسبت به هر یک از پیش انگاره ها و اصول و قواعد و مسائل مورد نیاز خود بپردازند. در واقع بر اساس این سیر و سبک نزول آیات است که مشابهت و قرابت موضوعات را احساس می نمایند.

در این مسیر حتی می توانند به تفاسیری که به ترتیب نزول قرآن کریم پرداخته اند نیز مراجعه نمایند. در این مسیر اگر به زبان و قواعد زبانی عربی مسلط هستند، می توانند به تفسیر،«بیان الحدیث»و یا«معارج التفّکر» و حتی به تحقیق و مطالعات بنده، که الحمدللّه در حال حاضر قریب به پنج جلد از آن به چاپ و نشر رسیده است به نام «همگام با وحی» که در آن به بحث مهندسی تحوّل نیز پرداخته شده است، مراجعه نمایند و در آنها دقّت و تدبّر کنند و در راستای تحقیقات خود استفاده نمایند.

در این باب کتاب دیگری نیز از بنده وجود دارد، به نام «شناسنامه تنزیلی سوره های قرآن کریم» که در آن سیر هندسی نزول ۱۱۴ سوره قرآن کریم را مورد بررسی قرار داده ایم، که این کتاب نیز می تواند در بررسی و تحلیل دقیق شرایط و ضوابط نزول آیات و سوره های قرآن کریم  مورد نظر و توجه دانش پژوهان قرار بگیرد. مطلب بنده این است که دانش پژوهان و دانشجویان گرامی با مطالعه این منابع به یک دید و ذهن ساختارمند و نظام مند در چارچوب قلمرو شناسی و دریافت دقیق از تعالیم ومنویات قرآن کریم دست پیدا نمایند و در نهایت توصیه و سفارش بنده این است که دانشمندان محترم علوم انسانی و دانش جویان فاضل این رشته، سعی نمایند از این به بعد، قرآن کریم را به صورت یک مجموعه کلّ و به هم پیوسته و سازگار و هماهنگ مورد عنایت و توجه قرار دهند.

لازم به ذکر است در این مسیر، تفاسیری که این رویکرد را دارند وجود دارد، مانند «تفسیر المیزان»، و این دسته از دوستان می توانند با این تفاسیرمأنوس شوند و از منظر این مفسرین، قرآن کریم را بررسی نمایند، به نظر بنده، اگر پژوهشگران و دانش جویان این راه و مسیر را در پژوهش در آیات قرآن کریم  و درحوزه علوم انسانی و بر پایه متن آن قرار دهند، مسیر استخراج تعالیم قرآن کریم و استفاده از آن در جهت اسلامی سازی علوم انسانی تسهیل خواهد شد.

انتهای خبر/