به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قدس انلاین، وقتی از سوی بنیاد فردوسی(شاخه توس) به من پیشنهاد می شود که با دکتر جلال خالقی مطلق، شاهنامه پژوه برجسته و استاد دانشگاه هامبورگ آلمان، دکتر شهین سراج، بنیان گذار بنیاد ملک الشعرای بهار در پاریس، دکتر شاه منصور خواجه اف، استاد دانشگاه و نماینده فرهنگی سازمان اکو از تاجیکستان و دکتر محمدحسین طوسی وند مدیر عامل بنیاد فردوسی، در ایام بزرگداشت فردوسی و خیام، برای بازدید از مکان-های دیدنی شهر نیشابور همراه شوم با خوشحالی می پذیرم. شما نیز با خواندن خاطرات این سفر با ما هرماه شوید.
*خوان اول: آغاز سفر
سفر ما صبح زود با دو خودروی شخصی آغاز می شود. دکتر خالقی مطلق پیش از حرکت می گوید: این نخستین باری است که به نیشابور می روم، از من برای حضور در جلسات مختلف دعوت شده بود اما نتوانستم از این سفر و دیدن آرامگاه خیام صرف نظر کنم چون من فردوسی دوستِ خیام پیشه هستم. دکتر سراج هم که سال هاست در پاریس زندگی می کند از اینکه بالاخره موفق شده به نیشابور- که در بین اروپایی ها به شهر خیام مشهور است - سفر کند خوشحال است.
در طول راه دکتر خالقی مطلق از شاعران نیشابور بویژه خیام که به وی ارادت خاصی دارد سخن می گوید و تاکید می کند: من نگاه خیام را در رباعیاتش نسبت به زندگی و شادباشی در میان دو دم ناپایدار(از نیستی به هستی آمدن و از هستی به نیستی رفتن)، آزاداندیشی نسبت به مذاهب و اعتقادات و زیبایی، افسون ظاهری ابیاتش و اعتقاد به ناپایداری جهان که سبب سرودن والاترین معانی در کوتاه ترین ابیات شده بسیار می پسندم.
وی اضافه می کند: در واقع خیام از شاهنامه بسیار تاثیر پذیرفته است و مسایلی مثل ناسازگاری جهان، از دست رفتن شکوه ها و قدرت ها و ناپایداری عمر- با وجود اینکه فردوسی یک شیعه بسیار معتقد و خیام اهل تسنن بود- پس از مطالعه شاهنامه به دیوان او راه جسته است.
دکتر خالقی مطلق برای بیان جایگاه خیام در بین شاعران ایران از تعبیر جالبی استفاده می کند و می گوید: در ایران هم پنج شاعر بلند آوازه یعنی فردوسی، سعدی، نظامی، حافظ و مولوی به اضافه خیام را باید یکِ بعلاوه پنج نامید چون رباعیات خیام باوجود تعداد اندک، او را در ردیف شاعران بزرگ قرار داده است. 
استاد درباره جایگاه خیام در غرب به خبرنگار قدس آنلاین می گوید: ترجمه فیتز جرالد از تعدادی از رباعیات خیام سبب شهرت این شاعر ایرانی در غرب شد، اما الان در آمریکا غزلیات شمس محور توجه قرار گرفته آن هم به دلیل ترجمه خوب یک خانم ایرانی با همکاری یک آمریکایی از این اثر است. می پرسم نظرتان درمورد عطار چیست؟ می گوید: عطار یک شاعر عرفانی است که شاعرانی مثل سنایی و مولوی پیرو او بودند چون عرفان ما را از زندگی مادی دور می کند بدون اینکه از خردگرایی دور کرده باشد با این حال خیام را ترجیح می دهم و رباعیاتی را از خیام اصیل می دانم که در آن ها نشانی از تصوف و عرفان نیست. خیام به جهان از دید دیگری می نگرد، در واقع دنباله تفکرات رازی فیلسوف ایرانی را دارد.
کم کم به نیشابور نزدیک می شویم؛ دکتر خالقی مطلق نگاهی به دشت های سراسر سبز می اندازد و می گوید: این ها طبیعی ترین مناظر ایران است من در اوایل جوانی که هنوز ساکن وطن بودم گاهی برای تفرج به دامنه دماوند می رفتم و الان دوباره آن خاطرات برایم تداعی شد.
 

* خوان دوم: آرامگاه عطار

به نیشابور می رسیم. اولین جایی که می رویم آرامگاه عطار، شاعر و عارف بزرگ قرن ششم و هفتم هجری است؛ بقعه ای کوچک و هشت ضلعی با گنبدی کاشی‌کاری‌شده. محوطه آرام و خاموش مقبره عطار، یا دآور لحظه ای است که درویشی از او چیزی طلب کرد اما هنگامی که با خودداری عطار روبرو شد، بدو آموخت که چگونه می توان سبکبال و سبک بار از این دنیا رخت بربست و در پیش چشمان حیرت زده عطار، سر به زمین گذاشت و روحش به آسمان پرکشید. عطار نیز پیشه را رها کرد و به عرفان روی آورد. در گوشه ای از باغ آرامگاه نیز ، بنای زیبای نگارگر چیره دست ایرانی، کمال الملک قرار دارد. دکتر سراج که نسخه ای از اسرارنامه عطار را خریداری کرده می گوید: آرامگاه عطار بسیار آرامش بخش است یعنی همان طوری است که باید باشد ولی انتظار داشتم نمودهای شعری عطار بیشتر باشد و حداقل زندگینامه عطار هر چند مختصر در کنار بقعه اش نصب شود.
نظر دکتر خالقی مطلق را درباره آرامگاه می پرسم. می گوید: باغی زیبا دارد و برای بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی دیدنی و آبرومند است؛ اصولا در قدیم در میان ایرانیان رایج نبود که برای بزرگانشان آرامگاه بسازند ولی اکنون که رایج است باید فقط به این بزرگان اختصاص داشته باشد. بزرگانی مثل فردوسی، خیام، عطار، حافظ، سعدی و... جزو مفاخر ما هستند و نباید افراد دیگر در کنار مزار آن ها دفن شوند. من اینجا سنگ قبرهای زیادی را می بینم باید اینها را به مکان دیگری انتقال داد. در هر شهر هم باید یک آرامگاه مفاخر ساخته شود و شاعران، هنرمندان، دانشمندان و همه نامآورانی که افتخار شهر خود به شمار می آیند مثل کمال-الملک در آن مکان مدفون شوند .البته من در آرامگاه عطار فقط چند سنگ قبر دیدم، درحالی که آرامگاه حافظ و سعدی تبدیل به یک قبرستان عمومی شده است و این درست نیست!
* خوان سوم: شادیاخ
از آرامگاه پیر نیشابور، که بیرون می آییم، از دور داربست های ویرانه هایی باستانی توجهمان را جلب می کند. به میهمانان پیشنهاد می کنم از بقایای شهر کهن نیشابور هم دیدن کنیم. همگی به شادیاخ می رویم. بخشی از معماری شهر، کوچه‌ها‌ و معابر شادیاخ پس از مرمت و سامان‌دهی باستان شناسان، قابل دیدن هستند. سپس از موزه شادیاخ که قسمتی از یافته های شهر کهن نیشابور را در خود جای داده دیدن می کنیم. میهمانان پس از بازدید از شادیاخ می گویند : نیشابور شهر فرهنگ هاست و تمدن ایران زمین را در خود جای داده است.
* خوان چهارم: آرامگاه خیام
بنای فیروزه فام آرامگاه خیام از دور دست چشممان را خیره می کند. حکیم نیشابور، در زیر سایه بانی از مقبره ای هندسی و زیبا، که مهندس هوشنگ سیحون برایش ساخته، آرمیده است. بازدید از آرامگاه حکیم عمر خیام میهمانان را بسیارتحت تاثیر قرار می دهد و هر کدام، یکی از رباعیات این شاعر را با صدای بلند می خوانند. سپس دکتر خالقی مطلق با اصرار بقیه یکی از رباعیاتی را که خود سروده می خواند. دکتر سراج می گوید: هنگامی که دکتر خالقی مطلق به بنیاد بهار پاریس آمده بودند اعضای بنیاد این رباعی را با آهنگ به عنوان هدیه به استاد تقدیم کردند.
* خوان پنجم: فیروزه نیشابور
تصویر آرامگاه رازآلود خیام در زیر آسمان فیروزه‌گون نیشابور، خاطره‌ای شورانگیز و الهام‌بخش است که همواره دیدگان مشتاقان فرهنگ و تمدن ایرانی را به شهر فیروزه‌ای ایران‌زمین فرا می‌خواند و سنگ گرانبهای فیروزه یکی از رهاوردهای این دیار فیروزه‌ای است. مقصد بعدی ما کارگاه فیروزه تراشی در انتهای یکی از بازارچه های قدیمی نیشابور است. صاحب کارگاه پس از معرفی مراحل مختلف تراش فیروزه، تعدادی درشت فیروزه به ما نشان می دهد که برای همه جالب است.
* خوان ششم: نشست صمیمی
پیش از صرف ناهار میهمانان درباره مسایل مختلف تبادل نظر می کنند. دکتر خواجه اف درباره جایگاه خیام در تاجیکستان می گوید: خیام از بین همه شهرای فارسی زبان در بین مردم تاجیکستان مقام برتری دارد. خیام اندیشمندی است که در رباعیات خود به قضا و قدر و مرگ و زندگی می پردازد و جان مایه رباعیات او شادباشی، قناعت و غنیمت دانستن لحظه هاست. مردم تاجیکستان دردکشیده هستند و زمانی که تحت سیطره شوروی بودند همیشه به دنبال پناهگاهی می گشتند و رباعیات خیام آن ها به زندگی دلگرم می کرد. از سوی دیگر رباعیات خیام برای مردم ما قابل فهم است و حفظ آن به دلیل کوتاهی آسان است. بی اغراق بگویم که تاکنون هیچ کتابی در تاجیکستان مانند رباعیات خیام با شمارگان بالا منتشر نشده است. اقبال عمومی به خیام تاحدی است که بسیاری از شعرای تاجیک از خیام تقلید کرده اند یکی از این شاعران استاد شیرعلی لایق است که سیصد رباعی خود را در مجموعه ای با نام "جام خیام" به چاپ رسانده است.
خوان هفتم: پایان سفر
وقت بازگشت فرارسیده است. همه استادان از این سفر ابراز خرسندی می کنند. دکتر خالقی مطلق می گوید: بهترین دستاورد سفر من به ایران، دیدار از نیشابور به ویژه آرامگاه خیام بود و این خاطرات همیشه در ذهنم خواهد ماند.
برای من هم که افتخار همراهی با استادانی بزرگ را داشتم خاطره این روز بهاری همیشه می ماند.