قدس آنلاین - غور و تأمل در زندگانی شخصیت‌های بزرگ و اثرگذار که در کتاب تاریخ اسمشان ماندگار خواهد بود علاوه بر پاسداشت مقام چنین شخصیت‌ها و بی‌تفاوت نگذشتن از مجاهدت‌ها و ایثارگری‌هایشان، انقلابیگری و انقلابی بودن را یادمان می‌دهد تا بدانیم در هر موقعیت و شرایطی این باور و عمل انقلابی است که ما را پیش برده و قدرت موفقیت را به ما می‌بخشد. جالب آنکه چنین شخصیت‌هایی نه افسانه‌اند نه فرابشر، بلکه خاکیانی افلاکی‌اند که در کنار ما زیسته‌اند، اما زیستی که الهام‌بخش زندگی به سبک صحیح است. مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی، تولیت فقید آستان قدس رضوی ازجمله این چهره‌ها است که خدماتش به نظام و انقلاب بر دوست و دشمن پوشیده نیست؛ ازاین‌رو و به منظور دریافت شِمایی از زندگانی آن عالم روحانی با آیت‌الله محمد امامی کاشانی، امام‌جمعۀ موقت تهران، تولیت مدرسۀ عالی شهید مطهری و عضو مجلس خبرگان رهبری به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که مشروح آن را می‌خوانید:
با توجه به روحیۀ مبارزاتی و انقلابیگری آیت‌الله مرحوم واعظ طبسی، لطفاً دربارۀ این بُعد از زندگانی آن روحانی نستوه و تأثیر مبارزات ایشان بر تهییج مردم مشهد و پیشبرد روند انقلاب توضیح بفرمایید.
دربارۀ سوابق مبارزاتی مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی باید گفت آن زمان که جامعۀ روحانیت مبارز در تهران تشکیل شد، با مشهد مقدس هم ارتباط داشتیم و جامعۀ روحانیت مشهد هم توسط چند نفر تشکیل شده بود که یکی از آن‌ها مرحوم طبسی بود و فعالیت‌های بسیار گسترده‌ای داشت.
همان‌طور که می‌دانیم مشهد مقدس از حساسیت سیاسی خاصی برخوردار بود و رژیم پهلوی نیز روی آن حساس بود، اما علی‌رغم آن، ما گاهی برای هماهنگی به مشهد می‌رفتیم. به یاد دارم در سال پایانی عمر رژیم پهلوی، مقام معظم رهبری و مرحوم آیت‌الله طبسی و چند نفر دیگر که جزو مبارزان مشهد مقدس بودند، در بیمارستان امام رضا (علیه‌السلام) که آن زمان شاهرضا نام داشت، متحصن شدند؛ لذا در جامعۀ روحانیت مبارز هم پیشنهاد شد که چند نفر به مشهد رفته و با آن آقایان همدردی و همراهی کنند که نهایتاً سه نفر انتخاب و اعزام شدیم: آیت‌الله مهدوی کنی، مرحوم آیت‌الله انواری و شخص من.
نکتۀ مهم آنکه مبارزات آن‌ها بسیار جدی بود و خفقان و فشار زیادی هم انصافاٌ روی آن‌ها اعمال می‌شد؛ اما در جلسات، علمای مشهد رفت‌وآمد داشتند و به یاد دارم بزرگانی همچون مرحوم آقای تهرانی و مرحوم آیت‌الله مروارید در همان بیمارستان شاهرضا حاضر می‌شدند و به دیدن متحصنان می‌آمدند؛ شب و وقت استراحت نیز بحث این بود که رژیم امشب به بیمارستان حمله می‌کند و در جلسه‌ای که آقایان ازجمله مرحوم واعظ طبسی حضور داشتند، پیشنهاد می‌شد که هریک از ما کجا بخوابیم. علاوه بر این، اطلاعیه‌ها و سخنرانی‌های داغ و نافذ آیت‌الله طبسی که در سخنرانی بسیار قوی بود و به نظام و انقلاب اعتقاد و تعهد خاصی داشت نیز در مبارزات تأثیرگذار بود. مهم آنکه ایشان به همان روحیه‌ای که امام خمینی (ره) عمل می‌کرد، ملتزم بود.
آیت‌الله طبسی بعد از مقام معظم رهبری در مشهد مقدس و استان خراسان فعال بود، البته دیگرانی هم با ایشان کار می‌کردند، اما این دو تن فعالیت گسترده‌ای داشتند؛ بعد از انقلاب هم خدمات و کارهایشان مشخص است و بر همان اساس فعالیت و با خطوط انحرافی مبارزه کرد.
نوع مواجهه و مقابلۀ مرحوم واعظ طبسی با خطوط انحرافی چگونه بود و چه دستاوردی برای نظام داشت؟
باید توجه داشت همان‌طور که حرکت و نهضت قبل از انقلاب از حساسیت خاص برخوردار بود، مقابله با خطوط انحرافی در مشهد مقدس نیز حساس و سخت بود؛ چراکه در مشهد انحرافات بسیاری وجود داشت و چون این شهر زیارتی است و زائرانی از داخل و خارج کشور به آنجا می‌آیند و هم دوستان و هم دشمنان به آنجا توجه دارند، کار را سخت‌تر می‌کرد؛ اما آن مرحوم در همۀ موارد با تدبیر و فکر و درعین‌حال با غصه و غم و گرفتاری در زمان امام راحل با تماس با ایشان و تبعیت از دستوراتشان و بعد از آن در سایۀ ارتباط با امام خامنه‌ای، همۀ کارها را به نحو احسن انجام داد و پیش برد.
مرحوم واعظ طبسی در مواجهه با جریان‌های انحرافی چه تدبیر و مقابله‌ای داشتند و مهندسی رفتار ایشان با جریان‌های سیاسی و جناح‌بندی‌ها در مقام تولیت آستان قدس رضوی چگونه بود و چه امتیازاتی داشت؟
این قسم مسائل به قول طلبه‌ها یک صغری دارد و یک کبری؛ صغری موارد مشخص و کبری قانون کلی را شامل می‌شود. قانون کلی انحراف معلوم است، برای مثال کسانی که مجاهدین انقلاب اسلامی (نه منافقان) خوانده می‌شدند یا خطوط انحرافی از ولایت فقیه. همچنین در زمان حیات امام (ره) برخی علما بودند که با مشی و حرکت امام موافق نبودند، اما مرحوم واعظ طبسی محکم و جدی در همان خط ایستاد.
همان‌طور که بیان شد صغری شامل موارد و مصادیق انحراف است که آیت‌الله واعظ طبسی آن‌ها را خوب تشخیص می‌داد و به قول معروف کلاه سر ایشان نمی‌رفت و کسی نمی‌توانست آن مرحوم را اغفال کند؛ و بسیار خوب می‌فهمید که هرکس فکر و روش و روحیه‌اش چطور است و باید با او چگونه برخورد کرد؛ یعنی در تشخیص موارد خوب عمل می‌کرد و می‌دانست چه باید بکند، به عبارت بهتر، حرکت در خط دقیق اسلام که امام روی آن ایستاده بودند و وابستگان و متصلان به امام (ره) نیز آن خط را دنبال می‌کردند.
مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی در شناخت افراد و خط و در اهتمام به خط و ایستادن روی آن بسیار جدی بود و هیچ مصالحه و مسامحه و اهمال‌کاری‌ای نمی‌کرد و در پیشروی روی خط امام و انقلاب جدیت داشت و با خطوط مقابل هر جور که می‌توانست البته با ظرافت‌های خاص مقابله می‌کرد.
نگاه تولیت فقید آستان قدس رضوی دربارۀ حوزۀ انقلابی چگونه بود و چطور این نگاه را در حوزه‌های علمیه خراسان بزرگ اعمال و منتج به نتیجه کرد؟
مرحوم آیت‌الله طبسی فرزند حوزه بود، در حوزه درس خوانده و بعد از انقلاب هم مدتی در آن تدریس کرد تا آنکه مشغله‌ها چنین اجازه‌ای به وی نداد. ایشان از دوران طلبگی روحیۀ انقلابی داشت بعد هم که بر مصدر کار نشست همان حالت انقلابی را در همۀ کارها داشت و حفظ کرد؛ به عبارت بهتر، حوزه‌ای که طلبه در آن فقط به درس یا محراب و مسجد متوقف شود و کاری به نظام و مسائل سیاسی نداشته باشد، صحیح نیست؛ اما متأسفانه برخی در حوزۀ مشهد بودند و هنوز هم هستند که چنین باوری نداشتند و بعضی در متن سیاسی بودند که آن نیز مراحل و فاصلۀ دور و نزدیک دارد. مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی در هستۀ مرکزی انقلابیگری حوزه بود و تأثیر بسیاری بر حوزه گذاشت. برای مثال در همان روزهای تحصن در بیمارستان شاهرضا که علمای حوزه همه رفت‌وآمد داشتند، ارتباط تنگاتنگ با علما و روحانیون داشت و حوزه را از نظر انقلابی به‌راستی متحول کرد.
با توجه به آنکه بسیاری از مشکلات امروز جامعه ریشه در سوءمدیریت‌ها دارد، آیا مدیریت مرحوم واعظ طبسی را می‌توان از عوامل اصلی گسترش دامنۀ آثار و برکات آستان قدس رضوی در امور مختلف دانست؟ این سبک مدیریتی می‌تواند الگوی مدیران کنونی نظام قرار بگیرد؟
در دوران رژیم ستم‌شاهی معلوم نبود درآمدهای آستان قدس رضوی چگونه هزینه می‌شود، اما وقتی انقلاب اسلامی پیروز شد برکات آن در آستان قدس رضوی نیز تجلی یافت و مرحوم طبسی به‌عنوان تولیت آن به کارهای زیربنایی پرداخت و در کارهای زیربنایی انگیزه‌ای خاص داشت. کارهای متفرقه همچون کمک‌ها و مساعدت‌ها، اولویت دست‌چندم ایشان بود؛ یعنی اولویت نخست را به کارهای زیربنایی همچون تأسیس و گسترش سالن‌ها، رواق‌ها و صحن‌ها می‌داد که امروز خوشبختانه وسعت و عظمت یافته است؛ لذا امثال این کارها مدنظر آن مرحوم بود و بر روی‌شان در ابعاد شهری، علمی و فرهنگی تکیه می‌کرد. به‌طورکلی من مرحوم واعظ طبسی را متولی موفق می‌دیدم. البته دیدها متفاوت است چنان‌که برخی می‌گفتند آستان قدس باید خدمات بیشتری داشته باشد، اما با توجه به اولویت‌دهی به امور زیربنایی توسط آن مرحوم، خدمات در اولویت‌های بعدی‌اش تعریف می‌شد.
آیا مرحوم واعظ طبسی در مقام تولیت آستان قدس برای عمل به منویات و دغدغه‌های رهبری معظم انقلاب همچون اقتصاد مقاومتی یا اصلاح سبک زندگی موفق عمل کرده است؟
مباحثی که با عناوینی چون اقتصاد مقاومتی در سال‌های اخیر از سوی مقام معظم رهبری مطرح شد، مقارن بود با سال‌های پایانی عمر و تولیت مرحوم واعظ طبسی که به شدت با بیماری درگیر بود؛ اگرچه تولیت را داشت و دستورات کلی را صادر کرد، اما در اواخر این تولیت و مسئولیت، اینکه خود با سلامت و همچون سال‌های اولیه که در کارها یک‌به‌یک ورود و اظهارنظر کند برایش مقدور نبود؛ اما قبل از آن در عمل به همۀ این موارد و منویات ورود و اهتمام داشت.
آن مرحوم در دوران دفاع مقدس خط امام راحل را پیروی و در سخنرانی‌ها رفتن به جبهه‌ها را تشویق می‌کرد و خود ایشان اهل رفتن و حضور در جبهه بود و ذره‌ای از خط امام انحراف نداشت.
آن مرحوم از نظر حضور در مجلس خبرگان رهبری و همراه با رهبر انقلاب چه نگاه و رویکردی داشت و این نگاه چه دستاوردهایی را برایش رقم زد؟
آن مرحوم در مجلس خبرگان رهبری نیز به ضوابط و شرایط مقید و پایبند بود و ارتباط بسیار تنگاتنگ با مقام معظم رهبری داشت و با اخلاص و ارادت برابر ایشان رفتار می‌کرد. باید توجه داشت اخلاص باطنی برخی بسیار بیشتر از اخلاص ظاهری‌شان است، مرحوم واعظ طبسی نیز چنین بود؛ علاوه بر این، اهل تظاهر و ریا نبود، بلکه آدم محکم، خالص و معتقد بود و واقعاً می‌توان گفت تولیت آستان قدس رضوی و ریاست بر خدام حضرت ثامن‌الحجج (علیه‌السلام) برازندۀ آن مرحوم بود تا جایی که هرچه عناوین خوب و متعالی را به آن مرحوم نسبت دهیم، حق ایشان است.
نیاز نظام به این‌دست از مدیران و چهره‌های انقلابی چیست؟
نیاز نظام اسلامی به مدیران این‌چنین که هم تولیت آستان قدس رضوی را بر عهده داشت، هم در مجلس خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام عضو بود، این است که کسی که عضو نظام می‌شود اولاً بفهمد نظام اسلامی و انقلاب یعنی چه و این تحول را خوب درک و تحلیل کند و به آن اعتقاد و باور داشته باشد و در گام بعد به آن عمل کند. مرحوم واعظ طبسی انقلاب و امام و حرم رضوی و آستان قدس را باور داشت و این باور در همۀ رفتار، افعال و کلماتش مشهود بود. ایشان آدم باارزشی بود و من ایشان را عالم موفق می‌دیدم هم قبل از انقلاب و هم بعد از آن و با مسئولیت‌هایی که داشت.
هرکسی که می‌خواهد در این نظام خدمت کند باید اولاً نظام را باور داشته باشد و بعد خود را در همان باور و یقین ثابت بدارد و عمل کند و به لوازم آن پایبند باشد. البته همان‌طور که بیان شد آن مرحوم در سال‌های پایانی عمر توان نداشت و نمی‌کشید، اما آن زمان که بیمار نبود و توان داشت، چنین بود.
خاطره‌ای از مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی که همیشه در ذهنتان باقی است...
ما با مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی از همان روزهای اول انقلاب و آمدنم به تهران و مبارزات سال ۴۲ و تشکیل جامعۀ روحانیت مبارز در ارتباط بودیم؛ برای مثال، ایشان سخنرانی‌های خوب و داغی داشتند مخصوصاً منزل مرحوم آیت‌الله حاج حسین قمی و در روضه‌ها و جلسات سخنرانی‌های گرمی می‌کرد و شنیده بودم (شاید در یک جلسه هم شرکت کردم) با علما در ارتباط بود، البته بیشتر کارها را با شخص مقام معظم رهبری پیش می‌بردند.
به‌طورکلی، همۀ ارتباطاتی که با ایشان داشتم خاطره است. یکی از چیزهایی که به یاد دارم این است که آن مرحوم وقتی مراسم غبارروبی بارگاه مطهر رضوی انجام می‌شد، خود علاقه‌مند به حضور و مشارکت بود و هم من را برای این مراسم دعوت می‌کرد و من نیز برای غبارروبی داخل ضریح مطهر مشرف می‌شدم. جالب آنکه آن مرحوم حتی تا روزهای پایانی و علی‌رغم بیماری داخل ضریح آمده و کارها را انجام می‌داد و ارادت فوق‌العاده به حرم رضوی و قبر مطهر امام رضا (علیه‌السلام) داشت. ان‌شاءالله همین رفیق ایشان در قبر و قیامت باشد.
من لذت می‌بردم از تعبیراتی که آن مرحوم نسبت به حرم مطهر رضوی داشت و ارادت خاصی که به حرم رضوی و امام رضا (علیه‌السلام) و زیارت امام رئوف (علیه‌السلام) داشت؛ برای مثال، همین روزهای آخر که امکان تردد با عصا آن هم به‌سختی داشت، می‌دیدم که به‌سختی مشرف شده و با تضرع و ذکر و زیارت در حرم می‌نشست. در یک معنا ایشان انسان و عالم واقعاً فرهیخته و یک روحانی و انقلابی ممتاز بود.
* این مطلب در ویژه نامه «یار صادق انقلاب» به چاپ رسیده که به مناسبت نخستین سالگرد ارتحال آیت الله واعظ طبسی توسط روزنامه قدس منتشر شده است.
*جهت دریافت ویژه نامه اینجا کلیک کنید
نظر شما