قدس آنلاین-گروه استانها:  فُک خَزَری از گونه های نادر آب‌زی دنیاست که فقط در دریای خزر وجود دارد که امروزه به دلایل مختلف انسانی و محیطی با کاهش شدید جمعیّت  روبرو شده است. دکتر امیر صیاد شیرازی، مسئول مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری در ایران در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار قدس آنلاین به تشریح آخرین وضعیت این گونه نادر حیوانی پرداخت.  

شمارش معکوس برای انقراض

 شیرازی در باره آخرین آمار و تعداد فک های خزری گفت: آخرین آمار اعلام شده در این باره مربوط به سال گذشته است که در جلسه ای در همین زمینه در آستاراخان روسیه از طرف محققین تعداد ۷۰ هزار قلاده اعلام شد که از یک میلیون قلاده به این تعداد کاهش یافته است.

مسئول مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری همچنین درباره آخرین اقدامات صورت گرفته برای جلوگیری از انقراض فک خزری به خبرنگار قدس آنلاین گفت: حدود سه سالی است که ما برای این منظور جلساتی را به صورت مرتب در روسیه برگزار می کنیم و هدف ما این است که کشورهای حاشیه خزر و سایر کشورها و گروههایی که برای حفاظت از گونه های در معرض خطر فعالیت می کنند را پای کار بیاوریم تا با یک کار جمعی از انقراض این حیوان نادر جلو گیری کنیم.

امیر صیاد شیرازی بیان کرد: عمدتا هم این جلسات را در کشور روسیه برگزار می کنیم بخاطر اینکه روسیه با توجه به اینکه هنوز شکار بی رویه و غیر قانونی این حیوان در آن کشور انجام می شود نقش تعیین کننده ای در این زمینه می تواند داشته باشد.

دغدغه جهانی

مسئول مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری در ایران همچنین درباره دستاوردهای این جلسات افزود: با توجه به اینکه برخی کشورهای منطقه خزر به لحاظ محیط زیستی قوی نیستند این اقدامات با کندی مواجه شد.

وی ادامه داد: اما مهمترین دستاورد این جلسات ورود گروه آکادمی علوم روسیه به این موضوع است که در اجلاس شرکت داشت و اعلام کرد که به همین منظور دومین مرکز درمانی تحقیقاتی فک خزری را پس از ایران در روسیه راه اندازی می کندکه این موفقیت خوبی بود و در همین رابطه یک کنفرانس بین المللی در آستارا خان برگزار شد که لوگوی کنفرانس، تصویری از فک خزری بود و این برای اولین بار اتفاق می افتاد و مقرر شد گروههای مشترکی از ۵ کشور حاشیه خزر و برخی کشورهای دیگر برای کار تحقیقاتی و حفاظتی تشکیل بشوند و کار را دنبال کنند.

فک خزری در لیست کتاب قرمز روسیه

شیرازی همچنین در باره علل کاهش تعداد فک های خزری گفت: مهمترین عاملی که نسل این حیوان را در معرض انقراض قرار داده بحث آلودگی های محیطی است.

وی افزود:  هرچند شکار هم به عنوان یک عامل انسانی به صورت مستقیم تأثیر گذار است لذا به همین خاطر ما اولین تلاشی که کردیم جلوگیری از شکار این گونه بود.

وی بیان کرد:  از همین رو یک کمپین بین المللی تشکیل دادیم و امضاهای لازم را هم جمع آوری کردیم و در جلسه ای در آستاراخان نتایج آن را ارائه کردیم و منجر به این شد که روسیه هم اقداماتی در این زمینه انجام دهد.

مسئول مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری در توضیح اقدامات روسیه در این زمینه گفت: روسیه کتابی دارد به نام « کتاب قرمز روسیه» که مشابه لیست  (IUCN) یا سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی است.

شیرازی گفت: ما اگر می خواستیم روسیه را موظف به همکاری برای حفاظت از فک های خزری بکنیم نیاز بود که اسم این حیوان در کتاب قرمز روسیه ثبت بشود و با توجه به وجود مافیای شکار فک در روسیه با اضافه شدن فک خزری به این کتاب به صورت قانونی شکار این حیوان در روسیه متوقف می شود.

اگر تلاشی جهانی و فراگیر برای بقای این گونه دوست داشتنی صورت نگیرد نسل های بعدی ما هرگز روی آن را در سواحل خزر نخواهند دید و ما زمان زیادی برای جلوگیری از پایان زندگی فک خزر نداریم.

آلودگی زیست محیطی بلای جان فک ها

این فعال محیط زیست در ادامه افزود: غیر از شکار عوامل زیست محیطی هم به کاهش فاجعه بار جمعیت این پستاندار خزری انجامیده است.

وی ادامه داد: آلودگی‌ها همچنان ادامه دارد و هر کشوری با فعالیت‌هایی که در منطقه خودش انجام می‌دهد، اعم از فعالیت‌های نفتی یا کارخانجات صنعتی که در خطوط ساحلی هستند و یا پسآب‌ها یا فاضلاب‌هایی که داخل رودخانه می‌ریزد سم به جان طبیعت می ریزد.

وی تاکید کرد: آلودگی‌هایی که اثرات بدی مانند کاهش میزان باروری یا قابلیت تولید مثل حیوانات که فقط در فک نیست و در تمام موجودات است.

شیرازی اذعان داشت: فک‌ها سالی یک توله به دنیا می‌آورند اما تحقیقات اخیر نشان داده است که این تعداد کاهش پیدا کرده و حتی تعدادی از آنها عقیم شده‌اند و یا هر چند سال یکبار بچه‌هایشان را به دنیا می‌آورند.

چالش های اقلیمی و تغییر الگوی تغذیه

دکتر شیرازی همچنین در باره سایر عوامل خطر زا برای انقراض این حیوان گفت: فک ها برای تولید مثل به فضای سرد و سطح یخ زده آب نیاز دارند که در شمال دریای خزر این اتفاق هر ساله می‌افتد. اما با گرم شدن کره زمین هر سال این فضاها کوچک و کوچک‌تر می‌شود و این قلمرو که نیاز حیاتی این موجودات است مساحتش کمتر می‌شود.

وی عنوان کرد: از طرفی دیگر هر سال جمعیت ماهی‌هایی که فک‌ها از آن تغذیه می‌کنند کاهش پیدا می‌کنند. مخصوصاً اینکه فک‌ها علاقه‌مند به مصرف ماهی‌هایی با چربی بالا هستند، مانند ماهی‌های کیلکا که متاسفانه حجم عظیمی از این گونه‌ها از بین رفته‌اند و همین باعث شده که فک‌ها به ماهیان دیگر روی بیاورند که در رژیم غذایی‌شان نبوده است.

وی یادآور شد: این ماهی‌ها که میزان چربی پایین‌تری دارند، سبب می‌شود آلاینده‌های بدن ماهی‌ها به میزان بیشتری در بدنشان تجمع می‌کند و در باروری آنها تاثیر می‌گذارد. ضمن اینکه سیستم ایمنی آنها را هم ضعیف می‌کند. هر چه این آلاینده‌ها در بدن بیشتر تجمع پیدا کند، آثار سوء بیشتری دارد. سیستم ایمنی تضعیف شده و بدن درمقابل بیماری‌هایی که قبلاً مقاوم بوده، مقاومت ندارد. به طور مثال ما در سال گذشته تلفات زیادی بخاطر بیماری آنفولانزا داشتیم. آنفولانزایی که قبلاً در فک ها تلفات کمی می‌داد، حالا تلفات زیادی دارد.

مسئول مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری  در همین رابطه افزود: در یک دوره زمانی در سال گذشته تلفات سنگینی در کشور روسیه داشتیم. در یک محل حدود ۳۰۰ لاشه فک یکجا پیدا کردند و در جزیره‌ای نزدیک به روسیه ۱۴۶ لاشه دیگر مجدد پیدا شد که علت آن در دست بررسی است و ممکن است تاثیرات فعالیت‌های نظامی باشد یا بیماری ویروسی که هنوز جواب قطعی‌اش دریافت نشده است.

زمانی اندکی باقی است

فک‌ها گروهی و گله‌ای زندگی می‌کنند. آمار نشان می‌دهد که هر گله مسیر خاصی را برای خودش دارد. بنابراین در فصول مختلف شاهد حضور فک‌ها در سواحل مان هستیم. اما بیشتر از همه زمانی است که گله ماهیان در سواحل ما هستند و فصل ماهیگیری است و فک ها حجم بیشتری از غذا برای ضخامت حجم چربی زیر پوست‌شان نیاز دارند میهمان سواحل کشور ما هستند.

این روزها سگ های آبی خزر به یکی از جاذبه های اکوتوریسم و گردشگری دریایی در آشوراده تبدیل شده و بعید نیست گردشگران و محققان بیشتری برای مشاهده آن ترغیب به سفر به این منطقه شوند؛ اما شوربختانه باید گفت: اگر تلاشی جهانی و فراگیر برای بقای این گونه دوست داشتنی صورت نگیرد نسل های بعدی ما هرگز روی آن را در سواحل خزر نخواهند دید و ما زمان زیادی برای جلوگیری از پایان زندگی فک خزر نداریم.