نکته مهم اینکه با وجود موانع در مسیر طرح تقسیم سوریه، اما این طرح بعنوان یکی از گزینه های فراروی آینده سوریه مطرح است و نباید به طور کلی آن را نادیده گرفت.

سناریوی تقسیم سوریه؛ مسائل و پیامدها

به گزارش قدس آنلاین به نقل از مهر،  منازعه و جنگ نیابتی در سوریه بی تردید از مهمترین موضوعات سیاسی ـ امنیتی حال حاضر در منطقه جنوب غرب آسیا است که بسیاری از مناسبات و تحولات فرا منطقه ای را نیز تحت الشعاع خود قرار داده است. در یادداشت زیر به بررسی مسائل و پیامدهای سناریوی تقسیم سوریه پرداخته ایم.

الف: از تقسیم سوریه به عنوان یکی از گزینه ها و احتمالات فراروی هرگونه راه حلی برای ترسیم آینده این کشور و پایان بحران کنونی یاد می شود.   

گروه های افراط گرا و تروریستی و در راس آنها داعش و نیز شمار دیگری از طرفهای داخلی و کشورهای حامی تروریسم موجب شدند تا مسئله سوریه به جایی برسد که امروز احتمال تقسیم آن به عنوان یکی از گزینه های موجود مطرح شود. هرچند می توان این سناریو را در چارچوب سناریوی «نقشه جدید خاورمیانه» نیز بررسی کرد.

زمینه های اصلی طرح تقسیم سوریه را می توان در سه مساله جستجو کرد:

اول اینکه سوریه در قرن گذشته فراروی طرح های متعددی برای تقسیم قرار گرفت و به رغم اینکه برخی از آنها ـ به عنوان مثال در دوران قیمومیت فرانسه ـ به مرحله اجرا گذاشته شد، لیکن با شکست مواجه گردید.

دومین مساله ناشی از طرح «خاورمیانه جدید» است. در سال ۲۰۰۶، کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه‌ بوش پسر، در تل‌آویو و در حضور ایهود اولمرت نخست وزیر اسرائیل غاصب، اصطلاح «خاورمیانه جدید» را به جای اصطلاح قبلی یعنی «خاورمیانه بزرگ» مطرح کرد .

این بیان، تأییدی بود بر نقشه‌ راه نظامی آمریکا، اسرائیل و انگلیس در منطقه جنوب غرب آسیا و شمال آفریقا. طرحی که طبق آن مراحل متعددی برای سالیان متمادی ناپایداری، آشوب و خشونت از لبنان، فلسطین، سوریه، عراق تا خلیج فارس، ایران و افغانستان را در بر خواهد گرفت.

این طرح که به وسیله وزیر خارجه آمریکا و نخست وزیر اسرائیل معرفی و از حمله به لبنان آغاز شد؛ در صدد اعمال فشار برای اصطلاح «آشوب سازنده» (Constructive chaos) در تمام منطقه است. آشوب سازنده توسط سه کشور فوق‌الذکر شرایط را به گونه ای فراهم خواهد آورد تا نقشه‌ جغرافیایی جدیدی برای منطقه متناسب با نیازهای ژئواستراتژیک، فراهم سازند.

به زعم این طراحان، تا ترسیم مجدد مرزهای جغرافیایی خاورمیانه و در واقع بازنگری مرزهای کنونی، هرگز صلح در خاورمیانه محقق نخواهد شد و تا این مرزها تصحیح و مرزهای طبیعی ( organic) ایجاد نشوند، جنگ از بین نخواهد رفت و عدالت در خاورمیانه، تحقق نخواهد یافت.

مساله سوم، از وقایع، رویدادها و بحران کنونی سوریه و البته منطقه سرچشمه می گیرد. وقایعی که به شکل گیری شماری از مناطق خودمختار غیر رسمی منجر شده است.

مهم ترین این مناطق عبارتند از:

الف) منطقه جنوب سوریه، شامل استانهای درعا و قنیطره (سنی نشین) که هم اکنون زیر نفوذ ارتش آزاد است، گروهی که می کوشد تا استان درزی نشین سویدا را هم از چنگ نظام حاکم در آورد.

ب) منطقه دوم در محدوده نفوذ نظام حاکم قرار دارد که از دمشق (مرکز سیاسی) تا کرانه های شرقی دریای مدیترانه در استانهای (علوی نشین) طرطوس و لاذقیه امتداد دارد و به وسیله جاده ترانزیتی، استان های حمص و حماه را نیز شامل می شود.

ج) منطقه سوم شامل ادلب و تا پیش از این حلب در شمال غرب و شمال سوریه است که منطقه حکمرانی تشکیلات اسلام گرای افراطی مخالف نظام بشار می باشد.

د) چهارمین منطقه هم زیر نفوذ داعش است که از حومه شرقی استان های حلب و حماه آغاز و استان دیرالزور و بخشهایی از استان های رقه و حسکه (بخش عرب سنی نشین) را  نیز در بر می گیرد.

ه) منطقه پنجم هم در اختیار یگانهای مدافع خلق کرد است. منطقه ای که شامل بخشهایی از استانهای حسکه و رقه می باشد.

با این توصیف و در سایه نقشه فعلی و با توجه به طرح های قدیم که دوباره مطرح شده است، سخن از تقسیم سوریه شدت می گیرد.

البته تقسیم سوریه اهداف سیاسی ـ تبلیغاتی خاصی را دنبال می کند و تحقق آن نیازمند ملاحظات مختلفی است. در واقع در سایه بحران فزآینده و معامله های سیاسی ـ نظامی ناپایداری که به سرعت تغییر می کند و همچنین در سایه تغییرات احتمالی در مواضع کشورهای خارجی فعال در سوریه و نبود تصمیمات شفاف بین المللی درباره آینده آن، نمی توان در باره گزینه خاصی به طور قطعی نظرداد.

 اما آنچه مسلم است، آینده سوریه مانند تصویر قبل از ۲۰۱۱ میلادی نخواهد بود.

براین مبنا موانع تقسیم سوریه را می توان  به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد: در بعد داخلی شکل گیری مناطق یادشده مورد توافق نظام سوریه و هم پیمانان آنان نیست. در بعد خارجی هم سیاستهای طرفهای فعال در عرصه سوریه هنوز تصویر مورد توافقی از تقسیم سوریه پیش رو ندارند و این خود یک توجیه منطقی برای منتفی کردن طرح تقسیم سوریه در مرحله کنونی است.

ب: واقعیت آن است که حضورگروه های تروریستی که کشتار و خونریزی را به وجود آوردند و همچنین منازعات مسلحانه و آوارگی مردم در سطح گسترده موجب شده است تا پیوستگی مردم سوریه برای زندگی مشترک و زیر سقف کشوری واحد به تدریج تضعیف شود؛ اما این موضوع را نباید جدای از شرایط غیر طبیعی و اوضاع کنونی سوریه در نظر گرفت.

 از طرفی سیاستهای نظام سوریه در حمایت از مردم، آشکار شدن دست های پشت پرده برای براندازی بشاراسد از عواملی است که چنانچه سبب بازگشت مجدد آرامش و ثبات در سوریه شود، می تواند تغییرات ریشه ای در نگاه مردم ایجاد کند، به ویژه اینکه بافت جمعیتی سوریه به لحاظ طوایف و نژادی به گونه ای است که جداسازی آنها را از یکدیگر در همه استانها ناممکن کرده است.

در این راستا پیوندها و مشترکات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم سوریه را نمی توان نادیده گرفت، شاید مهمتر از آنچه اعلام شد، مسئله اراده مردم سوریه در زندگی مشترک و زیر سقف کشوری واحد مهمترین مانع فراروی تقسیم به شمار می رود، به همین دلیل تا این لحظه ایده های برخی سوریها که خواهان تقسیم است، ضعیف بوده و مورد توجه قرار نگرفته است.

تقسیم سوریه برای کشورهای موثر منطقه ای حامی تروریسم مانند ترکیه و عربستان سعودی می تواند هراس انگیز باشد. برخی از این کشورها مانند ترکیه نگران پس لرزه های فرایند تقسیم در اوضاع داخلی کشورشان هستند و برخی هم طبق موضع سیاسی خود مانند عربستان سعودی و مصر از حیات سوریه یکپارجه حمایت می کنند.

اما در بعد بین المللی، جامعه جهانی و کشورهای اثرگذار قادر نیستند که نقشه جدیدی را برای منطقه خاورمیانه ترسیم کنند؛ همانند نقشه ای که در آغاز قرن گذشته میلادی ترسیم شد و سایکس ـ پیکو شکل گرفت که مرزهای کشورهای کنونی منطقه را مشخص کرد.

شکی نیست؛ تقسیم سوریه زمینه را برای جنگها و منازعات جدیدی مهیا خواهد ساخت، منازعاتی که جهان درصدد اجتناب و دوری از آنهاست.

نکته مهم اینکه با وجود موانع در مسیر طرح تقسیم سوریه، اما این طرح بعنوان یکی از گزینه های فراروی آینده سوریه مطرح است و نباید به طور کلی آن را نادیده گرفت، چرا که تحولات میدانی و مواضع طرفهای خارجی به سرعت در حال تغییر است، به گونه ای که شاید این گزینه را تبدیل به موثرترین و تنها گزینه تبدیل نماید و در یک لحظه جنون آمیز به مرحله اجرا گذاشته شود، همانطور که وضعیت فعلی کشور سوریه به عنوان کانونی برای افراط گرایی و تروریسم، در رویا هم قابل تجسم نبود.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.