قدس آنلاین- بی شک احیای سنت‌های متروک و فراموش شده دینی از بزرگ‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی است. اقامه «نماز جمعه» به عنوان تریبون عبادی سیاسی نظام هم از جمله این احیاگری هاست که در مواضع مختلف نقش خود را در جهت دهی آرمان و هدف‌های انقلاب اسلامی نشان داده است. در سالروز اقامه نخستین نماز جمعه جمهوری اسلامی ایران با دو تن از کارشناسان دینی درباره زوایای این فریضه گفت وگو کرده‌ایم.

حجت الاسلام والمسلمین علی بیاتی، عضو اتاق تبلیغ خراسان رضوی با اشاره به جایگاه خاص نماز جمعه در آموزه‌های دینی، می‌گوید: علاوه بر آیه ۹ سوره مبارکه جمعه که مؤمنان را به نماز جمعه فرا می‌خواند، در روایات پیامبر(صلی الله علیه وآله) و ائمه(علیهم السلام) هم نسبت به نماز جمعه توصیه فراوان است، چنان که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمودند: «هر گاه مؤمنی به سوی نماز جمعه حرکت کند، خداوند دلهره‌های روز قیامت را برای او کاهش داده و به سوی بهشت راهنمایی‌اش می‌کند.» (وسائل الشیعه، ج ۷، روایت ۹۳۹۰)

وی به ابعاد عبادی و سیاسی نماز جمعه اشاره می‌کند و می‌افزاید: نمازهای جماعتی که در طول هفته و در نوبت‌های مختلف اقامه می‌شود، در روز جمعه و در نماز جمعه تجمیع شده و نوعی تمرکز و قدرت اجتماعی را سبب می‌شود، علاوه بر این، بیان مسائل روز جامعه و جهان اسلام توسط خطیب جمعه، از نظر بیدارگری و بصیرت بخشی، برکات فراوان دارد.

وی با ابراز تأسف از اینکه از ظرفیت سیاسی نماز جمعه برای طرح مسائل روز جهان اسلام در کشورهای اسلامی، استفاده مناسب نمی‌شود بیان می‌کند: برای مثال از مسئله قدس و جنایاتی که به مردم فلسطین می‌شود، در تریبون نماز جمعه بسیاری از کشورها بویژه آن‌هایی که تحت سیطره وهابیت هستند، خبری نیست و سکوت محض است، در حالی که رخدادهای جاری در جهان اسلام باید در نماز جمعه مطرح و سبب دغدغه مندی مردم شود و در ادامه به قدرتمندی دیپلماسی کشورها کمک کند.

نخستین اهتمام پیامبر(صلی الله علیه وآله)

حجت الاسلام بیاتی با اشاره به علت تأکید اسلام بر بیان مسائل سیاسی و اجتماعی در نماز جمعه تصریح می‌کند: احکام و شرعیات را می‌توان در نماز جماعت هم مطرح کرد، بنابراین در نماز جمعه باید در کنار بعد عبادی، بعد سیاسی هم لحاظ شود و فلسفه نماز جمعه از ابتدا همین بوده است، چنان که پیامبر(صلی الله علیه وآله) خود پایه گذار آن بودند و نخستین نماز جمعه را در نخستین هفته ورود به مدینه اقامه کردند و در فاصله مسجد قبا تا مسجدالنبی مسیر حرکت پیامبر(صلی الله علیه وآله)، مسجدی به نام «جمعه» است که نخستین نماز جمعه اسلام در آن خوانده شد. این موضوع نشان می‌دهد، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) پس از تشکیل حکومت در مدینه، نخستین کارشان خواندن نماز جمعه بوده است.

استاد حوزه علمیه مشهد درباره برکات نماز جمعه برای انقلاب و نظام بویژه در سال‌های ابتدایی تأسیس، اظهار می‌کند: پیش از انقلاب، نماز جمعه از سنت‌های متروک جامعه بود و برای مثال در مشهد مقدس آیت الله تبریزی از علما، نماز جمعه می‌خواند، اما با رویکرد صرفاً عبادی بود؛ اما پس از انقلاب اسلامی، امام خمینی(ره) به تأسی از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) این سنت را احیا کردند و نخستین نماز جمعه به امامت مرحوم آیت الله طالقانی اقامه شد.

مبلغ آستان قدس رضوی با اشاره به برکات نماز جمعه برای انقلاب و نظام، ابراز کرد: این نقش در تثبیت انقلاب بویژه در دوران ترورها و مشکلات نظام و هم در دوران دفاع مقدس بسیار پررنگ بود و خطبه‌ها و سخنرانی‌های نماز جمعه بویژه در تهران نقش ویژه‌ای در تثبیت و حفظ انقلاب داشت؛ این تأثیر در طول چهار دهه کم نظیر بوده است.

حجت الاسلام بیاتی درباره تأثیر نماز جمعه در آگاهی بخشی سیاسی اجتماعی به مردم و بصیرت دهی به آنان برای مواجهه با شرایط گوناگون، تأکید می‌کند: متأسفانه در این بعد کم کار بوده‌ایم، اگر آسیب‌های اجتماعی مانند طلاق، اعتیاد، بزهکاری و... را در نماز جمعه مطرح کنیم، می‌توان در مسیر رفع آن‌ها حرکت کرد؛ زیرا یافتن راهکار رفع این چالش‌ها صرفاً دستوری نیست و دولت‌ها به تنهایی نمی‌توانند از پس آن برآیند و باید مردم پای کار بیابند که بهترین جا برای جذب این همراهی، نماز جمعه و پررنگ کردن مسائل اجتماعی اخلاقی در خطبه هاست.

عضو اتاق تبلیغ خراسان رضوی ادامه می‌دهد: وقتی نماز جمعه توانست انقلاب و جبهه‌ها را اداره و مشکلات را برطرف کند، بی‌گمان در رفع مسائل اجتماعی نیز اثرگذار است که باید به این بُعد نگاه جدی داشت.

وی درباره راهکارهای پرشور کردن حضور مردم در نماز جمعه خاطرنشان می‌کند: متأسفانه قاطعیتی که باید در امام جمعه باشد تا مدیران و مسئولان شهرها و استان‌ها را متوجه مشکلات کند، کمتر دیده می‌شود.

حرف‌های تکراری مردم را دلسرد می‌کند

حجت الاسلام بیاتی می‌افزاید: عدم کار بومی و محلی توسط ائمه جمعه و داشتن ملاحظات و حرف‌های تکراری، مردم را دلسرد می‌کند و برای آنان جذابیت ندارد، اما اگر همین مسجدی‌های محلات به نماز جمعه بروند، نمازگزاران جمعه چندین برابر می‌شود.

وی در پایان تأکید می‌کند: اگرچه نماز جمعه شاید یک ساعت طول بکشد، اما قبل و بعد و حاشیه‌های آن در جذب و حضور مردم اثرگذار است.

حجت الاسلام والمسلمین محمدحسن خُزاعی، امام جماعت حرم مطهر رضوی و استاد حوزه با بیان اینکه نماز جمعه در اصل شریعت و در عصر رسالت واجب بوده است، می‌گوید: هم در زمان پیامبر(صلی الله علیه وآله) و پس از ایشان در دوران خلفا و نیز دوران خلافت امیرالمومنین(علیه السلام) و حتی عصر خلفای ستمگر، نماز جمعه اقامه شده است، اما چون از نظر تشیع خلفا جائر بودند، این اختلاف پیش آمد که آیا نماز جمعه از شئون اهل بیت(علیهم السلام) است یا دیگران هم می‌توانند آن را امامت کنند، که در نهایت علما گفتند: خوانده شود بهتر است.

وی با اشاره به اهتمام جمهوری اسلامی به اقامه نماز جمعه از ابتدای تاسیس، بیان می‌کند: نظام اسلامی از ابتدا بر این باور بود حتی اگر نماز جمعه واجب حتمی نباشد، خواندن آن افضل است، بویژه آنکه خطیب جمعه مردم را به تقوا توصیه کرده و در خطبه دوم، آن‌ها را از امور جاری و مسائل اجتماعی آگاه می‌کند که این آگاهی بسیار اثربخش است.

حجت الاسلام والمسلمین خُزاعی با بیان اینکه نماز جمعه سبب می‌شود مردم انقلاب و اهداف آن را فراموش نکنند، تأکید می‌کند: در سال‌های ابتدایی انقلاب حضور پرشورتر بود، اما بعدها به دلیل تغییرات تدریجی و از دنیا رفتن چهره‌های شاخص انقلاب، کمی از این حضور کاسته شد.

استاد حوزه با تأکید بر ضرورت توجه به برکات نماز جمعه تأکید می‌کند: این طور نیست که نماز جمعه به قشر خاصی تعلق داشته باشد، هر چند باید بیشتر شاهد حضور جوانان و مردان در آن باشیم.

روح وحدت در جامعه

وی درباره راه‌های پرشورتر برگزار کردن نماز عبادی سیاسی جمعه می‌گوید: امام جمعه باید وحدت آفرین باشد و محبت و تقوا و رعایت احکام الهی و عدالت اجتماعی را ترویج کند و مردم را به صفا و همدلی فرا خواند.

امام جماعت حرم مطهر رضوی در پایان می‌افزاید: با توجه به نیاز انسان به موعظه و پند، خطبه‌های نماز جمعه سبب می‌شود جامعه به وظایف خود آگاه و از دنیاطلبی صرف جدا شود.