آن هنگام که طفلی قدم به گیتی می‌گذارد و با حضور خودگل لبخند بر سیمای پدرو مادری که به آرزوی شیرین خود رسیده‌اند، می‌نشاند، اما در حقیقت این خود آغاز راه و وظیفه‌ای بس سنگین به دوش پدر ومادر است. کودکی که در روایات دینی ما تأکید شده، سال قبل از تولد فرزندی دوران تربیت او آغاز شده!
پدر و مادر مسئول سلامت، رشد جسمی و روحی و مهم‌ترین عامل سعادت و یا شقاوت فرزندان خود هستند، هر چه آن‌ها در این زمینه سرمایه گذاری و تلاش بیشتری کنند، نتیجه و ثمر آن را در آینده بیشتر خواهند دید. حساس‌ترین وظیفه پدر و مادر در برابر فرزندانشان، تربیت صحیح آنان است.
اسلام شخصیت آینده کودک را مرهون تربیت و پرورش و مراقبت پدر و مادر می‌داند و برای تمام لحظات زندگی و دوران عمر افراد، دستورات خاص و مقررات ویژه‌ای دارد. یکی از مسائل مطرح شده در اسلام، مسئله وظایف والدین در تربیت فرزندان است که در نظر قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) جایگاه ویژه‌ای دارد. در ادامه به برخی از وظایف تربیتی والدین در برابر فرزندان از دیدگاه قرآن و روایات اشاره شده است.
● بازی و همراهی با کودکان
بازی از مهم‌ترین فعالیت‌های کودک به شمار می‌رود که تأثیر مثبتی در روحیه و شخصیت او می‌گذارد و موجب شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت در وی می‌شود. والدین باید به بازی کودکان اهمیت دهند و شرایط سالم برای بازی آن‌ها را فراهم سازند و خود به عنوان همبازی در آن شرکت داشته باشند. آنان باید کاری کنند که بازی به صورت تجربه‌ای لذتبخش در ذهن کودک باقی بماند زیرا زندگی او در بازی، شکل واقعی به خود می‌گیرد. در بازی با کودک، والدین نباید خواست و اراده خود را به کودک تحمیل کنند. آنان باید همپا و هم ردیف او قرار بگیرند. در شیوه تربیت دینی نیز بر این موضوع تأکید فراوان شده است تا جایی که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «هرکس کودکی پیش اوست، باید برای او کودکی کند.»
● تکریم و احترام به کودک
احترام و تکریم شخصیت انسان یکی از شیوه‌های تربیتی آیین حیاتبخش اسلام است و آموزه‌های قرآنی برپایه و اصول احترام به انسان و کرامت انسانی بنا نهاده شده است. خداوند متعال در قرآن کریم، انسان را مورد تکریم و ستایش خود قرارداده، می‌فرماید: ما فرزندان آدمی را گرامی داشتیم و آن‌ها را در خشکی و دریا بر مرکب‌های راهوار سوار کردیم و از انواع غذاهای پاکیزه به آنان روزی دادیم و بر بسیاری از مخلوقات برتری بخشیدیم.»
از نظر اسلام کودکان و نوجوانان هم شایسته کرامت و احترام هستند و باید به احساسات آنان احترام گذاشت. والدین در این خصوص وظیفه مهم و خطیری برعهده دارند آنان باید شخصیت کودک را مورد توجه قرار داده، براساس اصل کرامت و حرمت انسان با او رفتار کنند. امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «با بچه هایتان به گونه‌ای برخورد کنید که آن‌ها خودشان را کریم و با شخصیت بدانند.»
تکریم کودک باعث به وجود آمدن احساس شخصیت و عزت نفس، پذیرش سخنان و آموزش‌های والدین؛ جلوگیری از سقوط در ورطه بزهکاری و گناه، جلوگیری از احساس خودکم بینی و جلوگیری از نفاق و دورویی در وی می‌شود. سلام کردن به کودکان از سنن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و یکی از مصادیق تکریم فرزندان است که سبب به وجود آمدن شخصیت و ایجاد استقلال در آنان می‌شود. کودکی که بزرگسالان به او سلام کنند و بدین وسیله به او احترام گذارند، لیاقت و شایستگی خود را باور می‌کند.
امام رضا(علیه السلام) از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) نقل فرمودند: «پنج چیز است که تا لحظه مرگ آن‌ها را ترک نمی‌کنم، یکی از آن‌ها سلام گفتن به کودکان است و در انجام این عمل مراقبت می‌کنم.»
کودکانی که از همان کودکی با تربیتی اسلامی و با ایمان به خدا تربیت می‌شوند، دارای ایمانی قوی و روحیه و اراده‌ای نیرومند خواهند شد. آگاهی جوان از دین در تربیت او نقشی مهم دارد. امام علی(علیه السلام) به فرزندش امام حسن (علیه السلام) فرمود: قلب کودک نورس مانند زمین خالی و آماده کشت است. هر تخمی که در آن کاشته شود، قبول کرده و پرورش می‌دهد. فرزند عزیزم! من از دوران کودکی تو استفاده کردم و قبل از آنکه دل تربیت پذیر تو، سخت شود و عقلت را مسائل دیگری به خود مشغول کند به تربیت و تعلیم تو اقدام کردم.»
طبق این فرمایش، بهترین دوران تربیت و عالی‌ترین فرصت برای فراگرفتن راه صحیح زندگی همان ایام طفولیت است زیرا قدرت تقلید و مقایسه و حس قبول آموزش زندگی در کودکان و نوجوانان خیلی بیشتر از بزرگ ترهاست. والدین باید در این زمینه به گونه‌ای عمل کنند که فرزندانشان احساس آزادی کنند. والدین اگر می‌خواهند که فرزندان معتقد و دینداری تربیت کنند، ابتدا باید خود الگویی شایسته و خوب در این زمینه برای آن‌ها باشند. به دستورات و تعالیم دینی عمل کنند. در دوران کودکی، فرزندانشان را با نماز و مجالس و محافل مذهبی مأنوس سازند و سعی کنند که خاطرات خوشی را در ذهن آنان به وجود آورند و از سختگیری با آن‌ها بپرهیزند و با تذکر روش‌های صحیح، این فطرت را در وجود آنان بیدار سازند و آن‌ها را به طرف پذیرش دین سوق دهند.
وظیفه دیگر والدین ایجاد عشق و محبت به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت(علیهم السلام) در فرزندان است که در روایات توجه خاصی به آن شده است.
کودک از زمان کودکی باید با سیره و روش رسول حق و امامان معصوم (علیهم السلام) آشنا شود، محبت آن‌ها را در دل بپروراند و در کنار شناخت آنان و عشق به آن بزرگواران رشد کند و آنان را الگو و سرمشق خود قرار دهد که بهترین خیر برای انسان عشق به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امامان و اقتدا به آن اولیای الهی است.
● رعایت عدالت و مساوات بین فرزندان
از جمله وظایف تربیتی والدین اجرای عدالت میان فرزندان است. کودک انتظار دارد که پدر و مادر در زندگی با وی به عدالت رفتار کنند و از هرگونه تبعیض و تفاوت نا بجا در مورد فرزندان پرهیز کنند. بی‌توجهی به عدالت و تبعیض و مقایسه کودکان با یکدیگر، تأثیر فراوانی بر سلامت روانی کودکان می‌گذارد و موجب ناآرامی، انحراف اخلاقی، احساس بدبینی و حسادت و انتقام در کودک می‌شود.
در آموزه‌های اسلامی بر رعایت عدالت و مساوات در برخورد عاطفی با فرزندان تأکید و سفارش فراوان شده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: میان فرزندانتان عدالت را رعایت کنید، چنانکه دوست دارید، آنان در احسان و لطف به شما به عدالت رفتار کنند.»
● ازدواج بموقع
ازدواج، گامی محکم و مقدس برای تشکیل نهاد خانواده است که مایه آرامش زن و مرد و نیز سبب کرامت و شرافت انسان می‌شود. نقش والدین در این زمینه و برای پیشگیری از انحرافات اخلاقی جوانان، نقش مهم و اساسی است. آن‌ها می‌توانند با اقدام بموقع برای ازدواج فرزندانشان زمینه مناسب و لازم را فراهم کرده و به مسئولیت دینی و اخلاقی خود در برابر فرزندان عمل کنند.
نظر شما