به گزارش خبرنگار قدس آنلاین، روزها و شبها یکی یکی رفتند تا جای خود را به طولانی ترین شب سال بدهند، شبی که هنوز خاطراتش به یادگار مانده است و انتظارش را می کشیم، لحظه های توأم با احترام و بیادماندنی که خواستنی است.
یک سال دیگر و یلدایی دیگر از راه رسید، انگار به اندازه باز و بستن یک پلک بود؛ دوباره قاب های خاک گرفته روی طاقچه از همان شب می گویند، شبی که بهانه دور هم جمع شدن بود از خاله و دایی گرفته تا عمو و عمه، همه و همه کنار هم در یک عکس ایستاده اند.
با آمدن شب چله خیابان ها شلوغ و پر هیاهو می شود، انگار نفس گرم این شب و دور هم نشستن سوز سرما را از خاطر می زداید و انگار قرار است بهاری زمستانی فضای خانه هایمان را عطر آگین کند.
با آمدن شب یلدا، آسمان مژده بارش برف و سرمای زمستانی را می دهد، دوباره بساط آدم برفی درست کردن رونق می گیرد و کودکان شب ها با شوق آمدن برف و تعطیلی مدارس به خواب می روند.
زمستان سرد که از راه برسد عطر لبوی داغ در خیابان ها و گرمای لذت بخش چای در استکان های گل قرمز سرمای خشن را به گرمایی به یاد ماندنی در خاطرمان نقش می کند.
شب یلدا می آید تا لبخند بر لبان متبسم پر رنگ تر شود، این شب طولانی بهانه ای است برای دور هم جمع شدن و فال خوب زدن بر فردایی که نیامده است و چه خوب است که در این شب فارغ از فضای مجازی، لبخندهای ماندگار بر لبها بنشیند.
شب چله قرار است آدم ها را کنار هم بنشاند و با فشار دکمه دوربین عکاسی نقشی از یلدای دیگر را در قاب های کوچک و بزرگ جا دهد.
یلدای ایرانی در قاب دوربین های مردم قزوین رنگ و بوی دیگری دارد و آداب و رسوم مردم اصیل این دیار مینودری، شیرینی و خاطرات ماندگار شب یلدا را دو چندان می کند.
در گذر از آخرین نفس های پاییز برگ ریزان و خزان ۹۶ و فرارسیدن شب یلدای ایرانی، بوی کله پاچه قزوینی و رسم و رسوم های زیبا و جالب مردم قزوین مزاجمان را خوش کرد تا پای صحبت های کارشناسان و ساکنان این شهر بنشینیم و با سنت های ویژه این شب بیشتر آشنا شویم.
پژوهشگر قزوینی در گفت وگو با خبرنگار قدس آنلاین اظهار داشت: اساسا آئین های مرتبط با شب چله یا آیین های زمستانه ایران باستان در فرهنگ و باور ایرانیان به دلایل مختلف شکل گرفته است.
کله پاچه یلدای قزوینی سرما بخش گرمای تابستانی
محمدحسن سلیمانی افزود: شب چله یا شب یلدا بلندترین شب سال، نوید دهنده انقلاب فصل ها و سرآغاز زمستان بوده در فرهنگ ایرانی دارای اهمیت بسیار است.
وی ادامه داد: ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزایش می یابد، آخرین روز پاییز و نخستین شب زمستان را به عنوان شب «زایش مهر یا زایش خورشید» می نامند و برای آن جشن بزرگی را برپا می کنند که این آداب و رسوم در گذشته نیز وجود داشته است.
پژوهشگر قزوینی با اشاره به اینکه آیین شب یلدا متعلق به تمام اقوام ایرانی است، بیان کرد: آئین شب چله یکی از سنت ها و آئین هایی بوده که تمام اقوام ایرانی بر آن باور دارند و ممکن است برخی آئین های این شب به صورت منطقه ای، بومی، محلی یا مختص قوم خاصی از ایرانیان و حتی در برخی از سرزمین هایی که فارسی زبان هستند (تاجیکستان، افغانستان و آذربایجان) به صورت مختلف برگزار شود.
سلیمانی عنوان کرد: مردم قزوین متأثر از فرهنگ و آئین ایرانی همواره در آخرین روز پاییز، آئین شب یلدا را برگزار می کنند که بخشی از رسومی که در این شب توسط قزوینی ها در گذشته دنبال شده، متفاوت از سایر نقاط کشور بوده است.
وی یادآور شد: مردم قزوین بر این باورند که خوردن هنداونه، میوه های خشک و تر و میوه های سرخ رنگ همچون انارهمراه با سایر خوراکی ها از جمله تخمه، آجیل و انجیل که به «شب چره» معروف است در شب یلدا شُکوم داشته است و زمستان پربرکتی را نوید می دهد؛ قزوینی ها بر این باور بوده اند که خوردن هندوانه در زمستان موجب می شود تا جان و تن انسان در تابستان قوت بگیرد و مزاج انسان را از سردی و عطش و گرمای فصل گرما و تابستان دور نگه می دارد.
پژوهشگر قزوینی اضافه کرد: مردم قزوین در شب چله، غذاهای مختلفی از جمله هویج پلو، شیرین پلو و کوفته آبی و باغداران و کشاورزان نیز کله پاچه مصرف می کردند و استخوان های آن را بیرون نمی ریختند؛ آنها این استخوان ها را گرم کرده و در فصل بهار و پاییز آن را به زمین های کشاورزی یا جالیز می ریختند و بر این باور بودند که محصولات کشاورزی از گزند شَته در امان می ماند.
سلیمانی تصریح کرد: یکی از رسوم قزوینی ها نیز، «خُنچه شب یلدای عروس» است؛ براساس این رسم، خانواده هایی که برای فرزند پسر خود دختری را خواستگاری می کنند و اگر دوران نامزدی زوج ها با شب چله متقارن شود براساس یک فرهنگ یلدایی قزوینی ها، خانواده داماد خود را متعهد به بردن خنچه شب یلدا به منزل عروس می دانند؛ البته این رسم در سایر نقاط کشور نیز متداول است اما در شهر قزوین با رسم و رسوم خاصی دنبال می شود.
وی خاطرنشان کرد: در این شب، خانواده داماد با فراهم کردن آجیل چهارمغز شور و شیرین، میوه خشک و تازه، انگور و انار، هندوانه و شیرینی آنها را در خنچه های بسیار زیبا قرار داده و همراه با کادو به عنوان هدیه زمستانه یا غنچه چله به منزل نوعروس می فرستند که در گذشته این آجیل ها خانواده های اشرافی با پارچه ترمه و یک انگشترعقیق نگین دار سینه آوزیر طلا فرستاده می شد؛ خنچه را در طبق کش ها قرار می دادند و با گذاشتن بر سرو حرکت در کوچه به منزل عروس می رفتند.
پژوهشگر قزوینی مطرح کرد: در گذشته در برخی از روستاهای قزوینی، روستائیان آئین شب یلدا را با نام «کرسی سَری» برگزار می کردند که البته این آداب در حال حاضر در برخی از روستاها دنبال می شود؛ خانواده داماد سینی بزرگ یا مَجمَعه را روی سر می گذاشتند و یک پارچه یا لباس، هنداونه و شیرینی در آن قرار داده و به عنوان هدیه به منزل نوعروس می بردند.
سلیمانی تصریح کرد: شال اندازی پسران جوان نیز در شب یلدا یکی از رسوم روستاهای قزوین بود؛ پسرهای جوان شالی را از باجه بام منزل دخترمورد نظر علاقه خود، به داخل منزل آویزان و به نوعی خواستگاری غیر رسمی می کرد و اگر خانواده دختر نظر رضایتمندی نسبت به پسر داشتند، داخل شال هدیه ای را می گذاشتند و پسر شال را بالا می کشید و اما اگر ناراضی بودند چیزی را در آن قرار نمی دادند.
وی با بیان اینکه شب چله علاوه بر سنت ایرانی به عنوان یک سنت و باور دینی محسوب می شود و به نوعی یک صله رحم است، اضافه کرد: یکی از زیباترین و به یادمان ترین آداب و رسوم کهن قزوینی ها در شب چله این است که تمام اعضای خانواده در منزل بزرگترها از جمله پدربزرگ ها و مادربزرگ ها جمع می شوند و این شب را با خوردن شب چره و با قصه های مادربزرگ سپری می کنند.
پژوهشگر قزوینی تصریح کرد: مهم ترین تمایز شهر قزوین مناسبت های زمستان این است که آیین های زمستانی مردم این شهر بسیار با شکوه تر از سایر استان های کشور برگزار می شود.
سلیمانی مطرح کرد: تنها تفاوتی که در آیین های شب یلدا در کشور وجود دارد مبتنی بر تفاوت اقلیم و باور است و قزوینی ها بسیار شب چله و حضور در منزل بزرگتر اهمیت می دهند و این درحالی است که در شهرهای بزرگ مراسم شب یلدا به صورت سنت و جدی خود برگزار نمی شود.
وی افزود: برگزاری آیین های مختلف سال به عنوان پاسداشت فرهنگ و آداب ایرانی و نگه دار هویت ملی و شناسنامه ایرانی بودن است و به هر میزانی که فرهنگ و آیین های خود را حفظ کنیم به همان میزان در حفظ هویت خود تلاش کرده ایم.
پژوهشگر قزوینی اظهار داشت: استفاده از شبکه های مجازی واقعیت غیرقابل انکار است و امیدواریم در شب چله تلفن های همراه را برای چند ساعت کنار گذاشته شود و همه در کنارهم از دردها، شادی ها باشند و یادمان باشد چیزی که می ماند این باهم بودن و کنار هم بودن است.
کارشناس حوزه فرهنگ و میراث فرهنگی استان قزوین نیز در ادامه اشاره ای به اهمیت شب یلدا کرد و گفت: یلدا در کلمه عبری به معنای «تولد یا متولدشده» بوده و به نسبت نام جدیدی در فرهنگ ایرانی است چراکه ایرانیان این شب را به عنوان شب چله می شناسند.
مجتبی عباسی بیان کرد: وجه تمیز شب یلدا به این دلیل است که از فردای این شب، خورشید دوباره متولد و حیات آن آغاز می شود و تولد حضرت مسیح نیز در این شب گرفته است.
تجملات شب یلدا فرصت های دورهمی را از خانواده ها می گیرد
وی تشریح کرد: شب یلدا به عنوان نخستین شب زمستان است و اطرافیان سعی می کنند دوره هم جمع باشند و با خوردن خوراکی های مختلف از جمله مغز پسته تا صبح بیدار بمانند و شب خاطره انگیزی را ایجاد کنند.
کارشناس حوزه فرهنگ و میراث فرهنگی استان قزوین اضافه می کند: یکی از ملزومات شب یلدا در گذشته این بود که مهمانی و دور همی به صورت ساده برگزار شود اما در حال حاضر این شب به صورت تجملاتی و پرهزینه برگزار می شود.
عباسی یادآور می شود:برگزاری رسومات شب یلدا در استان ها معمولا یکسان بوده و تنها وجه تفاوت آن، نوع مصرف خوراکی ها است.
وی به آداب و رسوم مردم قزوین در شب یلدا اشاره و عنوان می کند: فال گوش ایستادن و مراسم شال اندازان در مناطق وجود داشته و مراسم های معمول این شب در گذشته، دور هم بودن و کرسی سری بودن بوده است.
کارشناس حوزه فرهنگ و میراث فرهنگی استان قزوین تصریح کرد: تجملات اشرافی در شب یلدا نتایج نامطلوبی را به همراه دارد و چشم و هم چشمی را به وجود می آورد و هزینه ها افزایش می یابد و همین هزینه ها موجب می شود تا از نعمت دور هم بودن بی بهره باشند و مردم را از هم دور می کند.
وی ارزش و اهمیت شب یدا را گردهمایی و دور همی خانواده ها یاد کرد.
بنا به این گزارش، زیبایی شب چله ایرانی را می توان در قاب دوربین هایی به تصویر کشید که فارغ از فضای مجازی باشد و طعم دور همی را با گپ و گفت وگوهای خانوادگی و قصه های مادربزرگ به تصویر کشید و این به معنای شب یلدای واقعی و ایرانی است.
به امید شب زمستانی که شیرینی خاطرات دورهمی خانواده ها ماندگار باشد.
نظر شما