ادب و هنر/ خدیجه زمانیان مجله «سه نقطه» در دوره جدید انتشارش، وارد مرحله تازه‌ای شده است. پیش از این در سال‌های 93 و 94 این مجله با حمایت حوزه هنری منتشر می‌شد اما از اسفند سال گذشته به طور مستقل انتشارش را شروع کرده است. به گفته امید مهدی نژاد مدیر مسئول این مجله، «سه نقطه» قرار نیست در دوره جدید انتشارش، تفاوت ماهوی با آنچه پیش از این منتشر می‌شده، داشته باشد. در دوره قبلی در انتشار «سه نقطه» ایده طنز جدی دنبال می‌شد که در دوره جدید همان ایده دنبال می‌شود اما با حرکتی رو به جلو، جذاب و به روزتر از آنچه قبلاً مخاطب شاهد آن بوده است.
درخصوص دوره جدید نشریه طنز «سه نقطه» با امید مهدی نژاد به گفت‌وگو نشستیم و درباره مسائل و مشکلات پیش روی طنزنویسان امروز گپ زدیم.
امید مهدی‌نژاد، شاعر و نویسنده و طنزپرداز متولد سال 1358 در تهران است. او تحصیلات آکادمیک در رشته ادبیات ندارد ولی یکی از بهترین طنزسرایان جوان معاصر است. اولین شعرهایش را در سال 1381 از طریق مطبوعات منتشر کرد و در حوزه انتشار کتاب و فعالیت‌های مطبوعاتی کارنامه پر و پیمانی دارد که عضو هیئت تحریریه ماهنامه سوره، عضو هیئت تحریریه دوهفته‌نامه آینده‌سازان، دبیر تحریریه فصلنامه و ماهنامه تخصصی شعر، عضو شورای راه‌اندازی روزنامه خورشید، دبیر سرویس ادب و هنر سایت تبیان، عضو هیئت تحریریه ماهنامه امتداد، عضو هیئت تحریریه ماهنامه راه، دبیر بخش شعر ماهنامه پلاک 8، عضو هیئت تحریریه روزنامه همشهری چاپ عصر، دبیر سرویس شعر پایگاه فرهنگ و ادب فارسی «لوح»، دبیر تحریریه سایت دفتر طنز حوزه هنری و... بخشی از فعالیت‌های رسانه‌ای اوست.
کتاب سوم، رجزمویه، پیاده‌ها، دادخواست، از قبیل زندگان و یک بغل کاکتوس بخشی از آثار مکتوب او در حوزه شعر هستند.
■ در دو شماره نشریه «سه نقطه» به موضوعات سیاسی نپرداخته‌اید و بیشتر به دنبال موضوعات اجتماعی و فرهنگی بوده‌اید. این مسئله به دلیل خلاقیت ژورنالیستی بوده و یا ترس از ممیزی؟
همیشه بخش عمده‌ای از طنزهای ژورنالیستی طنزهایی است که به مسائل سیاسی می‌پردازند. اما از جهت دیگر طنز سیاسی آفتی برای طنز بوده است. این آفت به دلایل مختلف به وجود می‌آید از ممیزی گرفته تا خودسانسوری و اختلاف نظرهای شدیدی که در میان افراد جامعه وجود دارد. به همین دلایل طنز عمیق سیاسی بسیار کم نوشته می‌شود و طنزهای سیاسی معمولاً به وقایع زودگذر و دست انداختن به موضوعات روز و سوتی‌های سیاست گذاران اکتفا می‌کنند که ما سعی کرده‌ایم به دلیل اینکه طنز جدی‌تر و عمیق‌تری خلق شود از این مسئله پرهیز کنیم. البته حتماً اشارات سیاسی خواهیم داشت اما مشخصاً طنز سیاسی نیست.
■ اگر بخواهید نگاه آسیب شناسانه به نشریات طنز داشته باشید به چه نکاتی اشاره می‌کنید و چه کرده‌اید تا «سه نقطه» دچار این ابتذال‌ها نشود؟
در حال حاضر نشریه‌های طنز کم شده‌اند و جز چند نشریه محدود نشریه‌ای منتشر نمی‌شود. طنز بیشتر در فضای مجازی رخ می‌دهد. اما اگر بخواهیم نگاهی آسیب شناسانه به طنزهای امروز داشته باشیم باید بگویم طنزهای امروز سطحی شده‌اند و طنزهای تفکر برانگیز و یا طنزی که در آن نقد جدی باشد کم‌تر اتفاق می‌افتد. البته به لحاظ شیوه‌های بیانی و فنی حتی در فضای مجازی هم طنزهای خوبی تولید و منتشر می‌شود اما همیشه در زمینه طنز با فقر موضوعی مواجهیم، این مسئله هم شاید به دلیل همان نگاه سیاسی است که همیشه وجود دارد.
■ طنزی که در فضای مجازی امروز وجود دارد سطح سلیقه مخاطب را بالا برده یا موجب ابتذال این سلیقه شده است؟
مخاطب طیف وسیعی را در بر می‌گیرد. البته در حال حاضر مطبوعات کاغذی با بحران کاغذ روبه‌رو هستند. فضای مجازی به حدی انتشار مطلب را سهل و آسان کرده که حتی خود نویسنده‌ها هم ترجیح می‌دهند مطالبشان را در فضای مجازی منتشر کنند و تعامل مستقیم و فوری با مخاطب داشته باشند و سریع بازخوردها را دریافت کنند. اصولاً این فرایند که مطلبی سفارش داده شود و نوشته شود و بعد به دست مخاطب برسد، منسوخ شده است. اما در مطبوعات ژانر کتاب- مجلات، هنوز مخاطب مخصوص و پیگیر خودشان را دارند. اکنون اگر مجله‌ای مثل گل آقا منتشر شود آن قدر که در دوره خودش به لحاظ مخاطب استقبال می‌شد، مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. چون این نشریه در آن زمان در فضای جدی منتشر می‌شد، فضایی که طنز سیاسی مورد اقبال بود و این طنزها پناهگاه روحی مردم بود. اما هرچه زمان گذشت و پای فضای مجازی به زندگی‌ها باز شد این شیوه تعامل بین نویسنده و مخاطب تقریباً به حاشیه رفت. اما کتاب- مجلات هنوز مخاطب محدود و پیگیر خودش را دارد و سه نقطه هم کتاب- مجله است و به نظر من هنوز مخاطبی هست که دنبال این نوع طنز باشد.
■ استقبال مخاطب از نشریات طنز کنونی چطور است؟
ببینید به طور کلی استقبال مخاطب از نشریات مکتوب کم شده است و این ربطی به طنز و غیر طنز ندارد. در همان زمان که مردم از «گل آقا» استقبال می‌کردند مخاطبان روزنامه‌های جدی برای خریدن کیهان و اطلاعات صف می‌بستند. همان طور که گفتم در زمان حال شیوه تعامل مخاطب با رسانه تغییر کرده است. مخاطب عام دیگر برای خواندن خبر نمی‌رود پول بدهد و روزنامه بخرد چون یک رسانه مجانی در جیبش دارد. اینک موبایل‌ها پر از خبر هستند. طنز هم همین‌طور است، فضای مجازی پر از طنز است و مخاطب دلیلی نمی‌بیند برای خواندن یک مطلب طنز، هزینه کند.
■ با توجه به این تغییر رویه مخاطب، برای خریده شدن و دیده شدن«سه نقطه» چه کردید؟
در سه نقطه دایره مخاطبمان را مشخص کرده‌ایم. طیف کتابخوان مخاطب ما هستند چون همان طور که گفتم سه نقطه نشریه‌ای کتاب- مجله است و ویژگی‌اش این است که طنزهای تاریخ مصرف دار ندارد و مخاطب می‌تواند تا ماه‌ها بعد مطالب را بخواند و لذت ببرد.
به هر حال مخاطب ما، مخاطب کتابخوانی است که حاضر است برای محصول فرهنگی، دست به جیب شود و فکر هم می‌کنم با همه حرف‌هایی که گفتم این مخاطبان کم نیستند، فقط باید خودمان را به آن‌ها معرفی کنیم و اعتماد آن‌ها را جلب کنیم؛ چون مخاطب عام برای پیدا کردن خوراکش سراغ مجله و کتاب نمی‌رود. ما در واقع به سمت مخاطبی می‌رویم که نیازی فراتر از طنزهای روزمره دارد.
■ مدعی هستید که «سه نقطه» می‌خواهد خلأهای طنز مطبوعات امروز را پر کند؟
بله حتماً همین طور است. ما در حوزه طنز به دنبال پر کردن خلأهای موجود در حوزه طنزنویسی هستیم و در همین محور گام بر می‌داریم چون بسیاری از نویسندگانی که در این مجله می‌نویسند این توان را دارند که طنز ژورنالیستی تند و تیز برای طیف وسیعی از مخاطب را بنویسند اما این کار را نمی‌کنند چون آن‌ها هم می‌دانند برای مخاطب دیگری می‌نویسند و سعی می‌کنند چیزی که آن مخاطب را راضی می‌کند بنویسند.
■ میزان استقبال مخاطب از شماره هایی که منتشر شده چگونه بوده است؟
فراتر از انتظار ما بوده است. حتی مخاطبانی داشته‌ایم که منتظر انتشار شماره‌های بعدی نشریه بودند. خوشبختانه اطلاع رسانی خوب بوده است چون از همه نویسنده‌های مجله خواسته بودیم نشریه را در رسانه هایی که در اختیار داشتند و یا مرتبط بودند، تبلیغ کنند.
■ در روزگار امروز با این مخاطب و این جامعه، طنزنویسی چه سختی هایی دارد؟
در روزگار امروز انجام هر کار خوبی با سختی‌های زیادی همراه است. به هر حال جنس طنز، نقد است و از آن جا که پذیرش نقد در جامعه ما سخت است، طنزنویسی هنوز سختی‌های خودش را دارد. اما در مسائل اجتماعی و فرهنگی راحت‌تر می‌توانیم طنزپردازی کنیم برای همین به این سمت حرکت کردیم.
■ همکاری نویسندگان برای نوشتن در «سه نقطه» چطور بود؟
از این جهت اصلاً مشکلی نیست. در سه نقطه نویسندگانی برای ما نوشتند که طنز نویس هم نبودند مثل امرالله احمدجو، هادی مقدم دوست و یا احسان عبدی پور. ما خودمان را محدود به طنزنویسان نکردیم و از همه صاحب قلمانی که نگاه طنزآمیز به موضوعات دارند، خواسته‌ایم برای ما بنویسند. مشکل ما این مسائل نیست.
مشکل ما پیدا کردن مخاطبی است که برای خرید مجله دست به جیب شود، پول بدهد و نشریه را بخرد و بخواند.
نظر شما